Analiza rynku zagadnienia

1. Rynek to...
a. Ogół stosunków zachodzących między podmiotami uczestniczącymi w procesach wymiany. Tymi podmiotami są sprzedawcy i nabywcy, którzy reprezentują oraz kształtują podaż i popyt, a także wzajemne relacje między nimi
b. Forma więzi między uczestnikami życia gospodarczego
c. Forma komunikowania się sprzedawców z nabywcami oraz zawierania transakcji kupna- sprzedaży
d. Miejsce dokonywania aktów kupna- sprzedaży
e. Zgrupowanie sprzedawców i nabywców

2. Rynek nabywcy to
Z rynkiem nabywcy spotykamy się w przypadku trwałej przewagi podaży nad popytem, kiedy to w uprzywilejowanej sytuacji znajdują się kupujący.

3. Rodzaje pytań w badaniach rynku

a) pytania o fakty- co jest? pytania wyjściowe do dalszych rozpoznań
b) pytania o cechy (właściwości) stwierdzanych zjawisk i procesów. Jakie jest to co stwierdzamy? Tutaj odpowiadamy w postaci wyodrębnionego opisu w postaci typologii klasyfikacji
c) pytania o przyczyny (zależności)- zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne wobec przedmiotu badań- co od czego zależy? Tutaj wykrywamy zależności funkcjonalne między elementami obiektu badań, prawidłowości funkcjonowania obiektu oraz powiązania z otoczeniem

4. Źródła pierwotne

 informacje o charakterze pierwotnym, niedostępne w innych źródłach i gromadzone w ściśle określonym celu
 pozyskiwanie informacji odbywa się według określonej procedury i wymaga zastosowania specjalnie dobranych metod i narzędzi badawczych
 źródłem informacji może być każdy podmiot rynkowy (konsumenci, konkurenci, instytucje rynkowe)
 informacje z tych źródeł mają z reguły charakter statyczno- przekrojowy

5. Wywiad
Metoda zbierania informacji ze źródeł pierwotnych, oparta na procesie wzajemnego komunikowania się badacza z respondentem. Wywiad jest szczególnego rodzaju rozmową, której celem jest uzyskanie określonego zestawu informacji.
Wywiad bezpośredni (osobisty, indywidualny) jest to rozmowa „twarzą w twarz” na z góry określony temat. Przeprowadza go specjalnie przeszkolony ankieter z osobą o określonych cechach. Miejscem wywiadu może być mieszkanie, zakład pracy, ulica lub sklep.
Narzędzie pomiarowe: kwestionariusz wywiadu

ZALETY: WADY:
- reprezentatywność próby i możliwości - wysokie koszty
bieżącej kontroli - niebezpieczeństwo zbyt pospieszne
- dokładność odpowiedzi wykonanych wywiadów
- możliwość stosowania dłuższych kwestionariuszy - błędy wykonywane pod wpływem
- możliwość jednoczesnej obserwacji, a tym samym osobowości ankietera na przebieg
oceny wiarygodności odpowiedzi badań
- możliwość indywidualizowania rozmowy - trudności w przeprowadzaniu
z respondentami wywiadów w pewnych grupach
społeczeństw

6. Współczynnik zmienności
Obliczany jako iloraz odchylenia standardowego i średniej arytmetycznej. Jest miarą względną zawierającą się w przedziale od 0 do 1. Im bliższy jest 0 tym mniejsza zmienność badanego zjawiska, natomiast wartość bliska jedności oznacza bardzo dużą zmienność. Zaletą współczynnika zmienności jest to, że może być stosowany do analizowania zjawisk przedstawianych w różnych jednostkach.

7. Popyt sztywny
Zmiana ceny nie powoduje żadnej zmiany wielkości popytu, czyli Ep= 0

8. Efekt spekulacji
Mimo wzrostu cen nabywcy zwiększają zakupy w obawie przed dalszymi podwyżkami cen; mimo spadku cen konsumenci powstrzymują się od zakupu w oczekiwaniu na dalsze obniżki

9. Metody wyodrębniania wahań sezonowych
• metoda przeciętnych miesięcznych
• metoda średnich ruchomych (absolutna)
• metoda średnich ruchomych (względna)
• metoda wskaźników łańcuchowych
• metoda funkcji trendu

1) METODA PRZECIĘTNYCH MIESIĘCZNYCH
o metoda Kammerera
o jest stosowana wówczas, gdy trend jest wielkością stałą, a wahania sezonowe są albo addytywne albo multiplikatywne
o procedura postępowania jest następująca:
 dla każdego miesiąca oblicza się przeciętne wartości obrotów za wszystkie lata
 oblicza się średnią z przeciętnych miesięcznych
 dzieli się przeciętne miesięczne przez ogólną średnią i mnoży przez 100, otrzymując w ten sposób wskaźniki sezonowości w procentach

2) METODA ŚREDNICH RUCHOMYCH
o absolutna
o jest stosowana wówczas, gdy trend jest liniowy (rosnący lub malejący), a sezonowość jest addytywna (o stałej amplitudzie)
o etapy obliczeń są następujące:
 dla każdego miesiąca (oprócz 6 miesięcy początkowych i 6 końcowych) oblicza się dwunastomiesięczną średnią scentrowaną
 od wielkości obrotów dla każdego miesiąca (oprócz 6 początkowych i 6 końcowych) odejmuje się wartość średniej ruchomej scentrowanej
 oblicza się średnią arytmetyczną różnic
 oblicza się średnią ze średnich miesięcznych różnic
 średnie różnice miesięczne dzieli się przez średnią ze średnich różnic i mnoży przez 100, uzyskując w ten sposób wskaźniki sezonowe w procentach

3) METODA ŚREDNICH RUCHOMYCH
o względna
o jest stosowana wówczas, gdy trend jest liniowy (rosnący lub malejący), a sezonowość jest multiplikatywna (o wzrastającej lub malejącej amplitudzie wahań)
o etapy obliczenia są następujące:
 dla każdego miesiąca (oprócz 6 miesięcy początkowych i 6 końcowych) oblicza się dwunastomiesięczną średnią scentrowaną
 od wielkości obrotów dla każdego miesiąca (oprócz 6 początkowych i 6 końcowych) dzieli się wartość średniej ruchomej i mnoży przez 100, uzyskując w ten sposób względne wahania sezonowe w procentach
 oblicza się średnią arytmetyczną względnych wahań sezonowych dla poszczególnych miesięcy
 oblicza się średnią ze średnich
 .........dzieli się przez ogólną średnią i mnoży przez 100, uzyskując w ten sposób wskaźniki sezonowości w procentach

4) METODA WSKAŹNIKÓW ŁAŃCUCHOWYCH
o jest stosowana wówczas, gdy trend jest wykładniczy, a sezonowość multiplikatywna
o etapy postępowania są następujące:
 każdego miesiąca (prócz pierwszego) dzieli się przez obroty miesiąca poprzedniego i uzyskuje w ten sposób łańcuchowe wskaźniki wzrostu
 oblicz się średnią geometryczną wskaźników dla poszczególnych miesięcy
 oblicza się wskaźniki wzrostu o tej samej podstawie przez mnożenie
 oblicza się średnią geometryczną wzrostu
 poszczególne wskaźniki wzrostu dzieli się przez średnią wzrostu podnoszonych kolejnych potęg
 oblicza się średnią geometryczną znormalizowanych wskaźników wzrostu
 znormalizowane wskaźniki wzrostu dzieli się przez ich średnią geometryczną i mnoży przez 100, uzyskując w ten sposób wskaźniki sezonowości w procentach

5) METODA FUNKCJI TRENDU
o jest najbardziej uniwersalną metodą wyznaczania wahań sezonowych, uwzględniającą wszelkie postacie trendu i sezonowości
o jej idea polega na wyznaczeniu trendu za pomocą funkcji matematycznej o odpowiedniej postaci, a następnie na wyeliminowaniu tego trendu z szeregu czasowego za pomocą takiej samej procedury, jak w omówionych poprzednio metodach

10. Metody ekstrapolacyjne

• polega na przedłużeniu kierunku i dynamiki rozwoju zjawiska z okresu, z którego pochodzi obserwacja, na okres prognozowany
• ekstrapolacja trendu w sensie graficznym jest po prostu przedłużeniem linii trendu poza przedział obserwacji
• natomiast w sensie analitycznym jest wyznaczeniem wartości trendu dla kolejnych, dalszych wyrazów szeregu czasowego
• sprowadza się to do podstawiania w funkcji trendu w miejsce zmiennej czasowej kolejnych numerów lat, kwartałów, miesięcy, itp.
• w przypadku trendów liniowych można skorzystać z gotowych wzorów ekstrapolacyjnych
o jeżeli dysponujemy obserwacjami pochodzącymi z 2 lat i chcemy obliczyć przewidywaną wartość dla roku następnego, posługujemy się wzorem ekstrapolacyjnym o następującej postaci:


o natomiast jeżeli dysponujemy obserwacjami pochodzącymi z 3 ostatnich lat, to posługujemy się następującym wzorem ekstrapolacyjnym




• modele ekstrapolacji trendu wymagają odpowiedniego wyboru funkcji, która ma służyć do analitycznego wyrównania danego szeregu statystycznego
• ponad to uogólniona prawidłowość rozwoju wymaga dużej ostrożności i może być dokonana jedynie wycinkowo
• ekstrapolacja trendu opiera się na założeniu, że procesy przebiegają w sposób ewolucyjny – nie uwzględnia się zmian czynników oddziałujących na przebieg wyznaczonych funkcji

11. Metoda delficka
• seria powtarzanych badań ankietowych skierowanych do celowo wybranej grupy ekspertów w celu uzyskania zgodnych opinii i stanowisk co do przyszłego rozwoju zjawisk i procesów będących obiektem badania
• ważne jest przygotowanie listy pytań skierowanych do wybitnych specjalistów z różnych dziedzin, pracujących niezależnie i nie wiedzących nic o sobie, a następnie stopniowe uzgadnianie ich opinii przez informowanie biorących udział w badaniu o wynikach poprzedniej serii
• badanie kończy się po uzyskaniu jasnych i zgodnych opinii co do kwestii przyszłego rozwoju prognozowanego zjawiska czy procesów

12. Współczynnik rozmieszczenia
Współczynnik Florence’a informuje o rozmieszczeniu jednego zjawiska rynkowego względem drugiego. Przyjmuje wartość z przedziału <0;1>

13. Elastyczność mieszana
Reakcja popytu na dobro i na zmiany ceny dobra j. Jej miarą jest współczynnik elastyczności mieszanej popytu.

14. Co to jest dominanta
czyli wartość najczęściej spotykana, zwana wartością modalną, jest najpopularniejszą miarą przeciętną, pozycyjną . Dominantę można określić obserwując dominujące usposobienia klientów odnośnie towarów znajdujących się na rynku
może być wyznaczona, jeśli spełnione są określone warunki:
rozkład posiada jeden wyraźnie zaznaczony ośrodek dominujący
 wyraźne skupienie największej części jednostek wokół jednej wartości
 wystąpienie większej liczby takich ośrodków oznacza, że w szeregu występuje więcej niż jedna dominanta
 a to sugeruje, że mamy do czynienia ze zbiorowością niejednorodną

15. Prognozowanie
• jest przewidywaniem przyszłej sytuacji na podstawie kryteriów obiektywnych i subiektywnych
• kryteriami obiektywnymi są metody naukowe oparte na sprawdzalnych hipotezach i twierdzeniach
• natomiast kryteriami subiektywnymi są własne sądy oraz wyobrażenia oparte na intuicji i wyczuciu
• CELEM PROGNOZOWANIA zjawisk rynkowych jest przewidywanie przyszłości na podstawie posiadanych informacji o dotychczasowym przebiegu zjawiska i jego uwarunkowaniach. Przewiduje się zawsze na określoną datę, sprecyzowany czas.

16. Rynek lokalny
Najmniejszy układ przestrzenny, wyodrębniony ze względu na sieć handlową o danym typie asortymentu

17. Badania rynku w ujęciu czynnościowym
Gromadzenie, przetwarzanie, analiza i interpretacja informacji oraz ich wykorzystanie dla rozwiązania problemów rynkowych

18. Faza realizacji badania
1. Zbieranie danych
2. Redukcja danych i selekcja cech
3. Analiza danych
4. Końcowa ocena wyników i wnioskowanie

19. Miary dyspersji
- obszar zmienności czyli podanie różnicy między wartością najniższą a wartością najwyższą
- odchylenie przeciętne, obliczane jako iloraz odchyleń od średnich i sumy jednostek
- odchylenie standardowe obliczane jako pierwiastek kwadratowy z sumy kwadratów odchyleń od średniej
- współczynnik zmienności obliczany jako iloraz odchylenia standardowego i średniej arytmetycznej

20. Metoda podobieństw
ma na celu ustalenie podobieństwa między badanymi obiektami
• etapy:
o dobór obiektów i cech – zestawienie danych źródłowych
o obliczenie wielkości odchyleń względnych poszczególnych cech od wielkości średniej


aij – wartość cechy j z zespołu cech obiektu i
Maj – średnia wartość cechy j badanej zbiorowości

• nadanie rang obliczonym wartościom odchyleń cech w ramach obiektów
• obliczenie współczynników podobieństw między obiektami

n – liczba badanych cech
e, e’ – wartości rang odchyleń poszczególnych cech dwóch porównywanych obiektów

• utworzenie tabeli współczynników podobieństw
• konstrukcja diagramu lub dendrytu

21. Metoda bezwzględnych różnic przeciętnych
• ma zastosowanie przy wydzielaniu grup obiektów, których cechy związane z rynkiem będą się najmniej różnić
• warunkiem zastosowania tej metody jest, aby cechy badanych obiektów wyrażone były w tych samych jednostkach i mogły być bezpośrednio sumowane


W1.2 – różnica przeciętna między jednostką pierwszą i drugą
a1j – wartość cechy j z zespołu cech w jednostce pierwszej
a2j – wartość cechy j z zespołu cech w jednostce drugiej
n – liczba badanych cech

1. METODA RÓŻNIC WZGLĘDNYCH
• ma zastosowanie w badaniu zjawiska rynkowego w podziale opisujących je cech na jednorodne grupy na podstawie informacji o różnych:
o towarach
o cenach
o dochodach
o charakterystykach konsumentów
• cechy te nie muszą się sumować

R1.2 – suma różnic między obiektami
a1j – wartość cechy j z zespołu cech obiektu pierwszego
a2j – wartość cechy j z zespołu cech obiektu drugiego
Maj – średnia wartość cechy j badanej zbiorowości

22. Elastyczność krzyżowa > 0
Dobra i oraz j są substytutami; zmiana ceny na dobro j wywołuje zmianę popytu na dobro i w tym samym kierunku (wzrost ceny dobra j oznacza wzrost popytu na dobro i, i odwrotnie)

23. Podaż
oznacza oferowanie dóbr po określonej cenie

24. Prawo Engla
Zmniejsza się procentowy udział wydatków na żywność w całości wydatków konsumpcyjnych rodziny, procentowy udział wydatków na odzież i obuwie nie ulega większym zmianom, rośnie nieznacznie procentowy udział wydatków na mieszkanie, opał, światło, wzrasta procentowy udział wydatków na dobra trwałego uzytku, usługi, rekreacja, kształcenie

25. Taksonomia to ...
jest to dyscyplina zajmująca się teoretycznymi zasadami i regułami klasyfikacji cech

26. Dendryt to ...
graf spójny, nie zamknięty, rozgałęziony, zbudowany na podstawie macierzy odległości poprzez połączenie obiektów najbardziej do siebie podobnych

27. Wahania koniunkturalne to ...
• są to powtarzające się ze względną regularnością zmiany aktywności gospodarczej i społeczeństwa, wyrażające się w ekspansji lub kurczeniu się tej aktywności wokół linii trendu
• w przeciwieństwie do wahań sezonowych, trwają one z reguły dłużej niż rok
o od 2 do 10 lat
• mogą być również obserwowane w szeregach krótszych niż roczne
• mimo pewnego podobieństwa przyczyny wahań koniunkturalnych są zupełnie odmienne niż sezonowych
o są one bowiem spowodowane oddziaływaniem czynników ekonomicznych
• sekwencje po sobie następujących, wzrostowych i spadkowych wahań koniunkturalnych tworzy CYKL KONIUNKTURALNY
• metody ilościowe dają odpowiedź na pytanie o ILE zmienia się lub zmieni się koniunktura, zaś metody jakościowe określają JAK zmieniło się badane zjawisko

28. Badania rynkowe to
to działanie, które poprzez informacje buduje więź między indywidualnym konsumentem, nabywcą i ogółem społeczeństwa a podmiotem prowadzącym działalność rynkową. Informacje te służą identyfikacji i określeniu możliwości i przeszkód dla działalności rynkowej, projektowaniu, doskonaleniu i ocenie działań rynkowych, obserwacji i kontroli wyników tych działań, coraz lepszemu rozumieniu działań jako procesu rozpoznania sposobów, dzięki którym konkretne działania rynkowe mogą być bardziej skuteczne.

29. Przedmiotem badania rynku jest ...
są wszelkie zjawiska i procesy związane z podażą towarów na rynek, z popytem nabywców na towary oraz stosunki zachodzące między sprzedającymi i kupującymi wiążące się ściśle z podażą i popytem oraz zależne od nich.

30. Pojemność rynku
Jest kategorią ilościową, określającą ilość dóbr i usług o odpowiedniej strukturze i jakości, które przy danych cenach i dochodach mogą zostać sprzedane w określonym czasie i przestrzeni. Może ona dotyczyć zarówno wszystkich potencjalnych nabywców- mieszkańców danego obszaru geograficznego (ogólna pojemność rynku) jak i wybranych segmentów rynku (pojemność cząstkowa). Rozmiary rynku determinowane są przez:
- potrzeby nabywców
- ceny danego dobra i usługi
- poziom dochodów potencjalnych klientów

31. Cechy rynku środków produkcji
zespół transakcji kupna- sprzedaży dóbr służących do produkcji. Przedmiotem transakcji na tym rynku są: surowce, maszyny, narzędzia i akcesoria używane w produkcji, części zamienne, komponenty produktów i usług niezbędne do tworzenia nowych produktów. Podmiotami są jednostki organizacyjne, które kupują i sprzedają dobra do dalszej produkcji lub materiały niezbędne do funkcjonowania instytucji. Pojedyncze transakcje na tym rynku różnią się od tych na rynku dóbr konsumpcyjnych; ich rozmiary i wartość są wyższe, ich rozmiary i wartość są wyższe, ich uczestnicy są specjalistami w danej branży, indywidualna wartość użytkowa danego produktu decyduje zaś o cenie.

32. Paradoks Giffena
Wzrost spożycia dobra w wyniku wzrostu jego ceny, dotyczy on dóbr pośrednich (dóbr Giffena)
33. Współczynnik elastyczności krzyżowej wyraża ...
Wrażliwość popytu i charakter analizowanych dóbr.

34. Metody heurystyczne
• metody zbierania informacji oparte na wykorzystaniu opinii i idei specjalistów oraz naukowców, przydatne zwłaszcza w sytuacji, gdy nie ma innych możliwości pozyskania danych
• znajdują zastosowanie przede wszystkim w prognozowaniu o charakterze subiektywnym, a także są źródłem informacji jakościowych
o burza mózgów
o metoda delficka
o metoda ocen ekspertów

35. Pytania w kwestionariuszu
Reguły układania pytań:
 Należy używać słów znanych osobie, która będzie udzielała odpowiedzi, unikać określeń żargonowych i trudnych specjalistycznych
 Każde pytanie powinno dotyczyć jednej rzeczy
 Każde pytanie powinno być w miarę krótkie i nieskomplikowane
 Należy unikać pytań sugerujących odpowiedź
 Należy unikać podwójnego przeczenia- pytania powinny być przejrzyste i zrozumiałe

Kolejność pytań:
 Logiczna całość według procesu pomiaru, a nie procesu badawczego
 Przechodzenie od pytań ogólnych do szczegółowych
 Wzbudzanie zainteresowania
 Stopniowe wyczerpywanie tematu

Pytania otwarte umożliwiają respondentowi samodzielne sformułowanie odpowiedzi, nie narzucają z góry żadnego wariantu.
Pytania zamknięte to pytania z wyznaczonymi z góry możliwymi odpowiedziami, spośród których respondent ma dokonać wyboru.

Wyróżnia się:
- pytania rozłączne – odpowiedzi wykluczają się, a respondent ma wskazać tylko jedną, którą uważa za prawdziwą
- pytania dychotomiczne- respondent dokonuje wyboru między dwiema wykluczającymi się odpowiedziami
Pytania półotwarte – godzą zalety i wady pytań zamkniętych i otwartych.
Pytania tabele – na podstawie których ankieter zadaje respondentowi wiele pytań prostych, odwołujących się do tej samej skali lecz odnoszących się kolejno do różnych przedmiotów, wartości, poglądów itd. odczytywanych z listy w kwestionariuszu.

Pytania specjalne

1. Pytania filtrujące – pytania za pomocą których zostaje wydzielona podgrupa respondentów nie udzielająca odpowiedzi na dany temat lub zostaną wydzielone takie podgrupy respondentów, do których będą skierowane specjalnie oddzielone zestawy pytań.
2. Pytania kontrolne – mają na celu sprawdzenie wiarygodności respondenta. Są to w innej formie zadane pytania o tą samą sprawę. Należy je umieścić odpowiednio daleko od pytania właściwego, aby respondent nie zauważył związku między tymi dwoma pytaniami.
3. Pytania metryczkowe – dotyczą cech respondenta i / lub reprezentowanej przez niego firmy. Najczęściej są to cechy demograficzno– społeczno– ekonomiczne respondenta, a w niektórych przypadkach – podstawowe charakterystyki firm, którą reprezentuje respondent.

36. Rynek regionalny to...
Obszar obejmujący swym zasięgiem rejon, czyli kompleks przyrodniczo- produkcyjny o wykształconych funkcjach profilu społeczno- ekonomicznego)

37. Podmiotami rynku są
Podmioty, które reprezentują popyt i podaż:
- gospodarstwa domowe (konsumenci)
- przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe (zgłaszają popyt na rzeczowe czynniki wytwórcze, pracę oraz pieniądz oferując równocześnie produkty i usługi)
- Banki (oferują pieniądze konsumentom, przedsiębiorstwom i państwu
- Państwo (może być podmiotem podaży produktów, usług i pieniądza gdy dysponuje nadwyżką budżetową, może też zgłaszać popyt na produkty, usługi pracę i pieniądz jeżeli pojawia się deficyt budżetowy)

38. Wskaźnik struktury
Jest wykorzystywany dość powszechnie w różnorodnych analizach rynkowych. Definiowany jest jako relacja między częścią a całością zbioru.