Radość życia. Jej źródła i przejawy. Przedstaw problematyke na podstawie renesansowych i pozytywistycznych dzieł literackich przedstaw problematykę. Uwzględnij kontekst filozoficzny i kulturowy.

Motto: Bezustannie należy zabiegać o to, co nam może przysporzyć szczęścia, kto bowiem posiadł szczęście, ma wszystko, co w ogóle mieć można, kogo zaś szczęście ominęło, ten robi wszystko, by je zdobyć.”(by. Epikur z Samos)

3..2..1... start:

Jak należy rozumieć pojęcie szczęścia? Co jest jego miarą? Co jest przyczyną radości życia? Czy można być szczęśliwym mimo licznych przeciwieństw losu? Czy radość życia to dar niebios, czy wynik starań człowieka?
Szczęście towarzyszące człowiekowi to szeroki temat, temat jak rzeka, jednak zdefiniowanie pojęcia radości życia nie jest ani łatwe, ani jednoznaczne. Być może właśnie dlatego, że jest to tak trudne, wielu filozofów, począwszy od antyku postanowiło zmierzyć się z trudnością określenia i zamknięcia w pewnych granicach tego abstrakcyjnego pojęcia.
W starożytności definicje szczęścia podał Epikur. Według niego szczęście to - „przyjemność – brak bólu”. Mottem epikurejczyków stało się „carpe diem”, gdyż byli świadomi przemijalności istnienia. Mimo to nie bali się śmierci – twierdzili bowiem „gdy my jesteśmy jej niema, gdy ona będzie, nas już nie będzie”
Stoicy i Zenon z Kition znajdowali szczęście w spokoju w wolności od cierpienia Odrzucali namiętność i emocje . Tylko obojętność wobec zdarzeń tego świata mogła dać szczęście jednostce ludzkiej.
Według Chrześcijańskich filozofów jedyną szansą na osiągnięcie szczęścia było całkowite oddanie się wierze w Boga i poprzez pokorę, cierpienie i ascezę zapewnienie sobie życia wiecznego. Należało by tu wymienić św. Tomasza z Akwinu według którego „szczęście jest dobrem najwyższym, które wszystkie dobra w sobie zawiera”, a także św. Franciszka który szczęście znajdował w ubóstwie i wszechogarniającej miłości do Boga, świata, ludzi i zwierząt.
W dzisiejszych pojmowanie szczęścia jest silnie związana z przemyśleniami filozofów wymienionych wcześniej. Leszek Kołakowski nie zdefiniował jasno szczęścia, ale w swoim eseju „O radości” podał czynniki, które szczęściu nie sprzyjają, a są nimi na pewno pośpiech, cywilizacja. Miasto burzy harmonie.
Władysław Tatarkiewicz uznał szczęście jako wartość najwyższą, lecz nie podał jasnej definicji „gdyby ten cudowny przepis istniał, ludzkość skazana by była na utopię jednej, powszechnej doktryny” .Jednak autor traktatu o życiu szczęśliwym widzi pełnię radości życia w stałym zadowoleniu.

Dzieła literackie także podejmują problem szczęścia i jego pochodzenia, przytoczę dzieła z okresu renesansu i pozytywizmu. Model szczęścia propagowany przez renesansowych twórców , opierał się przede wszystkim na filozofii epikurejskiej. Ujawnia się on w Rejowskim „Żywocie człowieka poczciwego”. Uważał, iż ideałem dającym pełne szczęście jest wypełnianie codziennych obowiązków zgodnie z nakazem rozsądku, cnoty, uczciwości życiowej i własnych potrzeb duchowych. Szczęście dla Reja jest życie uporządkowane i dostosowane do praw natury, dające możliwość cieszenia się drobiazgami takimi jak uprawa ziemi, hodowla, wędkarstwo, polowania, zacisze domowe.
Podobne podejście do życia miał Jan Kochanowski. We fraszce „O żywocie ludzkim” mówi o sensie życia, uświadamia nam, że wszystkie dobra materialne są mało ważne. W innej fraszce „Do gór i lasów” autor z perspektywy lat patrzy na swoje życie. Jest stoikiem: przyznaje, że nie wie co będzie dalej, jak się potoczy jego życie, ale jest także epikurejczykiem: twierdzi ”A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci”. Kochanowski widział także radość życia w miłości, i to nie tylko tej rodzinnej którą przeżywał w okresie czarnoleskim. We fraszkach „Do Magdaleny” i „Do miłości” prowadził konwencjonalną grę miłosną i w tej swoistej grze było szczęście. Lecz Jan Kochanowski nie pisał tylko fraszek, swoje podejście do życia ukazywał także w pieśniach: W pieśni biesiadnej „Chcemy być sobie radzi” mówi o tym, że szczęście objawia się w radości życia, a radość daje zabawa, ucztowanie. Widoczne jest nawiązanie do stoicyzmu: w życiu trzeba umieć przeżywać chwile szczęścia i chwile nieszczęścia. Ważna jest stateczność oraz cnota., a także miłość i rodzina.
Kolejną pieśnią poruszającą temat radości życia jest „Pieśń XX”, ujawnia się tutaj epikurejska postawa podmiotu lirycznego. Głosi pochwałę zabawy, w której nie liczy się pochodzenie, tylko człowiek. Namawia, by żyć chwilą. Zauważa, że z zabawy, radości, rodzi się coś dobrego np. wiersze. Jednocześnie zastrzega, że w zabawie, jak we wszystkim, trzeba mieć umiar, a także szacunek do pracy, za którą zabawa jest nagrodą.

Literatura pozytywizmu poruszała problem radości życia nawiązując do filozofii chrześcijańskiej. Eliza Orzeszkowa w swojej powieści „Nad Niemenem” doskonale ukazuje szczęście, które daje praca. W powieści główną przyczyną radości jest praca : praca na roli, praca dla dobra ojczyzny i dla innych.
Główna bohaterka Justyna Orzelska znajduje szczęście u boku prostego ale dobrego i kochającego człowieka – Jana Bohatyrowicza. Miłość pary narasta przez cały czas trwania powieści, jej kolejne etapy to wyprawy do obu mogił, odwiedziny Justyny u Bohaterowiczów, jej udział w pracach w polu. Jan powoli „wciąga pannę w obręb swojego świata” i ten świat zaczyna się jej podobać.
Proste życie, praca i upór, miłość do ojczyzny i wierność swojemu sercu wbrew opinii, że panna Orzelska popełnia Mezalians, daje szczęście. Ci bohaterowie „Nad Niemnem”, którzy nie realizują filozofii pozytywistycznej, mającej sens praktyczny, ponoszą klęskę. Taką postacią jest między innymi Różyc – zniechęcony do życia arystokrata znajdujący pociechę rozrywkę w narkotykach i mocniejszych wrażeniach natury uczuciowej. Różyc nie pracuje dla innych i ojczyzny. Ponosi klęskę. Justyna odrzuca jego uczucie.

Kolejny twórca tej epoki: Henryk Sienkiewicz w swoim zbiorze dzieł – Trylogii ukazuje nam iż do szczęścia prowadzi jedynie droga przez cnotę, wierność rycerskim obyczajom, a także bycie dobrym gospodarzem chroniącym swojej ojczyzny. Przykładem może tutaj być Onufry Zagłoba, jedna z najbardziej kolorystycznych postaci z całej trylogii, jest to postać, która bierze z życia całymi garściami, ale zawsze zgodnie z rycerskim hasłem: Bóg, Honor, Spaghetti, Ojczyzna! Sienkiewicz rozgrzesza swojego bohatera i nie wady, lecz humor , czyny godne uznania i fortele godne podziwu dominują w portrecie bohatera. (np. historia zagadanego i upitego Rocha Kowalskiego). Bohater Sienkiewicza to człowiek szczęśliwy. Posiada talent błazna i naturę łgarza. Jednakże potrafi kpić z siebie. Zagłoba jest szczęśliwy, bo ma dobre serce, kochają go wszyscy, jest ciepły lojalny w stosunku do przyjaciół. Epikurejska świadomość życia dniem doczesnym, bo życie szybko mija, towarzyszy odpowiedzialność za losy ojczyzny.


Problem szczęścia dotyczy każdego. Nie ma istoty ludzkiej, która by do niego nie dążyła, zastanawiała by się nad tym, czym ono jest . Jak w pełnym pośpiechu znaleźć i radość życia? Wiek XXI dał nam nowe możliwości techniczne mamy inne zwyczaje, lecz zauważalne jest, że coraz więcej współczesnych ludzi ucieka z miast chcą wrócić, do spokoju, ładu, harmonii. Znowu prawdziwe są hasła renesansu i pozytywizmu w kontekscie filozoficznym i kulturowym
- Radość z życia i wewnętrzną harmonię można odnaleźć w religii (pieśni J. Kochanowskiego)
- Radość z życia daje nam obcowanie z naturą i przyrodą (utwory Reja, Kochanowskiego, Orzeszkowej)
- Radość z życia niesie nam czyste sumienie, wewnętrzny ład (Kochanowski, Orzeszkowa, Sienkiewicz)
Cała sztuka w tym, aby odnaleźć, by odnaleźć „złoty środek” : żyć w zgodzie z samym sobą. Być odważnym człowiekiem. Żyć dla Boga, Ojczyzny, Bliźnich – Oto radość życia, którą każdy nas powinien nosić w sobie.