Próby zjednoczenia Polski pod koniec XIII i na początku XIV wieku.

1. Okres rozbicia dzielnicowego w Polsce rozpoczął się w 1138r. ( testament Krzywoustego), a zakończył koronacją Władysława Łokietka w roku 1320.

2. Wprowadzona przez Krzywoustego zasada senioratu szybko przestała obowiązywać i Polska uległa kolejnym podziałom. Mnożyły się dzielnice, książęta rywalizowali o władzę.

3. Próby zjednoczenia kraju podejmowało tylko kilku książąt. Wspierał ich w tym kościół katolicki, gdyż podział kraju na diecezje nie pokrywał się z podziałem na dzielnice.

4. Książęta, którzy włożyli największy wysiłek próby zjednoczenia Polski:

a) Henryk Brodaty i Henryk Pobożny
- zjednoczyli oni całą Małopolskę, Wielkopolskę i Śląsk
- Brodaty rozpoczął starania o koronę królewską dla syna;
- Jednak w 1241r. W czasie najazdu Tatarów Henryk Pobożny zginął w bitwie pod Legnicą

b) Henryk Probus (Prawy)
- zjednoczył ziemię wrocławską oraz ziemię krakowską i rozpoczął starania o koronę królewską; wkrótce jednak w niewyjaśnionych okolicznościach zaginął (1290r.)

c) Przemysł II
- książę Wielkopolski, zdołał wywieźć insygnia koronacyjne z Krakowa; odziedziczył Pomorze Gdańskie po Mszczuju (Mściwoju), mając te dwie dzielnice uzyskał zgodę na koronację, która miała miejsce w Gnieźnie w 1295r. (koronował abp. J. Świnka); kilka miesięcy później Przemysł został zamordowany prawdopodobnie przez Brandenburczyków;

d) Wacław II
- król Czech
- podporządkowuje sobie Śląsk i ziemię krakowską
- poślubia córkę Przemysła II, dzięki czemu uzyskał poparcie J. Świnki
- w 1300r. Został koronowany w Gnieźnie na króla Polski (tym samym zostaje zawarta unia personalna polsko- czeska)
- wprowadza do Polski urząd starosty (zastępował wojewodę), ale zaczął powoływać obcych na te urzędy;
- zmarł w 1305r. – przekazując władzę Wacławowi III, a ten panował do 1306r. Kiedy to został zabity w Ołomuńcu (tym samym unia polsko- czeska zerwana).

e) Władysław Łokietek
- po śmierci Wacława III, Łokietek powraca do kraju, mając wsparcie kościoła i Węgier. Ziemie które posiadał to: Małopolska, Kujawy, ziemia sieradzko- łęczycka, Pomorze Gdańskie;
- w Krakowie jednak książę miał przeciwnika w postaci biskupa Jana Muskaty
- w 1308r. Pomorze Gdańskie jest atakowane przez Brandenburczyków, jednak Łokietek uwikłany w konflikt z biskupem krakowskim J. Muskatą nie może wspomóc obrońców Gdańska. Na pomoc wezwani zostają Krzyżacy, którzy po wypędzeniu Brandenburczyków mordują polską załogę i zajmują Pomorze Gdańskie;
- w Krakowie dochodzi do buntu mieszczaństwa niemieckiego pod dowództwem wójta Alberta. Łokietek wraz ze swoim rycerstwem krwawo stłumił bunt, co także przyczyniło się do przegranej biskupa Muskata;
- posiadając główne ziemie polskie, Łokietek rozpoczął starania o koronę, miał przy tym poparcie kościoła i stolicy apostolskiej; został koronowany na króla Polski w 1320r. Przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława (koronacja miała miejsce w katedrze krakowskiej, a nie jak do tej pory w Gnieźnie).