Kształtowanie granic II Rzeczpospolitej

W 1795 r. dokonano III rozbioru Polski. Polska znikła wówczas z map Europy i świata. Przez 123 lata Polacy podejmowali liczne próby odzyskania niepodległości, jednak bez skutku. Starali się odzyskać swoja Ojczyznę zbrojnie, czego przykładem są powstania zorganizowane przez Polaków. Zrywy te nie były jednak przygotowane na tyle dobrze aby mogły odnieść sukces, więc kończyły się klęską. Polacy próbowali również inną drogą, mianowicie przez wprowadzenie w życie pracy u podstaw i pracy organicznej. Dopiero I wojna światowa dała Polakom szansę jakiej nie mieli nigdy przedtem. Polacy wykorzystali bowiem to, że zaborcy toczyli ze sobą wojnę. Zaczęły powstawać polskie oddziały wojskowe, które brały udział w walce z wrogiem ( I Brygada Legionów, II Brygada płk Hallera).Po zakończeniu wojny został podpisany 28.VI.1919 r. traktat wersalski, który wskrzesił państwo polskie. Na mocy tego traktatu Polska uzyskała pas Pomorza i Wielkopolskę . Granice II RP będą kształtować się w latach 1918 – 1921 na terenach I RP. Ponieważ traktat wersalski nie do końca rozwiązywał problemu granic, dlatego były one ustalone na drodze plebiscytów i wojen z Niemcami i Rosją . Przy ustalaniu granicy wschodniej były brane dwie koncepcje. Pierwsza koncepcja była to koncepcja federacyjna Józefa Piłsudskiego. Zakładała ona oderwanie od Rosji: Białorusi, Litwy i Ukrainy jako niepodległych państw w federacji z Polską. Państwa te miały stanowić swego rodzaju mur przed Rosją. Druga koncepcja to koncepcja inkorporacyjna, której autorem był R. Dmowski. Mówiła ona o włączeniu do Polski tych ziemi litewskich, białoruskich i ukraińskich na których przeważali Polacy. Na ziemiach tych miał być przeprowadzona polonizacja , czyli polityka polegająca na narzuceniu języka polskiego , kultury itp. Na początku 1919r. Polska toczyła walki o Galicję Wschodnią z wojskami ukraińskimi. Ponieważ Ukraińcy byli także atakowani z północnego wschodu przez bolszewików, Polakom udało się szybko wyprzeć armię ukraińską poza linię Włodzimierz –Kowno. Następnie Polacy zajęli całą byłą Galicję Wschodnią. Sporne tereny z Ukrainą, które zostały zajęte przez wojska polskie od VII 1919 r. Zostały przyznane Polsce przez Ligę Narodów . W połowie lutego 1919 r. Polskie siły Frontu Litewsko-Białoruskiego podjęły kontrofensywę przeciwko armii bolszewickiej. Po wejściu Polaków do Wilna, Józef Piłsudski wydał odezwę „ Do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Warszawskiego” dając nadzieje samookreślenia politycznego tego obszaru. W lipcu 1919 r. podczas konferencji pokojowej w Paryżu, Rada Najwyższa zatwierdziła granicę polsko-litewską według linii Focha ( Niemen – Grodno – Wilno – Dyneburg ) wraz z Wilnem. Skutkiem dalszej ofensywy Polski na Białorusi było zajęcie Mińska, co sprawiło że pod koniec września front polsko-bolszewicki przebiegał wzdłuż linii Płock – Borysów – Bobrujsk –Zasław – Zbrucz. Na konferencji paryskiej został poruszony problem granicy Polski na wschodzie. Ponieważ państwa Ententy były w tej sprawie podzielone, Ignacy Paderewski zażądał określenia zamiarów Ententy wobec Rosji. Nie otrzymawszy jasnej odpowiedzi Józef Piłsudski zaczął rozmowy z przedstawicielami bolszewików. Rozmowy te jednak nie przyniosły żadnych efektów. Dopiero 8.XII. 1919 r. Rada Najwyższa podjęła decyzję o ustaleniu granicy wzdłuż tzw. linii Courzona, która przebiegała na zachód od linii Bug – Kuźnica –Puńsk . Po sukcesach wojska polskiego na wschodzie, sytuacja zmusiła Józefa Piłsudskiego do realizacji koncepcji federacyjnej. Piłsudski zaczął więc się rozglądać za znaczącym partnerem na Litwie, Białorusi i Ukrainie. Nie znajdując żadnego poparcia na Litwie i niewielkie na Białorusi, jedyną nadzieją Piłsudskiego był Dyrektoriat Ukraińców kijowskich. 21.IV.1920 J. Piłsudski podpisuje umowę z reprezentującym Dyrektoriat URL Petlurą. Polska w umowie tej uznawała niepodległość Ukrainy na wschód od dawnej granicy rosyjsko-austryiackiej na Zbruczu, zrzekając się pretensji do tych terenów. Petlura w zamian zrzekał się roszczeń do Galicji Wschodniej i części Wołynia. Umowa obejmowała też sojusz wojskowy przeciwko bolszewikom. 25.IV.1920 rozpoczęła się ofensywa Piłsudskiego na Białorusi. W lipcu odbyła się konferencja w Spa, na której Polacy przekonywali iż nie walczą tylko w swojej sprawie, ale w sprawie całej Europy, gdyż próbują zapobiec „zalaniu” Europy przez rewolucjonistów. Argumenty te nie przekonały premiera Wielkiej Brytanii Loyda Georga, który zażądał od premiera Grabskiego uznania linii Curzona jako wschodniej granicy Polski, w zamian za co Anglia miała być pośrednikiem w rozmowach pokojowych z Rosją. Grabski zgodził się, za co został ostro skrytykowany i podał się do dymisji. Mimo starań Anglików, rokowania polsko-bolszewickie zakończyły się fiaskiem, gdyż Rosjanie którzy byli w natarciu, liczyli na szybkie zdobycie Warszawy i dlatego zwlekali z podjęciem rozmów. 17.VIII.1920 w Mińsku, Rosja w rozmowach z Polską złożyła jej swoje żądania. Polska odrzuciła je i było wiadomo że wschodnia granica będzie dalej kształtowana przy użyciu wojska. 16.VIII miała miejsce najważniejsza bitwa, która zmieniła losy wojny. Była to bitwa warszawska, w której zwycięstwo odnieśli Polacy. 12.X.1920 w Rydze zostały podjęte rozmowy pokojowe. W tym czasie Piłsudski polecił gen. Lucjanowi Żeligowskiemu upozorowanie buntu na Litwie i wkroczenie do Wilna z podległymi wojskami. W wyniku przeprowadzonego tam plebiscytu który odbył się w 1922, Polska uzyskała tzw. Litwę środkową wraz z Wilnem. 18.III.1921 podpisano traktat pokojowy między Polską a Rosją na linii Dzisna-Dokszyce-Słucz-Ostróg-Zbrucz. .
Uważam , że inkorporacja Wileńszczyzny nie była dobra , doprowadziła do wielu konfliktów , ludność była wrogo nastawiona do władzy . Niekorzystne było również to , że po stronie Litwy znajdowali się Polacy , a po stronie Polski – Litwini .
Granica zachodnia nie kształtowała się drogą wojen lecz powstań i plebiscytów . Kiedy 26.XII.1918 do Poznania przybył Ignacy Paderewski, oddziały niemieckie zaczęły atakować ludność polską i znieważać symbole narodowe Polski. Zajście to bardzo rozgniewało Polaków, którzy podjęli działania przeciw Niemcom. Szybko działania te przekształciły się w powstanie nazwane Wielkopolskim. Było to pierwsze udane powstanie polskie. W jego wyniku Polska otrzymała na podstawie traktatu wersalskiego (28.06.1919) Wielkopolskę . Zgodnie z decyzją traktatu wersalskiego, na obszarze Górnego Śląska miał się odbyć plebiscyt rozstrzygający o przynależności tych terenów do Polski lub Niemiec. 17.VIII.1919 z powodu represji niemieckich wybuchło I powstanie śląskie. Niemcy, którzy mieli ogromną przewagę jeżeli chodzi o wojsko, bardzo szybko uporali się z powstańcami. Na tereny plebiscytu zostały ściągnięte wojska angielskie, francuskie i włoskie, które miały pilnować porządku. Jednak w nocy z 19/20 VIII.1920 w wyniku rosnącego napięcia i ciągłych prześladowań niemieckich wybuchło II powstanie śląskie. Powstanie to nie przyniosło większego efektu. Dnia 20.III.1921 odbył się plebiscyt górnośląski. Polska otrzymała tylko powiaty pszczyński i rybnicki oraz część katowickiego i tarnogórskiego. Niezadowoleni z plebiscytu Polacy, w nocy z 2/3 V.1921 zorganizowali III powstanie śląskie. Efektem tego powstania było przyznanie Polsce przez Rade Ligi Narodów (12.X.1921) powiatów : katowickiego , lublinieckiego , pszczyńskiego , rybnickiego , świętochłowickiego i tarnogórskiego .
Na południu Polski trwał spór z Czechosłowacją o Śląsk Cieszyński oddziałujący przez wiele lat na atmosferę wzajemnych stosunków politycznych. 5 listopada 1918 w wyniku uzgodnień lokalnych rad: polskiej Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego i czeskiej Krajowej Rady Narodowej dla Śląska teren Śląska Cieszyńskiego został podzielony według kryterium etnicznego. Ustaleń tych nie uznały władze czeskie w Pradze i zażądały wycofania oddziałów polskich, aby uniemożliwić przeprowadzenie w polskiej strefie wyborów do sejmu. Wobec odmowy 26 stycznia 1919 wojska czeskie korzystając z zaangażowania Polski w walki z bolszewicką Rosją, zajęły wschodnią cześć Śląska Cieszyńskiego do rzeki Olzy. Nastąpiło to za aprobatą państw sprzymierzonych, które poparły czeską akcję. Na terenach Śląska Cieszyńskiego, a także Orawy i Spiszu miał się odbyć plebiscyt. Sprzeciw Czechów obawiających się przegranej, a także niekorzystna w tym momencie sytuacja Polski w wojnie z bolszewikami przyczyniły się do zmiany decyzji co do losów spornych terenów. Na podstawie postanowień konferencji w Spa w dniach 5-16 lipca 1920, Rada Ambasadorów państw Ententy 28 lipca podjęła decyzję o zaniechaniu plebiscytu i arbitralnym podziale tego regionu. Mocarstwa koalicji przyznały Czechosłowacji większość spornych obszarów Śląska Cieszyńskiego, tzw. Zaolzia, Spisza i Orawy. Szczególnie dotkliwa dla Polski była utrata Zaolzia ze względu na liczebną ludność polską, istniejące tam bogactwa naturalne i zakłady przemysłowe. Po czeskiej stronie granicy pozostało ok. 120 tysięcy Polaków.
W skład państwowości polskiej wszedł również drugi ważny człon byłego zaboru pruskiego – Pomorze Gdańskie. Mogło to nastąpić dopiero po wejściu w życie traktatu wersalskiego, tj. począwszy od 10 stycznia 1920r. Już jednak w 1919r. Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej podjęło wstępne kroki organizacyjne w związku ze zbliżającym się przejęciem Pomorza. Między innymi w październiku 1919r. wyznaczyło na stanowisko wojewody pomorskiego jednego z czołowych działaczy byłej NRL Stefana Łaszewskiego. Zaczęto też organizować pomorski urząd wojewódzki. Równocześnie władze wojskowe przygotowywały się do wojskowego przejęcia Pomorza, tworząc front pomorski pod dowództwem gen. Józefa Hallera. Podjęte też zostały pertraktacje z rządem niemieckim w sprawie sposobu i organizacji obejmowania Pomorza we władanie polskie. Odpowiednie umowy, podpisane w Berlinie w listopadzie 1919r. dotyczyły trybu i porządku wycofania się wojsk niemieckich z Pomorza oraz czasowego pozostawienia na tym obszarze urzędników niemieckich. W zamian za to rząd polski zrzekł się prawa likwidacji ich majątków przewidywanego traktatem wersalskim.
Wszystkie te kroki przygotowawcze przyczyniły się poważnie zarówno do tego, ze objęcie Pomorza nastąpiło bez żadnych większych starć czy wstrząsów, jak również do tego, że od samego początku swej przynależności do państwa polskiego znalazło się ono w rękach sił politycznych, związanych z Endecją.
Po 1923r. czyli po ustaleniu granic II RP, obszar wynosił 388 600 km. Polska graniczyła z 7 państwami: Niemcy, Wolne miasto Gdańsk, Czechosłowacja, ZSRR, Rumunia, Litwa, Łotwa. Granice Polski ukształtowały się w wyniku wojny polsko-bolszewickie, starć z Ukraińcami i Litwinami, powstań i licznych plebiscytów. Pierwszy raz świat zaczął mówić o sprawie polskiej. Wreszcie Polacy nie byli zdani tylko na siebie, ale mogli liczyć na pomoc państw Ententy np. Anglii czy Francji. Na spotkaniach w Paryżu nie tylko Polacy starali się o jak najbardziej korzystne dla nich decyzje, ale zabiegała o to także Francja i Anglia. Gdyby nie upór Polaków, terytorium II RP było by dużo mniejsze. Polacy udowodnili że potrafią walczyć o swoje. Mimo licznych prób odzyskania niepodległości które kończyły się przez 123 lata zaborów fiaskiem, nie poddawali się. Nagrodą za ich wytrwałość była niepodległa Polska.