1. Czarnorzecko- Strzyżowski PK
2. Jaśliski Park Krajobrazowy
3. Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy
4. Park Krajobrazowy Doliny Sanu
5. Południoworoztoczański Park Krajobrazowy
6. Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego
7. Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej
8. Park Krajobrazowy Gór Słonnych
Czarnorzecko- Strzyżowski Park Krajobrazowy
Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy o powierzchni 25 784 ha, chroni i udostępnia dla turystyki, wypoczynku i nauki unikalną przyrodę obejmuje tereny leżące na pograniczu Pogórza Strzyżowskiego i Dynowskiego. Najwyższe partie Pogórzy wchodzące w skład parku porastają lasy bukowo-jodłowe, należące do regla dolnego - piętra charakterystycznego dla pasm beskidzkich. Najbardziej cenne zbiorowiska buczyny karpackiej objęte zostały ochroną w formie rezerwatów przyrody „Góra Chełm” i „Herby”. Charakterystyczną ozdobą głównego pasma Pogórza jest ciąg piaskowcowych wychodni skalnych, przedziwne uformowanych przez erozję ostańców z zamierzchłej przeszłości geologicznej. Z 14 grup skalnych ochroną rezerwatową objęto zgrupowanie największych okazów na wierzchowinie koło Czarnorzek „Prządki” i 4 mniejsze skałki w Woli Komborskiej jako pomniki przyrody nieożywionej. Charakterystycznym elementem krajobrazu parku jest mozaika pól uprawnych wynikająca z rolniczo-leśnego charakteru parku i dużego rozdrobnienia gospodarstw. Park posiada wiele cennych zabytków: kościołów i cerkwi, zespołów dworskich, miejsc pamięci narodowej. Aktywną formą wypoczynku - połączonego z poznawaniem przyrody a także piękna krajobrazu parku, może być zwiedzanie ścieżek przyrodniczych, tras rowerowych, szlaków turystycznych.
Rzeźbę i barwy lasu mieszanego uzupełniają okazałe formy skalne, przełomy rzek i potoków, jak malownicza „frysztacka brama” Wisłoka, łanowe rozłogi pól uprawnych, kolorowa mozaika łąk, pastwisk i zadrzewień śródpolnych oraz rozsiane w dolinach wioski. Na kondycję przyrody parku, w którym las zajmuje 47,8% obszaru (z reguły wyższe partie), a grunty rolne 48,4%, korzystnie wpływa znaczne rozdrobnienie upraw i związane z tym zachowanie tradycyjnych form gospodarowania. Najcenniejsze są ekosystemy leśne, w wysokim stopniu naturalne, z dużym udziałem drzewostanów o składzie gatunkowym zgodnym z siedliskiem. Przeważa w nich jodła, buk i sosna zwyczajna. Mniej liczne gatunki to dąb szypułkowy, grab zwyczajny, brzoza brodawkowata i modrzew europejski. Za osobliwość należy uznać występowanie typowego dla wyższych pasm Karpat regla dolnego (450-500 m n.p.m.), budowanego przez buczynę karpacką. Niski stopień zagrożenia, zróżnicowanie warunków glebowych oraz położenie omawianego obszaru blisko granicy odmiennych stref geobotanicznych wpływa znacząco na bogactwo, różnorodność roślinności i zagęszczenie zasięgu występowania wielu gatunków. Wśród ponad 700 taksonów flory naczyniowej występuje 46 gatunków górskich z tak interesującymi roślinami jak śnieżyczka przebiśnieg, tojad dzióbaty, miesiącznica trwała, czyściec górski, śnieżyca wiosenna i czosnek niedźwiedzi. Godne uwagi są rośliny wschodniokarpackie (np. sałatnica leśna i kostrzewa górska), zachodniokarpackie (np. przytulia okrągłolista, kosmatka żółtawa i pięciornik omszony) oraz subendemity ogólnokarpackie (żywiec gruczołowaty, żywokost sercowaty i lepiężnik wyłysiały). Unikalny charakter flory potwierdza występowanie ponad 40 roślin chronionych (np. widłak gwiaździsty, skrzyp olbrzymi, paprotka zwyczajna i pokrzyk wilcza jagoda). Znakomite warunki przyrodnicze tego rolniczo-leśnego terenu umożliwiają bytowanie licznym zwierzętom. Przechodzi tu naturalny rozród 226 gat. kręgowców, w tym 36 gat. ryb, 18 gat. płazów, 6 gat. gadów, ponad 50% krajowych ssaków i 47% krajowej fauny lęgowej ptaków. W parku, gdzie przebiega granica zasięgu 17 kręgowców lądowych, żyje 140 gat. kręgowców chronionych i liczne gatunki rzadkie umieszczone w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt”, np. traszka karpacka, bocian czarny, orlik krzykliwy, puchacz, żołna, wilk, wydra i ryś. Z bezkręgowców spotyka się chronionego chrząszcza jelonka rogacza, 26 gat. biegaczy, 19 gat. trzmieli i szereg rzadkich motyli podlegających ochronie (np. paź żeglarz, paź królowej i tęczowiec).
Rezerwat przyrody "Prządki"
Zajmuje on wschodnią część grzbietu będącego działem wodnym dla potoku Marcinek i Czarnego Potoku. Rezerwat jest położony w obrębie Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego i stanowi jedną z największych jego atrakcji.
Aktualna powierzchnia chroniona wynosi 13,63 ha i obejmuje grupy ostańców skalnych wraz z przylegającym do nich lasem.
Rezerwat przyrody "Góra Chełm"Celem jego ochrony jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych lasów bukowych porastających górę Chełm (528 m n.p.m.) oraz wspaniałych terenów źródliskowych (w tym wód mineralnych).
Rezerwat przyrody "Herby"
Rezerwat obejmuje fragment pasma górskiego wchodzącego w skład Pogórza Dynowskeigo, rozciągniętego przełomowym odcinkiem rzeki Wisłok.
Jaśliski Park Krajobrazowy
Jaśliski Park Krajobrazowy o powierzchni 25 288 ha chroni wschodnią część Beskidu Niskiego - obszaru źródliskowego Jasiołki i Wisłoka. Stanowi od wschodu otulinę dla Magurskiego Parku Narodowego. Obszary leśne parku to głównie naturalne zbiorowiska buczyny karpackiej porastające najwyższe wzniesienia: Piotruś (727 m. n.p.m.), Kamień (863 m. n.p.m.), Tokarnia (695 m. n.p.m.), Kanasiówka (823 m. n.p.m.) i Danawa (840 m. n.p.m.). Charakterystycznym elementem parku są zespoły łąkowo-pastwiskowe dawnych - nie istniejących dziś wsi: Jasiel (rezerwat „Źródliska Jasiołki”), Czeremcha i Lipowiec. Rozległe obszary łąk stanowią dogodne siedlisko dla ptaków drapieżnych, z których występuje tu m.in.: orzeł przedni, orlik krzykliwy, myszołów zwyczajny i jastrząb. W parku występują naturalne stanowiska cisa pospolitego - chronione w postaci rezerwatów przyrody: „Modrzyna” i „Wadernik”. Rangę rezerwatu przyrody posiada także przełom Jasiołki (rez. „Przełom Jasiołki”) pomiędzy Piotrusiem a Ostrą oraz kompleks leśny „Kamień nad Jaśliskami”. Tereny parku posiadają bogatą historię związaną z położeniem tych obszarów przy szlaku handlowym („winnym”) z Polski na Węgry. Przez fragment tego szlaku prowadzi ścieżka historyczno-krajobrazowa „Na węgierskim trakcie”.
Budownictwo sakralne reprezentują zabytkowe cerkwie w Woli Niżnej, Daliowej i Tylawie oraz kapliczki w Jaśliskach (3), Woli Niżnej, Daliowej i Lipowcu. Krwawe wydarzenia wojenne i powojenne upamiętnia cmentarz wojenny w Barwinku raz pomnik poświęcony polskim żołnierzom zamordowanym przez UPA, płyta poświęcona kurierom beskidzkim AK, tzw. Żołnierska Polana i cmentarz żołnierzy radzieckich - wszystko w Jasielu. Wędrówka po parku dostarcza wielu niezapomnianych wrażeń. Jest to wielki obszar spokoju i zbiorowisko prawdziwych mateczników przyrody, gdzie możliwe jest rzeczywiste obcowanie sam na sam z naturą.
Rezerwat przyrody "Źródliska Jasiołki"
Siedliska leśne tworzy zasadniczo jeden typ lasu – las górski z przewagą buka, a niekiedy jodły. Roślinność runa leśnego jest bardzo bogata. Występuje tu blisko 350 gatunków roślin naczyniowych z 60 rodzin. Zespoły roślinności łąkowo – pastwiskowej zajmują około 300 ha a obszary torfowiskowe pokrywają ponad 100 ha powierzchni rezerwatu.
Rezerwat przyrody "Kamień nad Jaśliskami"
Teren rezerwatu jest miejscem występowania wielu gatunków zwierząt, przede wszystkim rzadkich gatunków puszczańskich. Najczęściej spotykany jest jeleń, sarna i dzik. Duże drapieżniki reprezentują : wilk i ryś. Wśród wielu gatunków ptaków można zobaczyć : orlika krzykliwego, puszczyka uralskiego, sóweczkę, puchacza i bociana czarnego.
Rezerwat przyrody "Przełom Jasiołki"
Obszar Beskidu Niskiego, w którym znajduje się rezerwat „Przełom Jsiołki”, określany często nazwą Beskidu Dukielskiego , odznacza się dominacją niskich grzbietów i masywów górskich mieszczących się zwykle w przedziale wysokości od 650 do 750 m n.p.m. Jedynie szczyt Kamień , położony w paśmie granicznym na południe od rezerwatu, osiąga wysokość 857 m n.p.m.
Rezerwat przyrody "Modrzyna"
Modrzew polski występujący w tym rezerwacie jest najprawdopodobniej naturalnego pochodzenia a stanowisko to jest jedynym otoczonym opieką konserwatorską miejscem w Beskidzie Niskim. Większość drzew w rezerwacie to wspaniałe okazy, liczące nawet ponad 200 lat, a ich pierśnice przekraczają 90 cm.
Rezerwat przyrody "Wadernik"
Celem utworzenia rezerwatu jest „zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych naturalnego stanowiska cisa pospolitego na terenie Beskidu Niskiego”.
Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy
Świadkami historii i kultury materialnej tego wyludnionego obszaru są pozostałości dworu obronnego z XVI-XVII w., zabytkowy kościół i zdewastowana cerkiew z XIX w. (na granicy parku w Baligrodzie) oraz trudne do odnalezienia cmentarze wojenne (Chryszczata). Pamięci poległych w walkach z UPA w latach 1945 - 1947 poświęcone są pomniki w Bystrem, Jabłonkach, Cisnej i Wetlinie. Całkowicie zniszczone wsie dawnego pogranicza bojkowsko-łemkowskiego są uroczyskowo piękne, ale i smutne zarazem z powodu pustki i nikłych śladów po dawnych dziedzicach tej ziemi. Nieliczne relikty kulturowe to zabytkowe cerkwie w Turzańsku i Smolniku, stare chyże łemkowskie nad Osławą i w okolicach Cisnej, ruiny cerkwi w Łopience (ostatnio restaurowanej) a także szczątki przycerkiewnych cmentarzy, przydrożnych kapliczek i krzyży. Śladami bytności w Bieszczadach sławnych ludzi są tablice pamiątkowe poświęcone największemu komediopisarzowi polskiemu Aleksandrowi Fredrze (w Czarnem koło Baligrodu i Cisnej) oraz Wincentemu Polowi - znakomitemu poecie, geografowi, etnografowi i pionierowi krajoznawstwa (w Kalnicy i na Łopienniku). Warto wiedzieć, że znajduje się tu najbogatsze w Bieszczadach stanowisko języcznika zwyczajnego (w pobliżu „Sinych Wirów” między Bukowinką a Pereszlibą), że występuje też bardzo rzadki goździk kosmaty (Łopiennik), naparstnica wielokwiatowa (dolina Rabiańskiego), kruszczyk szerokolistny (dolina Sanu), goryczka orzęsiona (Żubracze), lulecznica kraińska (dolina Wetliny między Zawojem a ujściem do Solinki) i inne rzadkie rośliny.
Park Krajobrazowy Doliny Sanu
Jak sama nazwa wskazuje, osią parku jest największa rzeka regionu - San. Należy pamiętać, że jest to obszar wtórnie zdziczały, niegdyś licznie zamieszkany. O charakterze tego terenu stanowi również jego pewne oddalenie od głównych bieszczadzkich szlaków. Jego potencjalnie mniejsza atrakcyjność powoduje słabszy napływ ludzi, dzięki czemu park emanuje spokojem. Przez większą część roku śmiało można byłoby się posługiwać nazwą „Dolina Snu”, choć oczywiście nie dotyczyłoby to życia zwierząt i roślin.
Góry, okalające dolinę Sanu jak i pomniejszych cieków wodnych, zaledwie w kilku przypadkach przekraczają 1000 m n.p.m. Najważniejszym masywem górskim jest osiemnastokilometrowej długości Otryt. Od południa i zachodu obmywają go wody Sanu, od wschodu potok Smolnik, a od północy potok Głuchy i Czarny. Ten biegnący z północnego zachodu na południowy wschód wał, porośnięty jest jodłowo-bukowymi lasami, często jeszcze z okazami pięknych starych drzew. Jest to miejsce ostoi rzadkich zwierząt. Najwyższym wzniesieniem pasma Otrytu jest Trohaniec (939 m n.p.m.). Jeśli zależy nam na pięknych, a nielicznych tu rozległych widokach, to koniecznie trzeba wyjść na górę Dwernik-Kamień (1004 m n.p.m.). Roztacza się stąd panorama w kierunku południowym na Połoninę Wetlińską, Caryńską i grupę Tarnicy oraz pobliski Jawornik. Dodatkową atrakcją góry są dość liczne wychodnie piaskowców.
Interesujące są zabytki przeszłości, niestety już tylko resztki zdewastowanych obiektów - niemi świadkowie minionego życia i dramatycznych losów ludzkich. Z blisko 20 oryginalnych dzieł wiejskiego budownictwa sakralnego zachowały się tylko drewniane cerkwie w Smolniku i Chmielu. Ruiny murowanych cerkwi można oglądać w Krywem i Hulskiem. Cennym świadectwem kulturowym wymagającym zabezpieczenia są widoczne jeszcze w kilkunastu opustoszałych wsiach zniszczone cmentarze z zachowanymi kamieniami nagrobnymi, krzyże, szczątki murów cmentarnych, ruiny kaplic - zazwyczaj w otoczeniu starych drzew.
Rezerwat przyrody "Zakole"
Złoże torfowe „Zakole” jest utworem holoceńskim. W okresie wcześniejszym lokalne zagłębienie zostało wypełnione materiałem naniesionym przez rzekę San. Podłoże geologiczne i odpowiednia ruchliwość wód stworzyły tutaj warunki w pierwszej kolejności do tworzenia się torfowiska niskiego. Najprawdopodobniej pierwsze fazy rozwojowe torfowiska były związane z wodami Sanu, którego poziom znajdował się znaczne wyżej w porównaniu z poziomem, jaki wykazuje on dzisiaj. Za faktem tym przemawia położenie torfowiska w pobliżu koryta Sanu, charakter roślin budujących spągowe warstwy torfu (olsza czarna, turzyce, trzcina) oraz utrzymanie się jeszcze obecnie kompleksu torfowiska niskiego przylegającego od południowego-zachodu do rezerwatu. Z analizy materiału stratygraficznego wynika, że w pierwszej fazie tworzenia się torfowiska obok świerka, masowo występowała olsza czarna, która z biegiem czasu w Bieszczadach Zachodnich wyginęła (K. Lipka i in. 1978).
Rezerwat przyrody "Hulskie im. Stefana Myczkowskiego"
Stanowiska rzadkich gatunków flory i fauny.
Rezerwat przyrody "Krywe"
Dolina Sanu, rzadkie i chronione rośliny i zwierzęta.
Rezerwat Przyrody "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Od strony północnej rezerwat ogranicza droga, za którą wznosi się południowy stok pasma Otrytu, a od południa wschodu i zachodu rzeka San, która w tym miejscu tworzy zakole.
Południoworoztoczański Park Krajobrazowy
Zajmuje w granicach Polski najbardziej wysunięty na południowy wschód fragment Roztocza. Zróżnicowana budowa geomorfologiczna dodaje Parkowi niezwykłego uroku. Występują w nim formy wypukłe: garby, płaskowyże, pagórki i wąwozy oraz obniżenia: doliny, kotliny i padoły
Osobliwością geologiczną są skalne wychodnie wapienno - margliste w Monastyrzu uznane za pomnik przyrody. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej stwierdzono potrzebę objęcia tą formą ochrony przyrody jeszcze ok. 70 obiektów przyrodniczych. Przeważają pojedyncze lipy, dęby i buki. Spośród licznie reprezentowanej grupy roślin chronionych wymienić należy: powojnik prosty, rosiczkę okrągłolistną i pośrednią, widłak torfowy i wroniec, kłokoczkę południową, lilię złotogłów, orlik pospolity, śnieżyczkę przebiśnieg, kruszczyk szerokolistny i buławnik wielkokwiatowy. Z innych interesujących roślin występuje także lulecznica kraińska
Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego
Obszar Parku obejmuje jedyny w Polsce fragment najbardziej wysuniętych na zachód lesistych pogórzy Karpat Wschodnich. Zachowany tu jest jedyny w łuku karpackim skręt fałdów czołowych Karpat, tworzący tzw. sigmoidę przemyską. Pogórza - niewysokie, przepiękne góry z rusztową rzeźbą grzbietów oraz kratową siecią dolin rzecznych - sięgają do ponad 600 m. n.p.m. Najwyższe to: Suchy Obycz (617 m. n.p.m.) i Kopystańka (541 m. n.p.m.).
Wielką osobliwością przyrodniczą Parku są zbiorowiska kserotermiczne przypominające kwietny step łąkowy (Rybotycze, Makowa). Cennym jest także obecność torfowiska przejściowego i wysokiego w okolicach Dubiecka (m. Bachórzec. Objętego ochroną prawną w rezerwacie "Broduszurki".
Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej
Teren ten w zdecydowanej części porastają bory sosnowe, fragmentarycznie buczyny z udziałem jodły oraz olsy tworzące wysoce naturalny krajobraz, urozmaicony ciągami wydm i brzeżnym pasmem wzgórz Roztocza z elementami krajobrazu kulturowego w postaci bezleśnych enklaw terenów rolniczych i zabudowy wsi Huta Różaniecka, Łozy, Maziarnia i Stawy. Zróżnicowanie szaty roślinnej wyraża się bogactwem występowania wielu naturalnych zbiorowisk roślinnych z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin, m. in. śnieżyczką przebiśnieg, rosiczką długolistną i pośrednią oraz widłakiem wrońcem. Na obniżonym terenie puszczańskim, pomiędzy strefą krawędziową Roztocza - od północy i ciągami wydm - od południa, występują szczególnie bogate zbiorowiska roślinne siedlisk wilgotnych:
• sosnowego boru bagiennego z borówką bagienną,
• trzcinnikowego boru bagiennego z borówką czernicą,
• trzęślicowego boru bagiennego.
Rezerwat "LAS BUKOWY" obejmuje powierzchnię 86,29 ha na terenie Nadleśnictwa Narol gm. Narol. Stanowi pozostałość kompleksów leśnych porośniętych starodrzewiem bukowym - panujących dawniej na Roztoczu. Zbiorowiskiem roślinnych jest podgórska forma buczyny karpackiej (Dentario glandulosaeFagetum collinium) o wysokim stopniu naturalności. Poszczególne okazy buków w rezerwacie osiągają rozmiary pomnikowe. Z fauny stwierdzono tutaj występowanie rzadkich i chronionych gatunków ptaków: muchołówki małej i białoszyjej, siniaka,. Z roślin chronionych zaobserwowano: żywiec gruczołowaty, czosnek niedźwiedzi, wawrzynek wilczełyko i inne. Przez rezerwat biegnie 1,5 km ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza "Bukowy Las". Urządzone miejsce wypoczynkowe umożliwia zwiedzającym wypoczynek i zachęca do rekreacji.
Park Krajobrazowy Gór Słonnych
Osobliwością Parku są licznie występujące słone źródła, o których w swoim dziele "O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski" pisał Stanisław Staszic. Znaczne ich zagęszczenie znajduje się w obrębie szczytu Na Opalonym. Naliczono 78 potoków, które odprowadzają wody o różnym stopniu zawartości soli.
Obecnie na znacznej części powierzchni powstały rezerwaty przyrody. Pięć istniejących zajmuje pow. 899 ha. Są to rezerwaty o charakterze leśnym.
"CHWANIÓW"
"DYRBEK"
"GÓRA SOBIEŃ"
"NA OPALONYM"
"POLANKI"
"BUCZYNA W WAŃKOWEJ"
"NAD TRZCIAŃCEM"
"NA ORATYKU"
"CISY W SEREDNICY"
