Lesmianowskie gry z konwencją gatunku i tradycją. Na podstawie utworu "Gad"

Temat : Leśmianowskie gry z konwencja gatunku i tradycją. Zinterpretuj podany fragment utwory „Gad”.


Pomimo ,że życie Leśmiana przypada na XX-lecie międzywojenne, jego twórczość ucieka od wpływu historii, realizuje się raczej w wymiarach filozoficzno-metafizycznym i psychologicznym. Czerpał on przede wszystkim z twórczości Baroku, Romantyzmu, Młodej Polski. Poemat „Gad” pochodzi z jednego z ciekawszych zbiorów Leśmiana pt. „Łąka” z 1920 roku. W zbiorze tym wskrzesza on świat fantastyczny , na nowo odkrywa balladę oraz ukazuje swój sprzeciw przeciwko utartym regułą i bierności.
Po przeczytaniu wiersza zauważamy widoczny podział utworu na trzy części. W pierwszej części zostajemy wprowadzeni w ogólny temat utworu i sytuację. Młoda dziewczyna idzie przez sad i na jej drodze pojawia się tytułowy gad.
„Szła z mlekiem w piersi w zielony sad,
Aż ją w olszynie zaskoczył gad .”

Następnie opisane jest całe wydarzenie ,które trąci nutka erotyzmu. Co jednak dziwne dziewczyna ani nie ucieka ani się nie broni, poddaje się tylko zabiegom gada.
„Skrętami dławił, ująwszy wpół,
Od stóp do głowy pieścił i truł.
Uczył ja wspólnym namdlewać snem,
Pierś głaskać w dłonie porwanym łbem,
I od rozkoszy ,trwalszej nad zgon,
Syczeć i wić się i drgać , jak on.”

Część następna jest wypowiedzią gada, który ujawnia ,że jest zaklętym księciem. Pyta się o pozwolenie przybrania królewskiej twarzy. Równocześnie obiecuje jej moc skarbów i zaszczytów oraz koniec całego snu, w którym teraz się znajdują.
„Już me zwyczaje miłosne znasz,
Zwól, że przybiorę królewską twarz.
Skarby dam tobie z podmorskich den,
Zacznie się jawa skończy się sen!”

Trzecia i ostatnia część jest wypowiedzią dziewczyny , która to pomimo namowy gada nie chcę aby ten zmienił się w księcia. Nie chce zaszczytów ani skarbów. Chce tylko gada „Bądź nadal gadem i truj i pieść!”

„Nie zrzucaj łuski, nie zmieniaj lic!
Nic mi nie trzeba i nie brak nic”

Jest również zadowolona z zabiegów gada i również widzimy tutaj elementy erotyzmu , nawet pewnego rodzaju wampiryzmu.

„Lubię ,gdy żądłem równasz mi brwi
I z wargi nadmiar wysysasz krwi,
I gdy się wijesz wzdłuż moich nóg,
Łbem uderzając o łoża próg.”

„Gad” jest przykładem ballady. Występują tutaj wątki ludowe i fantastyczne. Łatwo zauważyć to nawiązanie do ludowych opowiadań o żabie która po pocałunku księżniczki zmienia się księcia. Jednak Leśmian ujmuje to w inny sposób. Widoczny podział wiersza na trzy części ukazuje również występowanie trzech podmiotów lirycznych. Pierwszym jest prawdopodobnie sam autor, który opisuje początkowy fragment wiersza, drugim jest gad , a trzecim dziewczyna. Jako ballada wiersz cechuje się synkretyzmem gatunkowym. Łączy w sobie elementy liryki na ,które wskazuje sam układ stroficzny , występowanie rymów aa bb (brwi- krwi; nóg –próg ).Użycie charakterystycznych środków stylistycznych epitetów (królewska twarz, zwyczaje miłosne), porównań („piersi ci chylę, jak z mlekiem dzban!”). Elementy epiki na które wskazuje występowanie fabuły oraz wprowadzenie postaci ( dziewczyna, gad). Elementy dramatu występują w postaci dialogu dziewczyny i gada. Jednym ciekawym aspektem tej ballady jest odejście Leśmiana od moralizatorskiego charakteru utworu. Pierwotnie ballada charakteryzowała się występowaniem stypizowanych postaci ,których działania służyły prezentacji prawd życiowych i zasad moralnych. W utworze tym nie doszukamy się jakichkolwiek zabiegów mających na celu przestrzeganie czy ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem , chyba że za ostrzeżenie przyjmiemy żeby nie chodzić samemu do sadu ze względu na czyhającego w zaroślach zdeprawowanego gada, który czeka na okazje aby dopaść ofiarę.
Trzeba również w tym wypadku doszukać się analogii do innych utworów. Jako pierwszy znalazł ją Adam Szczerbowski , który zwrócił uwagę na podobieństwo jej do duńskiej ballady „Smok”.
„Grodziła się odeń: przez białe chusty
Całowała smoka ciepłymi usty.
Kładła się wieczorem przy zimnym smoku,
Rano królewicza miała przy boku.”

Podobny motyw przemiany węża w królewicza znajduje się w jednej z ludowych pieśni serbskich. Tajemniczy płód królowej- wąż zrzuca skórę w noc poślubną, okazując się dorodnym młodzieńcem. Tymczasem u Leśmiana widzimy wręcz zaskakujące i wymowne odwrócenie motywu ludowego. To odwrócenie motywu ma przedstawić miłość jako zmysłową ,niszczącą siłę, wiążącą człowieka z ciemnymi siłami natury. Chociaż moim zdaniem dla czytelnika tak postawiona sprawa nie jest od razu widoczna ze względu na erotyczny charakter ballady.
Moim zdaniem ballada „Gad” jest bardzo ciekawym utworem w którym Leśmian smiało gra z konwencją gatunku i tradycją. Jednak mimo wszystko interpretacja tego wiersza zależy od usposobienia osoby czytajacej. Może ona znaleźć tutaj różne wartości, których inna osoba nie zobaczy, mam na myśli charakter moralizatorski utworu, który w większy lub mniejszy sposób się uwidacznia. Leśmian wyśmienicie odchodzi od stereotypów i w nowy sposób ukazuje elementy ludowości.