Surowce i tworzywa

W przyrodzie sole występują w postaci minerałów i skał, np. skał wapiennych, gipsowych itp.
Skały wapienne (wapienie) zawierają węglan wapnia (CaCO3).
Wykorzystywane są w przemyśle do otrzymywania wapna palonego i wapna gaszonego.

CaCO3 (wapień) + temp. → CaO (wapno palone) + H2O → Ca(OH)2 (wapno gaszone)

Przykładami innych surowców mineralnych są: anhydryt (CaSO4) i gips krystaliczny (CaSO4 • 2H2O), który jest hydratem. Hydraty łatwo rozkładają się pod wpływem temperatury, wydzielając wodę – w ten sposób powstaje gips palony. Gips palony jest zaprawą hydrauliczną.
Bardzo często w przyrodzie występują minerały zawierające krzemionkę (SiO2). Krzem występuje też w krzemianach i glinokrzemianach.
Skały ulegają procesowi wietrzenia pod wpływem czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych, w czego wyniku powstaje gleba. Gleba ma właściwości sorpcyjne.
Ważną grupę pierwiastków występujących w skorupie ziemskiej stanowią metale. Metale można otrzymać metodą elektrolityczną lub w procesie hutniczym. W życiu codziennym najczęściej używane są stopy metali. Duże szkody w gospodarce powoduje korozja metali i ich stopów zachodząca pod wpływem czynników atmosferycznych.
Ważnym tworzywem pochodzenia mineralnego jest szkło – substancja bezpostaciowa. Do produkcji szkła używa się między innymi: sody (Na2CO3), wapienia (CaCO3) i krzemionki (SiO2).
Ważne surowce energetyczne to węgle kopalne, ropa naftowa i gaz ziemny. Węgiel kamienny poddany w koksowniach procesowi suchej destylacji (pirogenizacji) daje produkty gazowe, ciekłe i stałe. W rafineriach ropę naftową poddaje się procesowi destylacji frakcjonowanej. Otrzymane frakcje to wysokoenergetyczne produkty używane bezpośrednio lub przetwarzane dalej w przemyśle petrochemicznym. Są to: benzyna, nafta, oleje napędowe, smary, mazut, asfalt.

Pojęcia
Skorupa ziemska to górna, sztywna część litosfery.
Minerały to pierwiastki w stanie wolnym i związki chemiczne powstałe w przyrodzie.
Skały to naturalne skupiska minerałów.
Surowce mineralne to minerały i skały wykorzystywane przez człowieka w różnych dziedzinach życia.
Skały wapienne (wapień, kreda, marmur) to skały zbudowane głównie z kalcytu, czyli z CaCO3.
Wapno palone to tlenek wapnia, czyli CaO.
Wapno gaszone to wodorotlenek wapnia, czyli Ca(OH)2.
Gaszenie wapna to reakcja tlenku wapnia z wodą.
Zaprawa murarska to mieszanina wapna gaszonego z piaskiem i wodą.
Anhydryt to siarczan (VI) wapnia, czyli CaSO4.
Hydrat to sól uwodniona, czyli zawierająca w sieci krystalicznej cząsteczki wody.
Gips krystaliczny lub alabaster to dwuwodny siarczan (VI) wapnia, czyli CaSO4 • 2H2O.
Gips palony to półwodny siarczan (VI) wapnia, czyli (CaSO4)2 • H2O.
Zaprawa hydrauliczna to zaprawa twardniejąca pod wpływem wody.
Krzemionka (kwarc) to najczęściej występująca w przyrodzie odmiana dwutlenku krzemu, czyli SiO2.
Piasek to drobne ziarenka kwarcu.
Krzemiany to sole kwasów krzemowych.
Glinokrzemiany to krzemiany, w których cząsteczkach niektóre atomy krzemu zostały zastąpione atomami glinu.
Gleba to zewnętrzna, biologicznie czynna warstwa skorupy ziemskiej, powstająca w wyniku wietrzenia skał.
Wietrzenie to wszelkie zmiany zachodzące w skałach pod wpływem różnych czynników i prowadzące do powstania gleby.
Sorpcja to zjawisko zatrzymania przez ciało stałe cząstek gazów, cieczy lub ciał stałych.
Korozja metali to niszczenie metali i ich stopów przez czynniki występujące w otaczającym środowisku.
Pirogenizacja (sucha destylacja węgla) to proces rozkładu węgla polegający na ogrzaniu go w temperaturze około 1000 oC, bez dostęppowietrza.
Koks, smoła pogazowa, woda pogazowa, gaz świetlny to produkty pirogenizacji węgla kamiennego.
Ropa naftowa to ciekła mieszanina jednorodna węglowodorów (gazowych, ciekłych i stałych), wzajemnie w sobie rozpuszczalnych.
Węglowodory to związki organiczne, których cząsteczki zbudowane są wyłącznie z atomów węgla i wodoru.
Destylacja frakcjonowana ropy naftowej to metoda rozdzielania ropy naftowej na kilka frakcji (porcji) różniących się składem. Metoda ta oparta jest na wykorzystaniu różnic w temperaturach wrzenia składników.
Gaz rafineryjny, benzyna, nafta, oleje napędowe, smary, mazut i asfalt to produkty destylacji frakcjonowanej ropy naftowej.
Gaz ziemny to gazowa mieszanina lekkich węglowodorów, głównie metanu, z domieszkami siarkowodoru, dwutlenku węgla, azotu i wodoru.