Dekolonizacja Afryki

Proces dekolonizacji Afryki przebiegał w 3 fazach. W pierwszej fazie (lata 50.) w gronie państw niepodległych znalazły się arabskie kraje Afryki Północnej oraz 2 kraje Czarnej Afryki — Ghana i Gwinea. Drugą fazę zapoczątkował „Rok Afryki” (1960), w którym 17 krajów uzyskało niepodległość, i trwała ona przez całą dekadę lat 60. W trzeciej fazie — od połowie lat 70. do 1990 — po niepodległość sięgnęły kolonie portug., Komory, Seszele, Fr. Terytorium Afarów i Issów (ob. Dżibuti), Rodezja i Afryki Południowo-Zach. (ob. Namibia). W ten sposób na terenach europejskich posiadłości kolonialnych w Afryce powstało 50 niepodległych państw, które weszły (z wyjątkiem RPA) w skład Organizacji Jedności Afryk.

Libia – w wyniku wojny turecko-włoskiej (1911-1912) terytorium Libii przeszły pod panowanie Włochów. Po ukończeniu II wojny światowej Włochy zrzekły się praw do Libii, która początkowo przeszła pod rząd angielski oraz francuski. W roku 1951 decyzją ONZ Libia stała się krajem niepodległym, w którym władzę sprawował król Muhammed Idris al-Mahdi.

Sudan - był on kondominium (kolonia zarządzana wspólnie przed dwa lub więcej państw) brytyjsko-egipskim. Niepodległość uzyskał pierwszego dnia 1956 roku.

Tunezja – od 1881 r. panował prorektorat francuski i trwał do 20 marca 1956, kiedy Tunezja odzyskała niepodległość. Francja łatwo zrezygnowała z Turcji, aby skoncentrować się na powstaniu algierskim trwający od listopada 1954 roku.

Maroko - W XIX wieku Maroko było areną ścierających się wpływów potęg kolonialnych takich jak Francja, Wielka Brytania, a także przez krótki czas Niemcy. W wyniku porozumienia w Fezie z 1912 roku Maroko stało się protektoratem Francji, a w 1956 roku uzyskało niepodległość. Niepodległe Maroko jest monarchią, które ma ugruntowaną pozycję w świecie arabskim. Od szeregu lat istnieje nierozstrzygnięty problem Sahary Zachodniej, który musiał być zażegnany przez siły ONZ. (Sahara Zachodnia - dawna kolonia hiszpańska (jako Sahara Hiszpańska) w północnej Afryce nad Oceanem Atlantyckim, uznawana przez ONZ i około 80 państw świata za państwo, w rzeczywistości w całości okupowana przez Maroko, który nazywa go Prowincją Południową)

Ghana - W średniowieczu jedno z największych państw plemiennych w Afryce, po XI wieku rozpadło się na drobne państewka. Od końca XVII wieku silne państwo Aszanti ze stolicą w Kumasi. Po długoletniej wojnie z Brytyjczykami od 1901 kolonia brytyjska, a od 6 marca 1957 niepodległa republika.

Gwinea - Pierwszymi europejskimi kolonizatorami, którzy osiedlili się na terytorium dzisiejszej Gwinei byli Portugalczycy (1460r.). W początkach epoki nowożytnej Gwinea była jednym z największych dostawców niewolników do pracy na plantacjach Ameryki. Od II połowy XIX wieku znajdowała się pod okupacją francuską. W 1886 i w 1889r. ustalono granice z posiadłościami brytyjskimi i portugalskimi. Od 1904r. Gwinea wchodziła w skład Francuskiej Afryki Zachodniej. Niepodległość uzyskała 2 października 1958 roku.

Nigeria - W 1901 Nigeria stała się brytyjskim protektoratem. W 1914 cały obszar był formalnie zjednoczony jako "Kolonia i Protektorat Nigerii". Administracyjnie był on podzielony na prowincje północne i południowe oraz kolonię Lagos. Prowincje południowe poddawały się o wiele szybciej niż północne wpływom Zachodu w dziedzinach takich jak edukacja czy nowoczesna gospodarka. Skutki takiego rozwoju kraju dają się dostrzec do dziś. Po drugiej wojnie światowej rosło poczucie tożsamości narodowej Nigeryjczyków i chęć uzyskania niepodległości. Presja wywierana na Wielką Brytanię skłoniła ją do nadania Nigerii początkowo autonomii a później pełnej niepodległości. Nigeria uzyskała niepodległość 1 października 1960 r. jako republika federalna o parlamentarnej formie rządu.

Rok 1960 tzw. Rok Afryki – niepodległość odzyskało wiele państw.

Państwa, które uzyskały niepodległość od Francji w 1960 roku:
- Gabon
- Kongo (fr)
- Kamerun
- Republika Środkowo-Afrykańska
- Czad
- Niger
- Mali
- Togo
- Senegal
- Mauretania
- Burkina Faso
- Madagaskar

Algieria – w roku 1954 wybuchło powstanie algierskie kierowane przez Front Wyzwolenia Narodowego. Algierię uważano we Francji za integralną część państwa – departament zamorski zamieszkałych w 11% przez osadników francuskich. W 1958 miał miejsce pucz generałów francuskich w efekcie którego upadł rząd francuski. Wprowadzono nową konstytucję która zniosła Unię Francuską. W styczniu 1961 miało miejsce referendum w sprawie prawa samostanowienia – opowiedziało się za tym 56% glosujących. Algieria uzyskała niepodległość dopiero w 1962 roku w wyniku porozumienia w Evian we Francji.

1960 rok - po połączeniu dawnej kolonii włoskiej, a wówczas terytorium powierniczego: Somali Włoskiego i kolonii brytyjskiej: Somali Brytyjskiego, powstała niepodległa Somalia
1960 rok - niepodległość uzyskało belgijskie Kongo Leopoldville - Belgowie zrezygnowali z kolonii, gdy tylko zaczęły się tam krwawe rozruchy (1959 rok - Stanleyville) - Kongo pogrążyło się w długotrwałej wojnie domowej
1960 rok - w Namibii - dawnym terytorium mandatowym Związku Południowej Afryki, bezprawnie anektowanym przez ZPA w 1949 roku - powstała Organizacja Ludu Afryki Południowo - Zachodniej (SWAPO) - partyzantka SWAPO rozpoczęła wojnę najpierw z ZPA, a potem z RPA
1961 rok - w wyniku referendum przeprowadzonego wśród białej ludności Związku Południowej Afryki, ogłoszono powstanie niepodległej Republiki Południowej Afryki, która wystąpiła z Brytyjskiej Wspólnoty Narodów
1961 rok - niepodległość uzyskało dawne terytorium mandatowe, a wówczas terytorium powiernicze ONZ Tanganika
1962 rok - niepodległość uzyskały belgijskie kolonie Rwanda i Burundi (antagonizmy między Tutsi i Hutu)
1962 rok - niepodległość uzyskała kolonia brytyjska Uganda
1963 rok - niepodległość uzyskała kolonia brytyjska Kenia
- dekolonizacja posiadłości hiszpańskich w Afryce trwała do 1975 roku, kiedy Hiszpania przekazała pod administrację Maroka i Mauretanii Saharę Zachodnią (wybuchła tam następnie zaciekła wojna domowa) - w ręku Hiszpanii pozostały jedynie dwa miasta - enklawy nadmorskie na terenie Maroka: Ceuta i Melilla
najpóźniej proces dekolonizacji objął posiadłości portugalskie w Afryce - nastąpiło to dopiero po rewolucji goździków w 1974 roku (czerwone goździki ozdabiały wówczas karabiny buntowników)
1975 rok - niepodległość uzyskały kolonie portugalskie Mozambik i Angola - w obu krajach władzę wkrótce objęli komuniści
w Angoli rywalizowały ze sobą trzy ugrupowania powstańcze: Narodowy Front Wyzwolenia Angoli (FNLA), Narodowy Związek na rzecz Pełnej Niepodległości Angoli (UNITA) i Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli (MPLA) - dwa pierwsze miały orientację prozachodnią, ostatnie było komunistyczne
komuniści ogłosili w listopadzie 1975 roku powstanie Ludowej Republiki Angoli - dwa pozostałe ugrupowania, wspierane przez wojska RPA, rozpoczęły walkę z komunistami, którzy z kolei uzyskali pomoc wojskową z Kuby - RPA, nie chcąc wchodzić w bezpośredni konflikt z Kubą wycofała się, a komuniści przy pomocy wojsk kubańskich opanowali kraj
Francja była ostatnim mocarstwem kolonialnym, które opuściło kontynent afrykański - w 1977 roku proklamowano niepodległość Francuskiego Somali, czyli Dżibuti
1989 rok - wojska kubańskie opuściły Angolę, a RPA Namibię - ostatni kraj pozostający dotychczas w stanie kolonialnej zależności na kontynencie afrykańskim
- w konsekwencji dekolonizacji niepodległe państwa nie zerwały wszystkich więzi politycznych i instytucjonalnych z byłymi metropoliami, co zaowocowało organizacyjnymi formami współpracy (m.in. Commonwealth)
- dekolonizacja nie rozwiązała żadnych problemów - często nowopowstałe państwa okazywały się być zupełnie nieprzygotowane do samodzielnego bytu politycznego i gospodarczego
- niewiele państw Trzeciego Świata odniosło sukces gospodarczy i rzadkie są przypadki, by potrafiły urzeczywistnić na dłuższą metę poprawnie funkcjonujący system demokratyczny