Kalendarium najważniejszych wydarzeń w Europie po I wojnie światowej.

1918-19
-rewolucje W Niemczech i na Węgrzech, nieudane próby przyjęcia władzy przez komunistów:

REWOLUCJA LISTOPADOWA - w Niemczech, przewrót, którego wynikiem było obalenie monarchii (abdykacja Wilhelma II) i ustanowienie republiki parlamentarnej; opanowanie przez socjaldemokratów Rady Pełnomocników Lud. i stłumienie wystąpień rewol. przez wojsko zdecydowały o zneutralizowaniu wpływów radykalnej lewicy (Grupa Spartakusa) i wprowadzeniu demokratycznej formy rządów (Rep. Weimarska)

1918-20
-epidemia grypy „hiszpanki” pochłania 20 mln ofiar-więcej niż I wojna światowa:
największya epidemia grypy w dziejach ludzkości, 1918-20 zabiła prawie trzy razy więcej ludzi niż zginęło podczas I woj. świat. (ponad 20 mln ofiar); wywołana przypuszczalnie genetyczną hybrydą wirusa grypy i bakterii zapalenia płuc.

1919-(28 VI)
Utworzenie Ligi narodów, podpisanie w Wersalu traktatu pokojowego z Niemcami

LIGA NARODÓW , ang. League of Nations, franc. Socit des Nations
Liga Narodów w Genewie (IX 1926 r.) w pierwszym szeregu trzeci po lewej Aristide Briand, po jego lewicy : Gustav Stresemann, Emil Vandevelde i Josef Austen Chamnerlain
utworzona 1920 na paryskiej konferencji pokojowej kończącej I woj. świat.; pierwotnie liczyła 42 czł., 1935 - 60, 1946 - 35; USA odmówiły udziału w L.N. (tendencje izolacjonistyczne), ZSRR został czł. 1934, usunięty 1939; Japonia, Niemcy i Włochy wystąpiły w latach 30., Polska była czł. założycielem L.N.; była to pierwsza próba stworzenia systemu światowego bezpieczeństwa i współpracy między państwami, ale rola L.N. w kształtowaniu polityki międzynarodowej w okresie międzywojennym była marginalna, choć stworzyła pewne instytucje pożyteczne, np. Międzynarodowy Urząd Nansena ds. Uchodźców (paszporty "nansenowskie"); LN była finansowana ze składek członkowskich, języki oficjalne francuski i angielski, siedzibą Genewa.

-(28 VII)
Nowa konstytucja Niemiec-proklamowanie Republiki Weimarskiej
1918-22
-wojna domowa w Rosji i utrwalenie władzy przez bolszewików:

ROSYJSKA WOJNA DOMOWA
walka o władzę w Rosji między bolszewikami ("Czerwoni") a ich przeciwnikami, zw. umownie "Białymi" (XI 1917-XI 1920); z użyciem relatywnie niedużych sił toczona na ogromnym obszarze, wskutek czego miała charakter wojny manewrowej;

1920
-powstanie tak zwanej Małej Ententy -sojuszu Francji, Czechosłowacji, Jugosławii i Rumunii:

MAŁA ENTENTA
sojusz polityczno-wojskowy Czechosłowacji, Rumunii, Jugosławii zawarty 1920-21 na podstawie bilateralnych układów między tymi państwami oraz między nimi a Francją; celem M.E. było stworzenie w basenie naddunajskim oraz na Bałkanach układu sił zdolnego przeciwstawić się ewentualnej restauracji Habsburgów; 1933 w Genewie podpisano tzw. Pakt Organizacyjny, na mocy którego powołano Radę M.E. jako organ koordynujący politykę państw członkowskich; w 2. poł. lat 30., na skutek zawarcia przez poszczególne państwa-członków M.E. układów z państwami "osi", a także wzrostu napięcia w polityce europejskiej, znaczenie M.E. osłabło i sojusz wkrótce się rozpadł.

1921-(21 III)
wprowadzenie w Rosji Radziejskiej Nowej Ekonomicznej Polityki(NEP),

NOWA EKONOMICZNA POLITYKA (Nowaja ekonomiczeskaja politika, NEP), 1921–29 polityka gosp. partii bolszewickiej w sow. Rosji i ZSRR; zastępowała komunizm woj.; przywrócono funkcje pieniądza, zniesiono obowiązkowe dostawy żywności od chłopów, dopuszczono prywatny handel i drobny przemysł; od poł. lat 20. stopniowo ograniczana.

1921-22-
konferencja w Waszyngtonie i próba ograniczenia rywalizacji na morzach,

1922
-abdykacja sułtana i koniec imperium tureckiego,

1922-(29 X)
”Marsz na Rzym” i przejęcie władzy we Włoszech przez faszystów:
40 tysięcy uzbrojonych faszystów, ubranych w czarne koszule, ruszyło z różnych miejscowości Włoch tu stolicy. Celem było przejęcie władzy w państwie.

1923
-okupacja Zagłębia Ruhry przez wojska francusko-belgijskie,

1923-(24VII)
układ w Lozannie kończący wojnę grecko-turecką,

1925
-konferencja w Locarno- ustalenia dotyczące zachodnich granic Niemiec, pozostawienie otwartej sprawy granic wschodnich:
parafowane na konferencji w Locarno przez Belgię, Czechosłowację, Francję, Niemcy, Polskę, W. Brytanię i Włochy; należą do nich: pakt reński, gwarantujący nienaruszalność granic zach. sąsiadów Niemiec, umowy arbitrażowe Belgii, Francji, Polski, Czechosłowacji z Niemcami, traktaty wzajemnej gwarancji (franc.-pol., franc.-czechosłowacki); pakt reński uznawany był za sukces dyplomatyczny niem. ministra spraw zagr. G. Stresemanna, który nie zamknął Niemcom możliwości domagania się rewizji wsch. granicy Niemiec; w efekcie t.l. Niemcy przystąpiły 1926 do Ligi Narodów; 1936 Niemcy wypowiedziały pakt reński.

1927-
rozłam miedzy nacjonalistami i komunistami w Chinach –zapowiedź wieloletniej wojny

1929-(25X)
„czary czwartek”- krach na giełdzie nowojorskiej (Wall Street), poczatek wielkiego kryzysu gospodarczego (do ok. 1933):
W ciągu 10 dni wartości akcji amerykańskich przedsiębiorstw spadła przeciętnie o 50%. Tysiące właścicieli popadło w ruinę. Po trzech latach w USA było 12 milionów bezrobtnych, czyli ¼ wszystkich zdolnych do pracy. A ponieważ bezrobotni nie mieli pieniędzy, by kupować wyroby przemysłowe, bankrutowały kolejne fabryki.

1931
-agresja japońska na Mandżurię – początek realizacji wielkich planów ekspansji w Azji,

1931-
bankructwa wielkich banków Austrii i Niemiec,

1932-
utworzenie przez Japonię marionetkowego państwa Mandżukuo (Mandżuria):

MANDŻUKUO , Mandżutikuo
państwo o pozornej suwerenności utworzone 1932 przez Japonię na terytorium płn.-wsch. Chin (Mandżuria) jako kontynuacja państwa dynastii Cing (mandżurskiej); funkcję prezydenta powierzono Pu I, ostatniemu cesarzowi Chin, 1934 przywrócono mu tytuł cesarza; stol. - Mukden (Szenjang); podporządkowane całkowicie Japonii stanowiło jej bazę wypadową w czasie ekspansji na Chiny centralne; 1945 terytorium M. powróciło do Chin.