Jak budować więź społeczną w domu pomocy społecznej?

Więzią społeczną możemy określić zorganizowany system stosunków, instytucji i środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe w funkcjonalną całość zdolną do utrzymania się i rozwoju. Mogą więc istnieć różnego rodzaju więzie społeczne. Skupię się przy zagadnieniu budowania więzi społecznej w Domu Pomocy Społecznej.

Wszelkie stosunki między ludźmi muszą się rozpocząć od jakiejś styczności w przestrzeni, od wzajemnego spostrzeżenia siebie i od stwierdzenia faktu posiadania jakichś cech i właściwości, które mogą zainteresować drugiego człowieka. Fakt, że pensjonariusze mieszkają w tym samym domu, zamieszkują pokoje sąsiadujące ze sobą i spotykają się na korytarzach czyni tę styczność bezpośrednią. Styczność ta prowadzi do wzajemnego spostrzegania posiadanych cech, którymi mogą być: wygląd zewnętrzny, jakieś umiejętności i zdolności lub posiadanie czegoś szczególnego. Będzie to pierwszym warunkiem i pierwszym elementem w procesie powstawania więzi społecznej. Z postrzegania cech u drugiego człowieka wzbudza się zainteresowanie, które buduje styczność psychiczną. Wyraża się ona tym, iż mieszkańcy zaczynają się lubić, często się spotykając i prowadząc dyskusje na różne tematy. Styczności te mogą być przelotne lub trwałe w zależności od częstości ich występowania i czasu trwania.

Miejscem wspólnych spotkań może być przydomowa kawiarenka lub weranda. Pojawiają się wówczas grupy o podobnych zainteresowaniach, które nawet codziennie będą spotykać się przy bilardzie czy kartach. Dla tych, którzy lubią czytać lub słuchać poezji miejscem spotkań będzie biblioteka, a dla innych może to być przydomowy ogródek, gdzie wspólnie będą uprawiać ulubione roślinki, spacerować czy relaksować się. Styczności są ważnym czynnikiem życia społecznego, a przede wszystkim styczności społeczne osobiste. Brak styczności bezpośrednich osobistych trwałych jest istotą zjawiska izolacji społecznej czyli osamotnienia.

Wzajemnie oddziaływania rozwijają się na podstawie styczności społecznych. Styczność społeczna zakłada już pewien zakres działania, gdzie wzajemnie oddziaływania są systematycznym, trwałym wykonywaniem czynności, podjętymi dla osiągnięcia określonego celu, jakim jest więź społeczna. Stosunki są trwałym elementem, który skupia ludzi w zbiorowości. W takiej instytucji, jaką jest Dom Pomocy Społecznej stwarza się takie sytuacje, które uruchamiają kontakty społeczne. Tymi sytuacjami są spotkania na wieczorkach z różnych okazji czy to świąt czy rocznic, a nawet imienin pensjonariuszy. Okazją do nawiązywania kontaktów społecznych są wyjścia do kina, teatru, na wystawy do muzeów, a nawet organizowanie zabaw tanecznych. Ludzie zamieszkujący Dom Pomocy Społecznej, stanowią grupę społeczną, w której odczuwają wzajemne przywiązanie i bliskość. Identyfikują się z tym domem i funkcją jaką on pełni. Poczucie przynależności przejawia się solidarnością grupy, gotowością wspólnego ponoszenia trudów, wysiłków i odpowiedzialności w realizowaniu zadania grupy. Skład grupy jest zawsze płynny. Członkowie opuszczają grupy, umierają, nowi wchodzą lecz mimo tych zmian w zestawie członków grupa zachowuje swoją identyczność i trwa ciągle jako ta sama całość. Grupa jako całość, czyli wszyscy mieszkańcy, składa się z podgrup tzw. kręgów. Kręgi mogą być koleżeńskie i przyjacielskie, o podobnych zainteresowaniach czy wyznający tę samą religię. Zasadnicza funkcja kręgów polega zawsze na wymianie poglądów, wiadomości, komentarzy i argumentów. Członkowie kręgów będą się spotykali na herbatce dla przedyskutowania pewnych problemów czy tematów politycznych, w kręgu przyjaciół będą się nawet sobie zwierzać z osobistych doznań i przeżyć, będą się pocieszać w chwilach trudnych, wspierać w chorobach, robić sobie zakupy nawzajem. W kręgu wyznaniowym, będą się spotykać na wspólnych modlitwach, nabożeństwach, odczytach i prelekcjach.

Grupa uruchamia system kontroli i organizacji wewnętrznej. Myślę, że ważną rolę będzie tu odgrywała Rada Mieszkańców. Każda grupa społeczna rozwija szereg miar, sugestii, sposobów przekonywania, nakazów i zakazów, system perswazji i nacisku. System sposobów wyrażania uznania, wyróżnienia, nagród, dzięki któremu doprowadza zachowania podgrup i jednostek do zgodności z przyjętymi wzorami działania, do respektowania kryteriów wartości. Rolą Rady Mieszkańców będzie ingerowanie w sytuacjach konfliktowych pomiędzy pensjonariuszami, rozstrzyganie zwad i kłótni dla zapewnienia wewnętrznej spójności i ciągłości życia całej społeczności zamieszkującej dom. Rada Mieszkańców może nakładać na nie podporządkowujących się mieszkańców sankcje negatywne jak pewne kary lub sankcje pozytywne jak nagrody, które będą ujmowane w sposób odpowiadający normom Regulaminu Mieszkańców Domu. System kontroli będzie działał również w sposób nieformalny pomiędzy samymi pensjonariuszami. Sankcje nieformalne pozytywne będą polegały na przyznawaniu uznania, wyrażaniu szacunku, uznawanie autorytetu danej osoby w pewnych sprawach, pochwały znajomych, pochlebne wzmianki a nawet pozytywne plotki. Sankcje nieformalne negatywne będą się wyrażały przez zdziwienie, zgorszenie, niezadowolenie, szyderstwa, nie podawanie ręki danej osobie i nie utrzymywanie stosunków towarzyskich z nią a nawet negatywne plotki.

Więź społeczna jest podstawą egzystencji człowieka w społeczeństwie a tym samym w Domu Pomocy Społecznej, będzie ona zachodziła w nim wtedy, gdy ludzie będą pozostawali ze sobą w stosunkach społecznych a one będą uruchamiały system kontroli społecznej.