Pojęcie prestiżu ( Wright Mills, Talcott Parsons)

,, POJĘCIE PRESTIŻU” ( WRIGHT MILLS, TALCOTT PARSONS)


Prestiż społeczny, w socjologii jest to pozycja w hierarchii społecznej z punktu widzenia autorytetu, uznania, wpływu i poważania społecznego określonej jednostki lub grupy. Koncepcja uwarstwienia społecznego według prestiżu społecznego jest jednym z elementów teorii stratyfikacji społecznej. Zastępując ujęcie klasowe opisem układu pozycji społecznej danej warstwy w zhierarchizowanej strukturze społeczeństwa, socjologowie niemarksistowscy minimalizują znaczenie stosunków własnościowych, konfliktów oraz walki klasowej we współczesnym społeczeństwie kapitalistycznym. ( Encyklopedia PWN str. 747)
Prestiż nie jest przypisany do osoby, lecz do stanowiska w określonej, sformalizowanej organizacji. Organizacja lub instytucja charakteryzuje się wewnętrzna hierarchia stanowisk i wszystkie one są ważne dla funkcjonowania całości, to jednak ich prestiż zależy od miejsca, jakie zajmują w strukturze instytucji.
Koncepcją prestiżu w badaniach empirycznych zajęli się dwaj amerykańscy socjologowie Wright Mills, Talcott Parsons.
Pierwszy z wyżej wymienionych socjologów żył w latach 1916 – 1962. Był niezwykłą postacią w socjologii amerykańskiej tamtych czasów. Profesor Columbia University w Nowym Jorku od 1950 roku. Zwolennik wolności jednostki, zajmował się problematyka władzy. Początkowo był zwolennikiem liberalnych poglądów, później przyjął jednak idee Maxa Webera , a nawet Karola Marksa. Dzięki jego osobie wzrosło zainteresowanie socjologia na świecie. Do jego najważniejszych prac można zaliczyć ,, Białe kołnierzyki: Amerykańska klasa średnia” wydane w 1951 roku, oraz ,, Elitę władzy” , w której dowodzi, ze Stanami Zjednoczonymi rządzi grupa wzajemnie powiązanych ze sobą elit. Przede wszystkim zasłynął jako autor ,, The Socjological Imagination” powstałą w 1959 roku. Jest to znakomite wprowadzenie do humanistycznych podstaw socjologii ( pewien rodzaj socjologicznej wizji i sposobu patrzenia na świat. Mills opowiadał się za socjologia humanistyczną. ( Oxford str.36 )
Wright Mills zajmował się w swoich badaniach teorią klas i warstw, oraz amerykańskimi klasami średnimi. Wybitny socjolog krytykował stratyfikacje społeczną, sam stworzył jej nową wersję. Zawód, źródła i wysokość dochodów, prestiż i władza to były podstawowe kryteria w jakich powinno się badać stratyfikacje społeczną. Według Millsa : ,, Każdy z tych czynników jest źródłem szeregowania ( ranking ) ludzi w odniesieniu do różnych szans uzyskiwania przez nich wartości społecznie cennych i łączenie, jeśli właściwie rozumujemy, umożliwiają one wyjaśnienie tych różnych szans” ( Z. Klupś str. 113 )
Stratyfikacja społeczna ma cztery różne układy uwarstwienia, są to:
1. układ zawodowy
2. układ klasowy
3. układ pozycji społecznej
4. układ władzy
,, Zaistnienie zjawiska prestiżu wymaga przynajmniej dwóch osób i zakłada, że jedna z nich wysuwa roszczenia prestiżu, druga zaś honoruje te roszczenia. Podstawy, na których różni ludzie podnoszą żądania prestiżu, a inni żądania te honorują, obejmują zazwyczaj: własność i urodzenie, zawód i wykształcenie, dochód i władzę, praktycznie zaś właściwie wszystko, co widocznie odróżnia jedną osobę od drugiej” ( Z. Klupś str. 116-117 ). Według Millsa system wartości danej jednostki decyduje o tym jaki ona posiada prestiż uwarstwienia. Posiadanie przez jednostkę prestiżu wiąże się z tym jaki inne jednostki maja szacunek, uznanie do danej osoby. Im większy prestiż, tym większe uznanie, posiadanie różnych dóbr.
Wright Mills chciał stworzyć nową klasę średnią, miały to być tak zwane białe kołnierzyki. Posiadali oni wyższe dochody, prestiż, szerszy zakres władzy, niż dawne klasy średnie. Ludzie w białych kołnierzykach są pozbawieni własnych środków produkcji. Prowadza nadzór nad pracą rzeczywistych wytwórców, rejestrują wyniki tej pracy, są wytwórcami informacji, wykonują operacje sprawozdawcze, usługi techniczne i osobiste, uczą inne jednostki umiejętności, które sami uprawiają, a które można przekazać i których można nauczyć. Należą do tej klasy nauczyciele, pracownicy handlu, urzędnicy.
Prestiż jaki posiadają białe kołnierzyki można zauważyć w:
· podobieństwie ich sytuacji społecznej, oraz typu wykonywania prac do sytuacji i typu prac wykonywanych przez dawne klasy średnie ( praca kierownicza ) ( obecnie, kiedy stosunki urzędników z przedsiębiorcą stały się bardziej bez osobowe przeszedł na nich prestiż samej firmy )
· stylizacji swego wyglądu ( ubiór taki sam w pracy jak i poza nią )
· umiejętnościach wymaganych w większości zawodów, także na różnorodności spełnianych czynności i na pewnej samodzielności decyzji co do wyboru metod pracy ( pewna samodzielność, jest to jakiś sposób kreatywności )
· czasie potrzebnym do opanowania typu umiejętności, oraz na nabywaniu ich w toku wykształcenia formalnego wymagającego kontaktu z ludźmi wyżej stojącymi ( monopol na wykształcenie średnie )
· pochodzeniu rasowym
· ograniczonych rozmiarach grupy ( Z. Klupś str.124-131 )

Talcott Parsons żył w latach 1902 – 1979. Był czołowym teoretykiem socjologii anglosaskiej po II wojnie światowej, aż do lat siedemdziesiątych. Amerykanin, który prawie całe życie pracował w Stanach Zjednoczonych. Był przedstawicielem funkcjonalizmu. Stworzył on teorie socjologiczną nazywana najczęściej strukturalno – funkcjonalna lub funkcjonalizmem normatywnym. Teoria ta była uważana za wytwór nowoczesnego, zamożnego społeczeństwa amerykańskiego, w którym strukturalne konflikty społeczne zostały w dużej mierze wyeliminowane lub miały przejściowy charakter , i które ( jak się zdawało ) charakteryzowały się znaczna spoistością społeczną i powszechnym przywiązaniem do wartości demokratycznych. Do jego najważniejszych prac należą: ,, Struktura społeczna i osobowość ”, ,, Szkice z teorii socjologicznej”, ,, Funkcjonalne zróżnicowanie społeczeństwa”( Encyklopedia PWN str. 624 )
Parsons stworzył, także koncepcję uwarstwienia społecznego. Jest ona cechą wszystkich systemów społecznych. Uwarstwienie jest to uszeregowanie jednostek ludzkich w obrębie danego systemu społecznego i traktowanie ich jako wyżej i niżej usytuowanych ( M Ziółkowski str. 55 ) W uwarstwieniu socjolog amerykański widzi różnice ocen moralnych ludzi jako jednostek danego systemu, dokonywanych przez innych członków systemu. Społeczeństwo jest według Talcott’a Parsonsa skonstruowane w ten sposób, aby mogło dostarczać poszczególnym aktorom takich norm działania, by działanie jednostkowe było zawsze podporządkowane celom całego systemu społecznego ( M. Ziółkowski str. 56 ) Jednostka cały czas doży do tego aby zdobyć uznanie innych, każde jej działania dążą do tego aby jak najlepiej być zauważanym w oczach innych. Parsons dokonał klasyfikacji tych cech , które oceniają konkretna jednostkę, porównując ja z innymi jednostkami. Wyróżnia następujących sześć cech:
1. przynależność do komórki pokrewieństwa
2. właściwości osobnicze
3. osiągnięcia
4. dobra
5. autorytet
6. władza ( M. Ziółkowski str.57 )
Aby każdy system przetrwał musza być spełnione cztery imperatywy funkcjonalne. Należą do nich adaptacja, osiąganie celów, integracja i kultywowanie wzorów i usuwanie napięć. Cały system musi być zróżnicowany aby te imperatywy były spełnione. Pozycje jednostki w systemie uwarstwienia określa rola w systemie ekonomiczno – zawodowym. Parsons twierdzi, że w innych systemach społecznych będą inne normy, które będą oceniały jednostki, będzie to zupełnie inny system uwarstwienia.
W procesach gospodarczych każda jednostka powinna mieć przypisaną pozycje społeczną ( zróżnicowanie tych pozycji ). Powinien powstać podział pracy związany z ogromnym wyspecjalizowaniem funkcji i powstaniem systemu wymiany oraz system własności ( M. Ziółkowski str.59 ) jest to tak zwany układ instrumentalny. Parsons uznaje obiektywne metody ważności pozycji jakie jednostki sprawują w systemie, zamiast indywidualnych.
Jednostki są skłonne do wyrzeczeń aby dostać się na najwyższy stopień hierarchii. Jeżeli chcą zająć ważne pozycje sumiennie się do tego przygotowują, wiedza jakie mogą mieć z tego korzyści ( wysoki prestiż ). Więzi pokrewieństwa maja bardzo ważna rolę w procesie uwarstwienia społecznego. Już sam fakt, że dziecko urodziło się w dobrze sytuowanej rodzinie wiąże się z tym, że będzie ono miało określoną pozycje na całe życie ( określony prestiż ). W strukturze klasowej liczą się indywidualne osiągnięcia jednostki.
Parsons pisze że ,, musi istnieć wyraźna korelacja między bezpośrednimi ocenami ról zawodowych, dochodami, jaki ich pełnienie przynosi, i statusem rodzin ich wykonawców jako kolektywów ( podsystemów ) ( M. Ziółkowski str.64 ) Status klasowy związany jest z zawodem jaki wykonuje dana jednostka w systemie społecznym.
W napisanej przeze mnie pracy starałam się wyjaśnić pojecie prestiżu w badaniach empirycznych. Zarówno w pracach Talcott’a Parsons jaki i Wright’a Mills pojawiło się to pojęcie. Użyli go oni w kontekście klas średnich w społeczeństwie amerykańskim.

BIBLIOGRAFIA:
1. Encyklopedia powszechna PWN Państwowe wydawnictwo Naukowe Warszaw 1985
2. Zbigniew Klupś ,, C. Wright Mills: klasy współczesne kapitalizmu”
3. Oxford Wielka Encyklopedia Świata Poznań 2005 tom X
4. Marek Ziółkowski ,, Talcott Parsons: warstwy, klasy społeczne a wartości społeczeństwa”