Antyk w pigułce.

Kultura i historia antyku trwała ponad10wieków.Przed rozwojem i ekspansją kultury gr.rozwijały się inne kultury np.Sumerów(1-wszy poemat epicki”Gildamesz”),Macedończyków(pismo klinowe).Grecy przejęli pismo prasemickie od Fenicjan.Na jego podst.stworzono pismo gr.

Chronologia lit.gr:
*VIII-wiek epicki-„Iliada”,”Odyseja”;
*VII-VI-w.liryki-Safona;*V-w.dramatu-Erypides;
*IV-III-w.filozofów-Platon,Sokrates;
*III-II-w.epigramatu-Kallimach.

Mity-od greckiego”mythos”-opowiadania o podłożu religijnym.Byly 1-sza próbą wyjaśnienia tajemnicy świata.Za pomocą symboli i alegorii pochodzenie świata,bogów,ludzi.

Funkcje mitów-poznawcza,światopoglądowa,sakralna.

Archetyp-prastary wzorzec;instynktowne reakcje na określone sytuacje.Są pozostałością powtarzających się doświadczeń ludzi.<Ikar-marzyciel,Odyseusz-pielgrzym>

Iliada:
*spór między Agamemnonem i Achillesem o córkę kapłana Bryzeidę;
*rezygnacja Achilla z walki;
*pojedynek między Parysem,a Menelaosem<1-wszy znak wpływu bogów na życie ludzkie-Afrodyta ratuje Parysa>;
*pojedynek Patroklosa i Hektora;
*śmierc Patroklosa i ból Achilla po stracie przyjaciela;
*walka Achilla z Hektorem;
*ojciec Hektora prosi o zwłoki syna;
*oddanie zwłok Hektora,przygotowanie do pogrzebu;
*pochówek.

Etos-styl życia grupy społ..która stworzyła i żyje wg.zasad hierarchii wartości.

Wyznaczniki stylu Homerowego:
*patos(podniosly nastroj w opisie),
*epitety stale(Achilles”prędkonogi”),
*porównania homeryckie(czesc okreslajaca jest rozbudowana w porównaniu z czescia okreslana.Homer często porównywał świat ludzki ze swiatem bogow),
*retardacja(opóźnienie akcji-np.opis tarczy Achillesa),
*heksametr(wiersz składający się z 6stop.osrodkiem story była dluga samogloska),
*liczne wykrzyknienia i apostrofy(w inwokacji mamy zwrost do bóstwa<muz>o pomoc w opisaniu walk).

Epopeja-
*tematem musi być wazne wydarzenie historyczne,które charakteryzuje narody,gr.spol.
*Bohaterami sa herosi reprezentujący cechy danego narodu.
*Swiat przedstawiony sklada się z płaszczyzny boskiej i ludzkiej.
*Wystepuje narrator,który jest obiektywny i wszechwiedzacy.
*Akcja jest przedstawiana za pomoca epizodow.

Odyseja składa się z 24pieśni,których głównym bohaterem jest..wracający spod Troi do rodzinnej Itaki.
Odyseusz wyróżniał się:
*chytrością,
*odwagą.Podstep w potyczce Odyseusza jest zaletą a nie wada bo są takie sytuacje, w których nie można walczyc na otwartym polu walki tylko trzeba wykorzystac jakis podstęp.

Odyseusz jest najsłynniejszym dowodca w Wojnie Trojańskiej,gdyz wymyślił konia… Przygody które przeżył:
*polepienie cyklopa Polifema syna Posejdona,
*z Eden-bogiem wiatru<podarowal worek z nieprzyjaznymi wiatrami>,
*z czarodziejka Kirke<zamienila kompanow w swinie>,
*przeplyniecie obok syren,
*z czarodziejka z wyspy Kalipso,która rozkochala go w sobie.Eros uratowal go magicznym napojem.

Przykłady sacrum:pomoc Hermesa,Ateny,Erosa.
Odyseja ma charakter epicki.

Tragedia wywodzi się ze świat na czesc Dionizosa,w czsie których odbywaly się rozne scenki teatralne. Odbywaly się wiosna i jesienia.Uroczystosci na czesc…udowadnialy,ze dramat w starożytnej G.ma geneze religijna.

Cechy:
*zasada 3jednosci,
*zasada decorum(odpowiednosci),
*w tytule pojawia się glowny bohater,
*tragizm(niemożność wyboru…),
*ironia tragizmu(niemożność zmienienia przeznaczenia…),
*katharsis(oczyszczenie…),
*max.3bohaterow na scenie(nie ma scen zbiorowych),
*piesni na czesc…(dytyramby)z nich zaczely powstawac poszczególne czesci tragedii,
*memeziss-odtwarzanie rzeczywistości.

Funkcje choru:
*charakteryzowal bohaterow,
*tłumaczył widowni wydazenia,
*ocenial wydazenia,
*powtarzal najważniejsze kwestie,
*wypowiadal reflekcje autora.

Kompozycja tragedii:
*prolog(wprowadzenie),
*parodos(1-wsze wejście choru),
*epeisodion(kolejne epizody),
*strasimon(kolejne piesni choru),
*exodus(wyjscie choru,wyjaśnienie problematyki sztuki).

Budowa teatru:
*boczne skrzydła(paraskenia),
*budynek sceniczny(skene),
*wejście(za tymi drzwiami…),
*podwyższenie(proskenion),
*okrągły plac(orchestra).
Aktor wywodzi się z koryfeusza(przewodnika choru).Aktorami mogli być tylko mężczyźni,musieli mieć dobra akustyke,aby być słyszanymi w calym teatrze.
Rekwizyty:
*koturny,
*fryzury,
*szaty(dlugie w tragedii,…),
*maska.

Teatrologia:organizowane były konkursy na najlepszego tragediopisarza(agory),musieli przedstawic 3tragedie i 1komedie(teatrologia).Teatr był obrzedem religijnym i miał charakter religijny-sakralny.

Antygona:*miejsce akcji-palac w Tebach,*czas-1doba po śmierci Polineiklesa do śmierci Hajmona,*tragizm-smierc wszystkich oprocz…,*decorum-tragedia jest pisana stylem „wysokim”.nie opisano wprost o scenach zbiorowych,brak jezyka wulgarnego bo akcje dzieja się w palacu królewskim w wielkim rodzie.
Sofokles pokazal ze prawo boskie jest ponad wszystko.

Konflikty:
*wladza ziemska-w.boska,
*mężczyźni-…,
*pokoleń.
Antygona choc umarla to zwyciężyła moralnie a Kreon przeżył ale zostal sam.


Edyp-zgubiła go niewiedza;chciał żeby go wygnać bo kochał swój lud i chciał żeby klęski opuściły miasto;żeby klątwa rodu L.się wypełniła.Z śmiercią Lokasty przepowiednia się wypełnia,ale klątwa zostaje do czasu kiedy ostatni z rodu zginie.Fatum ma charakter sacrum a decyzje podejmowane prze Edypa realizują profanum,dlatego mają tylko i wyłącznie charakter decyzji pozornej.Edyp jest marionetką podporządkowaną woli bogów.Sofokles pokazuje że człowiek musi ponieść konsekwencje za swój czyn.Ostatnia wypowiedź chóru przekazuje prawde moralną:człowiek jest podporządkowany przeznaczeniu,przywołują historie Edypa sugeruje,iż człowieka może dotknąć tragizm.Jest to fatalistyczna koncepcja życia człowieka.Mit ten obok siły przeznaczenia przedst.także olbrzymią sile intelektu.


Liryka-przechowuje pamięć o ścisłym zw.poezji z muzyką.Wywodzi się od starogr.instrumentu liry,która była atrybutem boga wszelkiej ludzkiej twórczości-Appolina.


Safona-(VIIw)poetka grecka z wyspy Lesbos,gdzie prowadziła szkołę dziewcząt kształcąc je w muzyce,poezji i tańcu.Miala córke-Kleis.Jej poezja była o miłości.Stworzyła strofę soficką(3wersy 11zgłoskowe i1 5zgłoskowy)


Tyrteusz-(VIwI)Zagrzewał Spartan do walki,podobno dzięki jego poezji pokonali wroga.Sam był wodzem wIIwojnie mesyńskiej.Od jego imienia pochodzi nazwa poezji zagrzewająca do walki-tyrteryjska.


Anakreont-(VI)najweselszy z poetów gr.autor krótkich,pogodnych pieśni biesiadnych(anakreontyk).Opiewał w swoich wierszach wino,biesiadę,miłość, którą przedstawiał jako flirt.


Symonides-(VI)poeta z wyspy Keos.Wynalazca epigramatu-krótki utwór,który może być zapisany na posągu lub grobowcu.


Horacy-wywodził się z biednej rodziny rzymskiej.Mógł tworzyć dzięki Mecenasowi.Tworzył pieśni tzw.karminy,satyry i ody.Jest autorem tekstu”List do Pizonów”,w którym podaje cechy swojej twórczości.Zaproponował filozofię złotego środka-łączyć filozofię epikurejską i stoicką.Wprowadził EXEGI MONUMENTUM-„stawiam sobie pomnik twardszy niż ze spirzu”-twórczość daje mu nieśmiertelność.
Wergiliusz-(Iw)obok Horacego poeta rzymski.Autor naśladującego Homera poematu „Eneida”-historia wędrówek protoplasty rzymian.Wprowadził topos Arkadii(synonim szczęśliwej krainy wiecznej wiosny i miłości).

Owidiusz-(Iw.n.e)autor„Metamorfoza,czyli złoty osioł”.Poeta smutków.mitów i miłości.Był wygnańcem z Rzymu.