Absolutyzm we Francji - konspekt

1. Pojęcie absolutyzmu
Absolutyzm – forma monarchii charakteryzująca się niepodzielnym skupieniem pełni władzy (ustawodawczej, wykonawczej i sadowniczej) w rękach jednostki nie podlegającej kontroli

Twórcą ideologii francuskiego absolutyzmu był Jean Bodin , który w 1577r w swym głównym dziele Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej zawarł w niej wizję państwa rządzonego przez monarchę absolutnego, jedynego i najwyższego prawodawcę, podlegającego jedynie ograniczeniom ze strony prawa boskiego i naturalnego oraz sprecyzował nowożytne pojęcie suwerenności jako absolutnej, niepodzielnej i nieograniczonej władzy państwa

2. Zmiany we Francji, jakie wprowadził Henryk IV Burbon
Wzrost autorytetu monarchy

Wydanie edyktu nantejskiego w 1598 r
- wprowadzenie wolności wyznaniowej (ale z wyłączeniem Paryża i wielu miast)
- równouprawnienie polityczne
- własne szkolnictwo
- hugenoci mogli posiadać szpitale, drukarnie, a także ok. 200 twierdz wraz z załogą (m.in. La Rochelle, Saumur, Montauban)
- zobowiązywał hugenotów do poszanowania kultu i świąt katolickich, przestrzegania katolickiego prawa małżeńskiego oraz niewiązania się z zagranicą

Reforma administracyjna
- zwiększenie liczby urzędów
- urzędnicy podlegali władzy – centralizacja władzy
- powołanie intendentów - pracowników administracyjnych zarządzających działem gospodarczym instytucji, jednostki organizacyjnej (np. wojskowej) itp.; kierownik, pracownik intendentury

Zaprzestanie zwoływania Stanów Generalnych

Reforma armii
- rozbudowa armii – stworzenie stałej, dobrze i nowocześnie wyekwipowanej siły zbrojnej

Rozwój gospodarki państwowej
- wzrost liczby manufaktur

3. Polityka kardynała Richelieu
Ugruntowanie monarchii absolutnej
- dążył do wprowadzenia silnych rządów absolutystycznych, łamiąc bezwzględnie opozycję arystokratyczną i hugenocką (m.in. pozbawił hugenotów przywilejów politycznych. i wojskowych)

Wzmocnienie pozycji Francji w Europie kosztem osłabienia potęgi Habsburgów
- doprowadziło to do przekształcenia Francji w mocarstwo

Państwo miało zostać scentralizowane
- decyzje mogły wychodzić jedynie z dworu monarchy
- decyzje docierały do urzędników hierarchicznie
Richelieu nie tolerował żadnych inicjatyw oddolnych

Kardynał jest uważany za twórcę koncepcji “racji stanu”, czyli nadrzędnego interesu państwa, któremu powinny być podporządkowane inne sprawy

Zniszczenie hugenockiej organizacji politycznej
- likwidacja praw politycznych i wyznaniowych
- pozbawienie hugenotów praw wojskowych

Rozbudowa floty i armii

Usprawnienie systemu podatkowego

Rozwój kultury
- popierał literaturę i teatr
- Richelieu był mecenasem sztuki
- pozostawił po sobie pamiętniki i wiele pism politycznych (główne dzieło Testament politique 1688)

Rozszerzenie uprawnień królewskich intendentów

Richelieu popierał ekspansję kolonialną w Afryce i Ameryce

Powstanie kompanii handlowych latach 1627-1634
- popierał rozwój manufaktur i handlu - polityka merkantylizmu.

4. Okres regencji Anny Austryjaczki i rządy Ludwika XIV
Kontynuacja umacniania monarchii francuskiej

Zakończenie wojny z Hiszpanią w 1658r.

Stłumienie Frondy (1648-1653)
- fronda - francuski ruch polityczny (1648–53) przeciw rządom absolutnym regentki Anny Austriaczki i kardynała Julesa Mazarina
 Frondę parlamentarną zwaną też starą Frondą (1648–49), zapoczątkowało wystąpienie parlamentu paryskiego przeciwko podatkom oraz ograniczaniu prawa do rejestracji ustaw (remonstracji)
 frondyści domagali się zapewnienia wolności osobistej, zniesienia intendentów królewskich oraz reform ograniczających władzę absolutną; ruch Frondy objął Paryż i prowincję
 oblężenie Paryża złamało opór Frondy (kompromisowy układ w Rueil 1649)
 Fronda książąt, zwana też młodą Frondą (1649–53), to spiski arystokratyczne z Wielkim Kondeuszem na czele, popierane przez Hiszpanię, oraz ruchy ludowe (najsilniejsze w Bordeaux, Normandii i Langwedocji)
 Fronda zmusiła kardynała Mazarina do czasowego opuszczenia Francji, a jej wojska zajęły 1652 Paryż; upadek Frondy (1653) umocnił władzę absolutną we Francji.

1715r. – przejęcie władzy przez Ludwika XIV
- ugruntowanie absolutyzmu
 likwidacja urzędu pierwszego ministra
 władza w ręku króla – centralizacja władzy
 kontrola szlachty poprzez skupienie ich w Wersalu
 brak Stanów Generalnych
 odebranie parlamentowi paryskiemu prawa do remonstracji
o prawa odmowy rejestrowania edyktów królewskich
o parlamenty były wysokimi urzędami sądowymi

1685r. – zniesienie edyktu nantejskiego
- prześladowania hugenotów
- masowa emigracja hugenotów
 osłabienie państwa
 osłabienie gospodarki

Ustrój polityczny państwa został oparty na zasadzie pełnej realizacji woli króla. Ludwik mawiał “państwo to ja”. Miało to wyrażać całkowite uzależnienie władz i społeczeństwa od monarchy. Król kierował wszystkimi sprawami państwa, ministrowie byli od niego całkowicie zależni, wykonawcami woli króla były rady i urzędy centralne.

Rozbudowa aparatu policyjnego
- budowa Bastylii – więzienia będącego symbolem absolutyzmu
- aresztowania bez wyroku sądowego

Gospodarka
- 1663r. – Jean Baptiste Colbert (minister finansów i marynarki) przeprowadził pierwszy spis ludności
- przeniesienie ciężaru utrzymania monarchii i jej wojen na produkcję przemysłową, której zwiększenie przyczyniało się do dalszego rozwoju Francji
- wprowadzenie nowego systemu zwanego merkantylizmem
 merkantylizm – doktryna ekonomiczna, według której podstawową miarą bogactwa i siły gospodarczej narodu jest ilość posiadanego kruszcu, uzyskiwanego przede wszystkim z handlu z zagranicą, zwłaszcza z eksportu towarów przemysłowych i rolnych, przy ograniczeniu ich importu
 wspieranie rodzimego przemysłu i handlu
 zakładanie licznych manufaktur państwowych (królewskich)
 udzielanie pożyczek mieszczanom na uruchamianie manufaktur
 stworzenie floty handlowej
 ograniczenie importu poprzez wysokie cła
- obniżenie podatków od chłopów, ale pozostawienie niskich cen na żywność, by utrzymanie robotników w manufakturze było korzystne dla właścicieli

Reorganizacja armii przez Michale Louvoisa
- zwiększenie liczebność armii (do ok. 300 tys.)
- utworzenie i podporządkowanie korpus oficerski bezpośrednio królowi
- zreorganizowanie system rekrutacji i zaopatrzenia
- unowocześnienie uzbrojenie
- rozwinięcie inżynierii wojskowej - inicjowanie budowy wielu nowych fortyfikacji
- ujednolicenie umundurowania
- wprowadzenie nowej broni
- armia była zawodowa
- służba trwała od kilkunastu do kilkdziesieciu lat
- zakładanie akademii rycerskich, szkół kadetów i szpitali

Mecenat króla w kulturze i nauce
- powstanie Akademii Nauk
- opracowanie kodeksu cywilnego
- powstanie licznych znakomitych dzieł
- panowała powszechnie moda na sztukę, obyczaje i język francuski
- Król wpływał na kształtowanie się mody
- Ceremonialność codziennych czynności

Przeniesienie dworu do Wersalu
– rozwój sztuki barokowej
- władca zgromadził tam większość arystokracji nadał jej tytuły i uzależnił od siebie, pozbawiając jednocześnie wpływu na władzę i uniemożliwiając działalność opozycyjną.

Wojny zaborcze
- przyłączenie do Francji
 Część Flandrii z Lille
 Franche-Comt
 Alzacji ze Strasburgiem
 Lotaryngii
 Luksemburga
 Księstwa Dwu Mostów

Rozwój kolonialny
– opanowanie w XVII w
 Gwadelupy
 Dominikany
 Grenady
 Martyniki
 Antyli
 Części Haiti

Wojna o sukcesję hiszpańską (1701 – 1713)
- wojna o następstwo tronu hiszpańskiego po wygaśnięciu w 1700r. hiszpańskiej linii Habsburgów, po których sukcesję przejęli francuscy Burbonowie (Filip V, wnuk Ludwika XIV), a pretensje zgłosili również Habsburgowie austryjaccy (arcyksiążę Karol, od 1711 cesarz Karol VI)
- na mocy pokoju w Utrechcie w 1713r. Filip V (wnuk Ludwika XIV) został królem Hiszpanii
 wprowadzono zakaz ewentualnej unii francusko-hiszpańskiej i dokonano rozbioru hiszpańskich posiadłości europejskich
- cesarz uzyskał południowe Niderlandy oraz Sardynię, Mediolan i Neapol, Wielka Brytania — Gibraltar, Minorkę, przywileje w handlu z koloniami hiszpańskimi i część francuskich kolonii amerykańskich
- wojna potwierdziła wzrost znaczenia Wielkiej Brytanii na morzach i w rywalizacji kolonialnej, a zahamowała ekspansję terytorialną Francji w Europie