Stwórca i jego dzieło. Analizując Hymn Jana Kochanowskiego i fragment hymnu Święty Boże Jana Kasprowicza, porównaj sposoby przedstawienia Boga, świata i człowieka

Hymn Jana Kochanowskiego „Czego chcesz od nas Panie…” i wiersz Jana Kasprowicza „Święty Boże” opisują człowieka, Boga oraz świat przez niego stworzony w całkiem odmienny sposób. Jan Kochanowski to gorliwy katolik, a Kasprowicz mam luźne podejście do wiary i religijności.

Pieśń „Czego chcesz od nas Panie…” jest manifestem renesansowej świadomości. Utwór ma formę hymnu, czyli uroczystej i podniosłej pieśni pochwalnej i pisanej ku czci Boga, bóstwa lub wielkiego bohatera. Jest to liryka bezpośrednia. Osoba mówiąca w wierszu wyraża zarówno swoje osobiste uczucia, jak i wypowiada się w imieniu ogółu. Podmiot ma cechy poety, można by powiedzieć, że jest jego alter ego. Podmiot zwraca się bezpośrednio do Boga: „Czego chcesz od nas Panie” lub „Bądź na wieki pochwalony, nieśmiertelny Panie! ”. Ujawnia, że Bóg jest mu bliski. Hymn ma budowę modlitwy dziękczynnej: zaczyna się od pytań retorycznych, formułuje tezę o wszechmocy Boga, zawiera wyznanie wiary, opis doskonałości boskiego dzieła oraz prośbę o opiekę.

Kochanowski zwraca się do Boga z pytaniem czego żąda od ludzi w zamian za ten świat i wszystkie dary, którymi nas obdarzył. Mówi, że Bóg jest wszędzie: w wodzie, na ziemi, w powietrzu. Podmiot wie, że Bóg nic od nich nie chce ,bo to wszystko co jest na Ziemi on stworzył. Człowiek jest wdzięczny za wszystkie dary i ofiary. Bóg jest Panem całej Ziemi, stworzył niebo i ozdobił je gwiazdami, a ziemię przykrył roślinami. Stworzył on także morza, rzeki, dzień i noc. To dla Pana wiosną rosną kwiatki, latem złoci się zboże, jesień „rodzi” jabłka i wino. Z łaski Pana nocą spada rosa na zioła, zboża ożywia deszcz, zwierzyna szuka swej żywności. Bóg jest naszym żywicielem. W ostatniej zwrotce podmiot liryczny chwali Pana, dziękuje mu za jego dobroć i łaski i prosi o opiekę nad ludźmi. Zwraca się nie tylko w swoimi imieniu, ale także w imieniu innych ludzi.

Hymn „Święty Boże” został napisane w epoce Młodej Polski. Utwór utrzymany jest w konwencji hymnów kościelnych. Wyraża on kryzys światopoglądowy poety. Zachwianiu ulegają jego zaufanie do Boga i wyznawane wartości moralne. Jest to liryka bezpośrednia. Osoba mówiąca w wierszu bezpośrednio zwraca się do Boga. Wyraża swoje osobiste uczucia.

Żąda od Boga, aby porzucił swoją moc i blaski, dzięki którym włada nad Ziemia. Chce, żeby Pan zszedł na Ziemię i stanął obok niego- człowieka lichego, przestraszonego i okrytego łachmanem „doczesności”. Chce by Bóg przeszedł z nim drogę do cichej, zapomnianej mogiły. Jest to metafora życia. Chce by Pan przeszedł razem z nim przez to ludzkie życie i zobaczył jak mu prostemu człowiekowi ciężko żyje się na Ziemi. Drugą prośbą podmiotu jest to, że chce by Bóg zszedł na Ziemię, ale tym razem w całej swojej okazałości, staną koło niego i dziki swojej potędze otworzył mu duszę i oczy tak jak on ma je otwarte. Chce by Pan szedł z nim, przez „samotne pola” ku bezdroża gdzie siedzi „ślepa Dola”. To także metafora życia. Ta droga przez samotne pola pokazuje, że człowiek przez tą swoją wędrówkę życia idzie samotny i celem tej wędrówki są bezdroża czyli miejsce gdzie nie ma nic i czeka tam na niego ślepy los. Ta samotna życiowa wędrówka człowieka prowadzi donikąd. Człowiek jawi się jako więzień ziemskiego padołu, który cierpi, zapomniany przez Boga. Jego sytuacje podkreśla smutna wizja natury (samotne pola, porosłe przydroża, dziki tatarak). Poeta rzuca Bogu oskarżenie, że nie jest wrażliwy na cierpienie człowieka, którego przecież sam stworzył. Jest nielitościwy, nieczuły na ziemską niedolę człowieka, zapatrzony we własne idee i pomysły. Poprzez istnienie świata może on mierzyć czas (,,proch gwiazd w klepsydrze przesypujesz złotej i ani spojrzysz na padolny smug!”), który to stanowi jego główne zajęcie.

Podsumowując możemy stwierdzić, iż w Hymnie Jana Kochanowskiego został zastosowany inny sposób przedstawienia Boga, świata i człowieka niż ma to miejsce w hymnie Święty Boże Jana Kasprowicza. U pierwszego z nich Bóg i świat są wyidealizowani zaś człowiek wdzięczny i podległy Stwórcy, u Kasprowicza zaś przewija się element katastrofizmu, dekadentyzmu względem Boga. Następuje demitologizacja boga, zrównanie go z człowiekiem, świat zaś jest przeciwieństwem arkadii – symbolem smutku, ciszy, żalu i braku jakichkolwiek pozytywnych i optymistycznych idei. Człowiek zaś jest swoistym więźniem samego siebie, w którego umyśle czai się ciemność, bezsens, chęć rzucenia wyzwania bogu, prośby o litość. Pod względem budowy oba utwory również się od siebie różnią. Hymn Kochanowskiego jest klasyczny, nawiązuje kompozycją do hymnów antycznych, zaś Święty Boże Kasprowicza nie jest klasycznym dziełem. Inna jest również wizja natury w tychże analizowanych przeze mnie lirykach.