„Celem ludzkiego życia jest szczęście, które z nas jednak wie, jak je osiągnąć" (J. J. Rousseau) – bohaterowie literaccy w poszukiwaniu szczęścia.

Celem ludzkiego życia, jak trafnie określił Rousseau, jest szczęście. Jednakże szczęście owo jest wartością jak najbardziej relatywną. Dla jednych szczęściem może być miłość, dla innych dostatek rozrywek i zbytków, a dla jeszcze innych szczęściem jest to, aby nie musieć martwić się o kolejny dzień, dach nad głową czy o wyżywienie rodziny. Jak różne są pojęcia szczęścia, tak różne są sposoby jego realizacji.
W mojej pracy chciałbym skupić się na motywie szczęścia w literaturze pozytywizmu.
W owej epoce bohaterowie dążyli do niepodległości, zamożności, rzadziej celem ich życia była miłość.

Najlepszym przykładem człowieka pragnącego miłości był Stanisław Wokulski z "Lalki" Bolesława Prusa. Z jednej strony zapracowany kupiec, zdobywający majątek ciężką pracą i realizujący założenia pozytywizmu, z drugiej strony mimo wszystko romantyk, nieszczęśliwie zakochany w Izabeli Łęckiej. Pomnażał swoje bogactwa, udzielał się charytatywnie, brał udział w zabawach. Niestety, bohater ten, pomimo swej niepodważalnej szlachetności, poniósł klęskę podwójnie. Jako romantyk, gdy jego miłość została odrzucona, i jako pozytywista, ponieważ społeczeństwo polskie miało przestarzałą strukturę i było pełne uprzedzeń, antagonizmów klasowych i międzyludzkich.

Kolejnym bohaterem pragnącym miłości był Jan Bohatyrowicz z "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej. Jednakże ten całkiem inaczej starał się o względy ukochanej, a i jego wybranka była kobietą całkiem innej natury niż panna Łęcka. Jan nie musiał chodzić na wystawne przyjęcia ani organizować koncertów. Marzył on o spokojnym życiu z mądrą, uświadomioną społecznie kobietą. Miłość Justyny i Jana została przypieczętowana małżeństwem, mimo rzekomych różnic klasowych między młodymi.

Z obu tych przypadków nasuwa się konkluzja, że szczęście w miłości odnaleźć mogą jedynie ludzie mający te same cele i to samo wyobrażenie o rzeczywistości.

Szczęścia nie osiągnęli natomiast bohaterowie "Kamizelki”. Gdy Pan zaniemógł, Pani gorliwie się nim opiekowała, skracając pasek od kamizelki, co dawało efekt rzekomego nabierania ciała przez jej męża. Jednakże byli oni zbyt biedni i nie stać ich było na dobrych lekarzy. W rezultacie mąż umarł, biorąc ze sobą do grobu szczęście obu małżonków.

Innym przykładem dążenia do szczęścia w literaturze pozytywizmu była chęć odzyskania wolności. Motywy te pojawiały się w "Nad Niemnem", "Glorii victis" oraz pośrednio w "Lalce”. Niestety, tego celu nie dało się osiągnąć, zaborca okazał się zbyt silny, kolejne powstania upadały, zabierając ze sobą pokolenia młodych idealistów.

Było jeszcze "szczęście" w odczuciu tzw. pasożytów społeczeństwa – bogatych nierobów, nie interesujących się prawie niczym poza swoją osobą. Tacy właśnie byli Różyc z "Nad Niemnem" –z nudów pragnący ożenić się z Justyną, czy Starski z "Lalki".

Widzimy więc, że bohaterowie literaccy pozytywizmu za wszelką cenę dążyli do szczęścia. Nie każdemu się to udawało, ale nikogo to nie zniechęcało. Nadzieja była najważniejsza, nawet wtedy, gdy motywy nie były najszlachetniejsze. Bo czym jest życie bez szczęścia?