Bieszczadzki Park Narodowy

Bieszczadzki Park Narodowy



1. Położenie
Bieszczadzki Park Narodowy chroni fragmenty wschodnio-karpackiej przyrody w polskiej części Bieszczadów Zachodnich. Utworzony w 1973r., po kilkukrotnych powiększeniach w latach 1989, 1991, 1996 i 1999 uzyskał powierzchnię 29 201,62ha. Przez co jest największym górskim parkiem narodowym w Polsce, a trzecim co do wielkości w kraju. Bieszczadzki Park Narodowy stanowi centralną część pierwszego na świecie trójstronnego Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie". W 1998r. Park został wyróżniony Dyplomem Europejskim przyznanym przez Radę Europy w uznaniu za ochronę wyjątkowo cennych zasobów przyrodniczych.




2. Walory turystyczne
Bieszczadzki Park Narodowy o powierzchni 29202 ha jest ostoją dzikiej przyrody jedynej polskiej części Karpat Wschodnich. Spośród polskich gór tylko tutaj spotkamy tak specyficzny piętrowy układ roślinności, gdzie regiel dolny przechodzi w strefę subalpejską, zwaną Połoninami.
Głównymi walorami Parku są:
• naturalne formy krajobrazu Karpat Wschodnich,


Połoniny.
• fragmenty pierwotnej puszczy karpackiej,
• unikatowe, połoninowe zbiorowiska roślinne,
• dobrze zachowane torfowiska wysokie,
• gatunki roślin wschodniokarpackich i alpejskich,
• rzadkie i endemiczne gatunki bezkręgowców,
• ostoje dużych ssaków i ptaków drapieżnych,
• ślady kultury materialnej.





3. Historia
Staranie o utworzenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego rozpoczęły się w latach pięćdziesiątych, kiedy to Bieszczady stały się obiektem zainteresowania turystów i przyrodników. Pierwszy projekt opracowany przez W. Grodzińskiego w 1956 roku obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza wraz z szeroką strefą otaczających lasów, o łącznej powierzchni 9000 ha. Następna koncepcja S. Lisowskiego zakładała utworzenie Parku złożonego z dwóch odrębnych rezerwatów o łącznej powierzchni 4800 ha. Jeden z nich miał obejmować obszerny kompleks leśny w Dolinie Solinki zwany "Puszczą Bukową", drugi zaś piętro połonin w paśmie Tarnicy i Halicza. Z przyrodniczego punktu widzenia najkorzystniejszy był projekt H. Bodnara z 1961 roku obejmujący grupę Tarnicy oraz przylegające obszary leśne w dolinie górnego Sanu o łącznej powierzchni 12000 ha. Lecz ostateczny kształt parku ustaliła Rada Ministrów 4 sierpnia 1973 roku. Bieszczadzki Park Narodowy objął zwarty obszar wyższych partii masywu Tarnicy i Halicza oraz szczytowe partie odosobnionego pasma Połoniny Caryńskiej. Jego łączna powierzchnia wynosiła 5587,02 ha.
Bieszczadzki Park Narodowy został powołany do ochrony osobliwych form karpackich lasów wraz z fauną i florą. Niewłaściwe rozplanowanie przestrzenne uniemożliwiało prawidłową ochronę w Parku. Przyrodnicy zaczęli przygotowywać projekty powiększenia Parku. Jednym z nich był projekt S. Michalika z 1976 roku zakładający powiększenie Parku do 30000ha. Próby realizacji tego projektu w 1981 roku nie powiodły się. W 1987 roku S. Michalik zaproponował nowy projekt zakładający powiększenie Parku o pasmo graniczne od przełęczy Beskid po Okrąglik oraz lasy Połoniny Caryńskiej. W jego skład miały wejść również lasy na północno - wschodnich zboczach Kińczyka Bukowskiego i dawny ośrodek hodowli żubrów w rejonie Widełek. Łącznie dawało to powierzchnię ok. 26000 ha.
Ostateczny rozmiar Parku został nadany rozporządzeniem Rady Ministrów z 22 sierpnia 1989 r. nadając mu powierzchnię 15710,2 ha. co poważnie zmieniało początkową koncepcję. Nad następnym projektem rozpoczęli pracę: W. Holly, S. Michalik, Z. Tym, T. Winnicki. Projekt ten nawiązywał do wcześniejszego projektu z 1976 r. z tą różnicą, że w paśmie granicznym sięgał on tylko po Rabią Skałę, lecz w większym stopniu obejmował on okolice Połoniny Wetlińskiej. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 25 stycznia 1991 r. powiększono Bieszczadzki Park Narodowy do powierzchni 27064 ha. Od 1992 r. Bieszczadzki Park Narodowy stanowi część Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie". W latach 1996 i 1999 Park powiększono do łącznej powierzchni 29 201,62 ha.

4. Flora
Bieszczady wyróżniają się specyficznym układem pięter roślinnych. Brak tu zarówno piętra górnoreglowych lasów świerkowych, jak również kosodrzewiny. W związku z czym wyróżniono tu trzy piętra roślinno-klimatyczne: pogórze (do ok. 500 m npm.), regiel dolny (do ok. 1150 m npm) oraz piętro połonin. Najwyższym szczytem polskiej części Bieszczadów jest Tarnica (13 46 m npm.).


Lepiężnik biały.
Największe powierzchnie w Parku zajmują lasy. Najczęściej są to rozległe kompleksy naturalnych drzewostanów bukowych i bukowo-jodłowych z udziałem jawora i świerka. Ponadto w miejscach bardziej niedostępnych, do naszych czasów przetrwało kilka fragmentów leśnych o charakterze pierwotnym. Górna granica lasu utworzona jest w Bieszczadach przez drzewostany bukowe i jaworowe, co jest zjawiskiem unikalnym w całych Karpatach.
W Bieszczadzkim Parku Narodowym stwierdzono występowanie ok. 780 gatunków roślin naczyniowych*, 250 gatunków mchów, przeszło 500 gatunków porostów i około 1000 gatunków grzybów. Wśród roślin naczyniowych blisko 30 to szczególnie cenne gatunki wschodniokarpackie, np. tojad wschodniokarpacki i tauryjski, goździk karuzek skalny, lepnica karpacka, pszeniec biały. Na najwyższych bieszczadzkich szczytach swoje stanowiska mają cenne gatunki alpejskie, np. zawilec naryzowy, rojnik górski i skalnica gronkowa.


Ostrożeń wschodniokarpacki.
Wśród lasów największą powierzchnię zajmuje buczyna karpacka, w której runo tworzy miedzy innymi marzanka wonna, żywiec gruczołowaty i żywokost sercowaty. Miejscami spotykamy też kwaśną buczynę górską z kosmatką i borówką. Cieniste i urwiste stoki porastają jaworzyny, gdzie występuje miesiącznica trwała i języcznik zwyczajny. Wzdłuż potoków ciągnie się olszyna karpacka z dużymi lepiężnikami, śnieżycą wiosenną i pióropusznikiem strusim, a w miejscach bezodpływowych pojawia się olszyna bagienna z kniecią górską. Niewielką powierzchnie zajmują pochodzące z nasadzeń lasy świerkowe i modrzewiowe.
Powyżej górnej granicy lasu, na wysokości od 1200 m n.p.m., rozciąga się strefa połonin. Roślinność różnicuje się tu wraz z wysokością. Niższe partie zajmują zwykłe zarośla jarzębiny i olszy zielonej. W miejscach źródliskowych występują ziołorośla** z gatunkami wschodniokarpackimi: pełnikiem alpejskim, chabrem Kotschyego i ciemiężycą białą.
Zdecydowaną większość stoków połoniny porastają traworośla trzciniaka leśnego i borówczyska, w których spotykamy gatunek endemiczny - pszeniec biały. Szczególną rangą przyrodniczą wyróżniają się murawy alpejskie, gdzie panuje kostrzewa niska, pieciornik złoty i prosienicznik jednogłówkowy. Na półkach skalnych rozwinęły się zbiorowiska z dzwonkiem wąskolistnym, skalnicą gronkowa i rojnikiem górskim.
Rozległe kompleksy nieleśne w miejscach dawnych, nie istniejących już wsi, odznaczają się bogatym, mozaikowym układem roślinności łąkowej, pastwiskowej, ziołoroślowej i szuwarowej. W dolinie Sanu i Wołosatego zachowały się także unikatowe torfowiska wysokie z rosiczką, bagnem, żurawiną i modrzewnicą.


Wilk.
5. Fauna
Bieszczadzki Park Narodowy jako jeden z nielicznych w Polsce i Europie chroni ostoje rzadkich zwierząt drapieżnych i dużych ssaków roślinożernych. Swoje rewiry mają na terenie BPN m.in. wilki, rysie, żbiki i niedźwiedzie. Wieczorami można zobaczyć pasące się stada okazałych jeleni i żubrów. Łącznie w Bieszczadzkim Parku Narodowym żyje ok. 230 gatunków kręgowców, a wśród nich 58 gatunków ssaków i ponad 140 gatunków ptaków.
Wśród ptaków interesującą grupę stanowią duże ptaki drapieżne i sowy. Swoje stałe rewiry mają tutaj orzeł przedni, orlik krzykliwy, trzmielojad, gadożer, puchacz, puszczyk uralski, sóweczka i włochatka. Na połoninach gnieździ się rzadki siwerniak. W latach 90-ych ponownie sprowadzono w BPN bobry. Natomiast w Wołosatem funkcjonuje Zachowawcza Hodowla Konia Huculskiego.


Żmija zygzakowata.
W faunie bezkręgowców na szczególna uwagę zasługują endemiczne dżdżownice, pareczniki, chruściki, szarańczaki i biegacze. Wśród rzadkich gatunków owadów można spotkać niepozornie ubarwionego motyla - niepylaka mnemozynę, mieniaki o fioletowo połyskujących skrzydłach oraz okazałe chrząszcze z rodziny kózkowatych - nadobnicę alpejską i kozioroga bukowca.
Wyskoki stopień zalesienia Bieszczadzkiego Parku Narodowego oraz znaczny udział obszarów objętych ochroną ścisłą warunkuje występowanie dużych drapieżników. Park jest ostoją niedźwiedzia brunatnego, wilka i rysia, których bieszczadzkie populacje należą do najliczniejszych w kraju. Ponadto park zasiedlają rzadkie w Polsce ptaki drapieżne i sowy. W zwartych kompleksach leśnych urozmaiconych śródleśnymi polanami gniazduje trzmielojad, a niżej położone lasy mieszane bogate w starodrzewia, graniczące z rozległymi łąkami, zasiedla orzeł przedni i orlik krzykliwy.
Ponadto w lasach ze znacznym udziałem jodły lub świerka gnieździ się puszczyk uralski, włochatka i sóweczka.
Bieszczady Wysokie zasługują na szczególna uwagę także z tego względu, iż stanowią jedyny w swoim rodzaju teren, gdzie dzika przyroda wkracza w miejsca dawnych wsi, wyludnionych ponad pół wieku temu w wyniku akcji wysiedleńczych. Wtórna sukcesja zakryła woalem roślinności dawne cerkwiska, fundamenty chałup bojkowskich czy torowiska kolejek wąskotorowych.


6. Główne cele ochronne Parku
Główne cele ochrony w Bieszczadzkim Parku Narodowym to: ochrona typowego krajobrazu Karpat Wschodnich z całym bogactwem osobliwych form, charakterystyczny układ pięter roślinno-klimatycznych, główne koncentracje rzadkich gatunków oraz zbiorowisk wschodniokarpackich i wysokogórskich, naturalne biocenozy puszczańskie z fauną dużych drapieżnych ptaków i ssaków. Ochronę umożliwia m.in. bardzo niska gęstość zaludnienia na tym terenie (poniżej 1 osoby/km²).
7. Turystyka i edukacja ekologiczna
Bieszczady stanowią niezwykle atrakcyjny region dla turystyki pieszej, jeździectwa, kolarstwa górskiego (w miejscach wyznaczonych), narciarstwa biegowego jak również fotografii przyrodniczej. Ponieważ około 70 % Parku jest objęte ochroną ścisłą, udostępnianie do zwiedzania wymaga odpowiedniego przygotowania szlaków turystycznych, ścieżek przyrodniczych i stałego nadzoru nad przestrzeganiem regulaminu dla zwiedzających. Na terenie parku preferowana jest turystyka piesza po znakowanych szlakach turystycznych.
Ważnym zadaniem służb parku jest rozwijanie edukacji ekologicznej. Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny zlokalizowany w Ustrzykach Dolnych prowadzi stały program edukacji ekologicznej dla kilkudziesięciu szkół bieszczadzkich, a także realizuje zajęcia i warsztaty przyrodnicze dla grup zorganizowanych. W oparciu o muzeum przyrodnicze, Terenową Stację Edukacji Ekologicznej w Suchych Rzekach i ścieżki przyrodnicze Ośrodek realizuje szereg programów edukacyjnych dla młodzieży i dorosłych.
Park posiada również Ośrodek Informacyjno-Edukacyjny w Lutowiskach, obiekt noclegowy w Wołosatem oraz kemping w Wetlinie. BPN jest pierwszym parkiem narodowym w Polsce, który umożliwia konne zwiedzania w oparciu o sieć tras turystyki konnej; jednocześnie jako jedyny prowadzi szkolenia przodowników górskiej turystyki jeździeckiej w oparciu o zachowawczą hodowlę konia huculskiego w Wołosatem.

_________________________________________________________________________

* Rośliny naczyniowe - rośliny przystosowane do życia na lądzie, mające zwykle dobrze rozwinięty system korzeniowy i wytwarzające tkanki przewodzące (naczyniową i sitową); należą do nich paprotniki i rośliny nasienne;

**Ziołorośla - skupienia wysokich (do 1,5 m) bylin o dużych liściach, rozwijające się na siedliskach wilgotnych, a więc w sąsiedztwie potoków, źródeł, pod wilgotnymi skałami. Występują głównie w piętrze kosówki, ale także w obrębie pięter reglowych.



• Źródła książkowe:
Encyklopedia PWN
Popularna Encyklopedia Naukowa

• Źródła internetowe:
http://www.bieszczady.net.pl/bdpn.html
http://www.mos.gov.pl/kzpn/pl/bies_pl.htm
http://www.bieszczady.pik-net.pl/bdpn.phtml
http://www.ooh.pl/bpn.html
Autor – Joanna Wnuk, kl.IIIc