Genetyka w życiu człowieka

Człowiek od najdawniejszych lat dążył i nadal dąży do ułatwienia i udogodnienia sobie życia. Niestety nie wszystko do czego doszedł jest dla niego korzystne. Rozwój genetyki także ma swoje dobre i złe strony. Wszystkie jego osiągnięcia w tym zakresie zasługują na miano wielkich, jednak niekiedy sprzecznych z ideami moralnymi i etycznymi.
Inżynieria genetyczna zajmuje się wywoływaniem w sposób sztuczny zmian struktury DNA w obrębie jądra komórkowego w celu modyfikacji organizmu lub populacji. Modyfikacje te mają na celu tworzenie nowych produktów z korzyścią dla nauki, rolnictwa, medycyny i przemysłu. Wciąż odkrywane są nowe zastosowania inżynierii genetycznej. Hodowla zwierząt podobnie jak hodowla roślin jest nauką, której zadaniem jest stale ulepszanie organizmów przez człowieka, oraz tworzenie nowych lepszych form lub osobników z określoną, wybraną cechą. Począwszy od dzikiej kapusty, poprzez jarmuż, kapustę głowiastą, kalarepę, brukselkę dochodzimy do kalafiora, ileż trzeba pomysłowości i wytrwałości aby dokonać takich zmian. Do uzyskania tylu odmian posłużono się oczywiście genetyką, wpływ na lepsze wyniki w uprawie roślin możemy również osiągnąć poprzez polepszenie warunków środowiskowych, wpływających na fenotyp. Obecnie uprawianych jest ponad 12 tysięcy gatunków roślin. W hodowli zwierząt genotyp jest programem a poprzez zamierzone oddziaływanie środowiskowe człowiek może kształtować fenotyp w pożądanym kierunku. W granicach określonych przez genotyp, należy pamiętać, że zwierzęta o różnych genotypach mogą reagować w odmienny sposób na to samo środowisko. Rozwój prawidłowych, pożądanych cech u zwierząt, osiągamy dzięki prawidłowej hodowli. Jeżeli w celu hodowlanym zwierzęta są oswajane, taki proces nazywamy udomowieniem, przykłady zwierząt udomowionych są wszystkim znane, przodkiem świni domowej jest dzik, wymarły już tur europejskiego bydła domowego, a przyjaciel człowieka – pies pochodzi od wilka. Krzyżowanie jest kolejna metodą stosowana w hodowli, polega ono na łączeniu dwóch genetycznie różnych osobników prowadzących do powstania mieszańców, które mają inne kombinacje cech niż rodzice i stanowią materiał wyjściowy do wyhodowania nowych odmian, bardziej przydatnych dla człowieka. Krzyżowanie gatunkowe i międzygatunkowe może być stosowane tylko u niektórych roślin np. pszenica, żyto. Człowiek jest w stanie wywołać także mutacje, ale tylko w przypadku roślin. Po zastosowaniu czynników mutagennych roślina staje się bardziej odporna na mróz czy choroby. Mutacje można wywołać stosując kolchicynę. Pod jej wpływem zachodzi zaburzenie przebiegu mitozy, komórka się nie dzieli, powiększa swoją objętość, a jądro ma dwukrotną liczbę chromosomów, a to powoduje powiększenie kwiatów, owoców lub kłosów.
Inżynieria genetyczna w dzisiejszych stoi na wysokim szczeblu. Ma ogromne znaczenie także w leczeniu ludzkich chorób, choć ciągle za małe. Dzięki genetyce w specjalnie do tego celu stworzonych koloniach bakterii produkuje się białka użyteczne w medycynie, takie jak insulinę dla diabetyków, czy globuliny powodujące krzepliwość krwi u osób cierpiących na hemofilię. Szczególne nadzieje wiąże się z opracowaniem terapii genowych wielu wad wrodzonych. Aktualnie potrafimy leczyć jedynie nieliczne z tych chorób i tylko objawowo, nie usuwając ich przyczyny. Leczenie takie polega na podawaniu odpowiednich hormonów, przestrzeganiu odpowiedniej diety. Takie objawowe leczenie zawdzięczamy badaniom genetycznym, które umożliwiły poznanie istoty działania niektórych genów.
Należy bardzo uważać przy manipulowaniu genami i czynnikami mutagennymi. Choć inżynieria genetyczna jest bardzo obiecującą technologią, to trzeba stworzyć normy prawne i społeczne regulujące jej badania. Już wiele w tym kierunku zostało osiągnięte, jednak to ciągle mało i aby do perfekcji opanować „sztukę” genetyki minie jeszcze wiele czasu.