pierwiastek | rola | niedobór | nadmiar | występowanie | |
|---|---|---|---|---|---|
makroelementy | |||||
Ca wapń | materiał budulcowy kości i szkliwa; wykorzystywany do przenoszenia impulsów nerwowych; regulacja ukł. krążenia; rytmu serca; wpływa na kontrolę ciśnienia tętniczego; aktywator enzymów; pobudliwość komórek; procesy krzepnięcia krwi; ważna rola w mechanicznym skurczu mięśni; u roślin-prawidłowe wykształcenie organów | opóźnienie wzrostu; deformacja; łamliwość i zniekształcenie kości; problemy z uzębieniem; osteoporoza; zaburzenia w krzepnięciu krwi; u roślin-nieprawidłowe wykształcenie organów; rozkład błon plazmatycznych; chloroza, martwica | zahamowanie wchłaniania żelaza i cynku | nabiał, fasola, groch, warzywa(buraki, kapusta), niektóre ryby | |
P fosfor (w postaci fosforanów wapnia) | występuje w kościach i szkliwie; tkance nerwowej; wchodzi w skład fosfolipidów oraz akumulatora energii ATP i nośników wodoru i elektronów NADP; znajduje się w płynach ustrojowych; występuje w kwasach nukleinowych | ogranicza syntezę ATP, co się wiąże z zahamowaniem procesów metabolicznych zwierząt i ludzi; u roślin- żółknięcie brzegów liści, karłowacenie; nekroza | nie obserwuje się | nabiał, fasola, groch, warzywa(buraki, kapusta), niektóre ryby | |
Mg magnez | materiał budulcowy kości i zębów; bierze udział w przemianie węglowodanów, białek i tłuszczów; przewodnictwo nerwowe; aktywator kinaz; wzrost lepkości cytoplazmy; aktywator enzymów, zapewnia właściwą strukturę chromosomom, składnik chlorofilu | osłabienie siły mięśni, drżenie mięśni, osłabienie kończyn, nudności, wymioty, napadowe bicie serca - rzadko są obserwowane; tężyczka, rzucawka; powstanie białaczki limfatycznej, zawału serca miażdżycy; u roślin chloroza liści, purpurowe smugi nekrotyczne na liściach, zahamowanie fotosyntezy | wymioty, nudności, obniżenie ciśnienie tętniczego, senność, mrowienie kończyn | zielone warzywa, awokado, banan, czekolada, zboża, orzechy, mleko, kakao, ciemne pieczywo | |
Na sód | reguluje gospodarkę wodną organizmu; przekaźnik w ukł. nerwowym; utrzymuje odpowiednie ciśnienie w naczyniach; wpływa na lepkość cytoplazmy; zwiększa pobudliwość komórek; skł. płynów ustrojowych | utrata pobudliwości komórek nerwowych; zanik różnicy potencjałów | wzrostu ciśnienia krwi | sól kuchenna, sery, ryby, pieczywo | |
K potas | zapewnia właściwą gospodarkę wodną organizmu zwiększa lepkość cytoplazmy; zmniejsza pobudliwość komórek; wpływa na skurcz mięśni i pobudliwość włókien nerwowych; składnik płynów ustrojowych; zmniejsz przepuszczalność; przewodnictwo | pobudzenie, osłabienie, wymioty, mdłości, zaburzenia zachowania, niskie ciśnienie, arytmia serca; u roślin- hamuje wzrost, powoduje wiotczenie łodygi i żółte, brązowe plamy na liściach | prowadzący do zaburzeń pracy serca może nawet zagrażać życiu; niedobór magnezu | ziemniaki, banany, sok pomarańczowy, nabiał, ryby, mięso, drób | |
S siarka | składnik insuliny i witaminy b1(tiaminy) metioniny niezbędnej w budowie aminokwasów; stabilizuje połączenia białkowe, wchodzi w skład tych białek, które budują włosy, paznokcie, skórę; składnik grup rodankowych, nadających ostry i palący smak olejkom gorczycznym niezbędna do budowy dwóch aminokwasów: metioniny i cysteiny, w tworzeniu III rzędowej struktury białek, wchodzi w skład aktywnej części oksydoreduktazy | u ludzi nie spotyka się chorób związanych z jej niedoborem; zaburzenie równowagi ustrojowej; u roślin hamuje syntezę chlorofilu | białka pochodzenie mięsnego, jaja, mleko | ||
N azot | wchodzi w skłąd aminokwasów, białek, kwasów nukleinowych, witamin, hormonów wzrostowych roślin, alkaloidów np. morfiny, kofeiny; przenośników energii ATP/ADP ; występuje w fosfolipidach błon kom. i barwników | obrzęki, utrata wagi, martwica, marskość wątroby; u roślin- zahamowanie wzrostu, ograniczenie kwitnienia, żółknięcie liści, brak zdolności do syntezy chlorofilu | u roślin nadmierne „bujanie”; plony rosną duże i słabe | ||
mikroelementy | |||||
Fe żelazo | składnik ważnych związków organicznych wiążących i transportujących tlen(hemoglobiny, chlorokruoryny, mioglobiny);wchodzi w skłąd enzymów (np. cytochromy) oksydoredukacyjnych katalizujących procesy utleniania i redukcji; witamina C podwyższa jego przyswajalność | niedokrwistość czyli anemia, osłabienie, bóle głowy, arytmia serca; u roślin zaburzenia fotosyntezy oddychania, chloroza najmłodszych liści | choroby układu krążenia; zwiększona ilość - hemosyderozą; hemochromatozie – niszczenie tkanek, podwyższa ryzyko przewlekłych chorób, m.in. serca i raka okrężnicy | wątroba, rośliny strączkowe, szczypiorek, mięso | |
Zn cynk | synteza DNA i RNA , białek, insiliny i nasienia; bierze udział w metabolizmie węglowodanów, białek, tłuszczów i alkoholu; współdziała z witaminą A; wchodzi w skład najmniej 70 enzymów; prawidłowe gojenie ran, wzrostu i rozwoju płodu | zahamowanie wzrostu, utrata apetytu, zaburzenia gojenia ran, zmiany w skórze i we włosach; zaburzenia rozwoju i czynności gonad, oczu, skóry, kości; u roślin chloroza, karlenie liści | może osłabiać odporność, powodować nudności, bóle głowy, wymioty, odwodnienie, bóle żołądka, złą koordynację mięśni, zmęczenie oraz czasami, uszkodzenie nerek (podanie miedxi) | mięso, wątroba, sery, rośliny strączkowe, kasza gryczana, orzechy | |
Cu miedź | składnik hemocyjaniny; bierze udział w tworzeniu czerwonych krwinek, kości i kolagenu, w prawidłowym gojeniu ran, w wchłanianiu i transporcie żelaza, w metabolizmie kwasów tłuszczowych i powstawaniu RNA; odpowiedź immunologiczna | zaburza gospodarkę żelazem, „biała skóra”, anemia, utrata smaku, mało białych krwinek | żółć wraca się do jelita, następnie do wątroby | orzechy, wątroba, rośliny strączkowe, kasza gryczana | |
J jod | wchodzi w skład hormonów wydzielanych przez gruczoł tarczowy, które biorą udział w regulowaniu podstawowych funkcji życiowych: kontrolują temperaturę, układ nerwowy, mięśniowy, podział komórek; tempo przemiany materii i energii | powiększenie tarczycy (wole), niedorozwój umysłowy | choroba Basedowa – czyli nadmierne wychudzenie, podwyższenie temperatury, nerwowość i wytrzeszcz oczu | sól jodowana, jarzyny, ryby | |
