Jak zmieniał się stosunek do piękna i brzydoty na przestrzeni dziejów?

Sztuka starożytna i ogólnie starożytność dotyczy okresu od 4000 r. p.n.e. do IV-V wieku n.e. Obok okresów jasnych charakteryzujących się rozwojem kultury, sztuki, filozofii, były również lata zacofania (epoki ciemne, mroczne) w których tworzono liczne dzieła sztuki zachwycające do dzisiejszego dnia.
W obecnych czasach tworząc wspaniałe dzieła wzorują się na koncepcji starożytnych artystów. Nie sądzę aby dzisiejsza sztuka przetrwała tyle wieków, ponieważ nie jest ona przez wszystkich zrozumiała.. Nie podoba się ludziom tak jak podobała się i podoba nadal sztuka starożytna.
W starożytności piękno było wyrażone:
*męskie akty
*klasyczna symetria (odlany z brązu Apollo stanowi świadectwo greckiego ideału piękna) Była to rzeźba stworzona około 500 r. p.n.e.
*posąg Sfinksa (Egipt)

Malarstwo starożytne było kompletnie nieporównywalne do dzisiejszego. Teraźniejsze malarstwo jest wielo tematyczne, natomiast w starożytności opierało się ono głównie na tworzeniu: scen wojennych, ważnych zdarzeń, portretów, pejzaży, częstym motywem był sport, który bardzo często można znaleźć na malowidłach.
Starożytni malarze zastosowali po raz pierwszy cienie, nie bali się używać kolorów, choć były one stonowane. Dzisiejsi malarze zawdzięczają im farbę olejną, bez której nie stworzono by tak wspaniałych obrazów.


W epoce Średniowiecza nie wprowadzono wielu innowacji w stosunku do starożytnego pojmowania sztuki, zaczęto jednak tworzyć w jej obrębie pewne rozróżnienia. Wydzielono domenę typowo intelektualnych sztuk wyzwolonych, mechanicznych, wytwórczych, operatywnych, obejmujących między innymi rzemiosło. Zróżnicowano kryteria, według których należało je oceniać, próbowano też budować hierarchię sztuki. Dalsza ewolucja pojęcia polegała więc na ograniczaniu zakresu jego znaczeń.
Sztuka średniowiecza odgrywała rolę wspomagającą w stosunku do religii. Ze względu na odmienność form wyrazu stały przed nią nieco inne zadania od tych, wyznaczonych dla literatury. Średniowieczne malarstwo nie naśladowało świata, lecz przedstawiało treści umowne, dotyczące wiary. Poszczególne atrybuty, przypisane przedstawianym postaciom miały odpowiednie znaczenie alegoryczne lub symboliczne.
Rzeźba wyrażała związek wiary i rozumu. Za pomocą płaskorzeźby wyrażano treści religijne. Chętnie sięgano po posągi figur świętych
Duże znaczenie zyskały witraże, określane mianem "Biblii pauperum" (księgi ubogich). Uczyły one ludzi niepiśmiennych historii zbawienia i etyki chrześcijańskiej.
Wzrosła też rola architektury. Rozwinęły się dwa style: romański i gotycki. Styl romański charakteryzował się występowaniem koła lub krzyża w podstawie budynku, grubymi murami i małymi, wąskimi oknami, dwójkowym układem kolumn (analogia do dwóch części Biblii) oraz kwadratowym ciosem kamienia (symboliczne nawiązanie do czterech cnót). Styl gotycki był niejako rozwinięciem stylu romańskiego. Powstała katedra gotycka, będąca odzwierciedleniem ideii makrokosmosu. Ołtarz zorientowany był na wschód - w kierunku Jerozolimy. Lewa i prawa strona symbolizować miały dobro i zło, zbawienie i potępienie. Światło przenikało do wnętrza przez wysokie wąskie okna - miało to być obrazem łaski Boga, jego miłości.

Renesans ukazuje się przede wszystkim powrotem do antyku. Sam powrót nie był czymś nowym – literatura i sztuka starożytna były obecne w kulturze średniowiecznej. Różnica polegała na tym, że w średniowieczu dziedzictwo antyku traktowano jak coś, co można przekształcać, krytykować, dostosować, uzgadniać z chrześcijaństwem. Tymczasem ideałem renesansu było właśnie oczyszczenie tego dziedzictwa z dodatków i zmian oraz jak najdokładniejsze odtworzenie składników kultury starożytnej.
W sztukach plastycznych przeważały dzieła dość realistyczne chociażby Pieta, Sąd Ostateczny Michała Anioła czy Mona Liza Leonarda da Vinci. Najważniejszym dziełem architektury z tego okresu jest niewątpliwie Bazylika św. Piotra a Rzymie.
W okresie renesansu, częściowo dzięki pogłębionej refleksji estetyczno-filozoficznej, eksponującej rolę piękna wzrosła świadomość wspólnoty łączącej malarstwo, rzeźbę i architekturę, w późniejszym okresie powodując, ich oddzielenie od rzemiosła
Podobnie jak w antyku, renesansowy artysta jest nieśmiertelny, ponieważ utrwala i przekazuje żywą pamięć o wydarzeniach i ludziach swoich czasów. Rola poety jest jego misją życiową, powołaniem, zadaniem, które wywyższa go spośród innych ludzi "liczby nieznacznej". Powołanie to każe mu cenić wyżej własną twórczość niż materialne korzyści, dostojeństwa, władzę. Poeta jest bliższy naturze niż zwykli ludzie.


W okresie baroku nowym wyznacznikiem estetycznym w literaturze, malarstwie, rzeźbie i architekturze stał się przepych. Architektura wyróżniała się bogatą aż do przesady ornamentyką. Poezja miała zadziwiać czytelnika, zaskakiwać go niezwykłością operacji językowych, metafor, szokujących paradoksów, oryginalnych epitetów i śmiałych porównań. Twórczość poetycka nie zawsze ma być nastawiona na wierne odzwierciedlenie rzeczywistości, poeta nie musi mówić prawdy. Celem i istotą jego poszukiwań jest właśnie poezja sama w sobie.
Sztuka baroku, choć nie była do końca podporządkowana religii, stanowiła odzwierciedlenie ducha kontrreformacji – ruchu reform i odnowy moralnej w ramach Kościoła katolickiego dążącego do odrodzenia i wzmocnienia w walce z protestantyzmem. Artyści barokowi, poprzez klasyczną tematykę i zawarte w ich dziełach emocje, często odwoływali się do późnorenesansowych wzorców. Jednakże sztuka tego okresu pchnęła klasycyzm o krok dalej. Tam, gdzie renesans dąży, by elementy klasyczne zachowały równowagę i chłód, utrzymując emocjonalny dystans pomiędzy dziełem a odbiorcą, barok chce być bezpośredni i niepokorny, chce pochłaniać i angażować
W architekturze, wykorzystując cechy charakterystyczne klasycyzmu, jak kolumny, trójkątne frontony oraz łuki, okres ten charakteryzował się doskonałym poczuciem dramatyzmu i ruchu, których wrażenie tworzyły łagodne skrzywienia i dynamiczne współgranie masy i przestrzeni. We wszystkich swych przejawach barok zachowywał przepych, przytłaczająca dekoracyjność, pragnąc służyć pokrzepieniu duszy.


W epoce oświecenia nastąpił ostateczny rozdział twórczości artystycznej i nauki, zaznaczony już przez św. Tomasza z Akwinu. Wykrystalizowała się dziedzina sztuk pięknych, która, obok sztuk plastycznych, obejmowała muzykę, taniec, poezję, wymowę i aktorstwo. Za jej wyróżnik uważano naśladowanie natury przez wybieranie z niej tego, co piękne. Takie rozumienie sztuk pięknych usankcjonowali encyklopedyści w latach 1751-1780. Obowiązywało ono jeszcze przez cały wiek XIX. Twórcy oświeceniowi, w myśl zasady klasycyzmu preferowali jasność i prostotę wypowiedzi. Stawiano na umysł, jako źródło poznania świata. Był to okres rozkwitu sztuki dydaktycznej, publicystyki i encyklopedyzmu
Sztuka oświecenia jest przede wszystkim sztuką klasycyzmu. Charakteryzuje się ona spokojem, harmonią i równowagą. Uznaje jeden klasyczny (zaczerpnięty ze sztuki antycznej) wzorzec piękna. Dzieła oświeceniowe realizują hasło: "uczyć, bawiąc", czyli spełniają funkcję dydaktyczną.
Styl architektoniczny klasycyzmu oświeceniowego nawiązuje bezpośrednio do stylu antycznego. Powstają wówczas liczne pałace (Łazienki Królewskie w Warszawie, pałac Staszica - siedziba ówczesnego Towarzystwa Przyjaciół Nauk) otoczone sentymentalno - nastrojowymi ogrodami, a także budowle sakralne i budynki użyteczności publicznej.
Malarstwo klasycystyczne skupiło się na tematyce mitologicznej i historycznej, popularne były również portrety i pejzaże. Powstawały także miniatury dekoracyjne.
W rzeźbiarstwie dominuje zdobnictwo architektoniczne, rzeźba portretowa i pomnikowa. Przeważa tematyka mitologiczna.


Romantyzm był dominującym prądem w sztuce w okresie 1820-60, zapoczątkowany w końcu XVIII wieku. Najpełniej przejawił się w malarstwie i grafice oraz literaturze. Przedstawiano wszystko, poruszano nawet tematy, o których wcześniej nie wypadało mówić. Motywy ludowe, baśniowe, orientalne, historyczne, sceny tortur, egzekucje, opisy natury, prowincjonalne obyczaje, tradycja narodowa. Mieszano gatunki, estetyki, łączono sytuacje tragiczne z komicznymi, motywy realne z fantastycznymi, wyszukane poetyckie metafory i wulgaryzmy. Dzieła romantyczne cechowała nastrojowość i zainteresowanie przyrodą, dynamika kompozycji, bogactwo kolorytu i efektów świetlnych oraz silna ekspresja.
Nigdy wcześniej poezja nie była tak bezpośrednia i bliska człowiekowi.


Impresjonizm to nazwa XIX-wiecznego nurtu sztuki europejskiej, który został zapoczątkowany przez grupę paryskich artystów studiujących w Atelier Gleyere oraz Academie Suisse. Dążeniem ruchu było oddanie w malarstwie zmysłowych, subiektywnych doznań artysty w kontakcie z naturą.
Nazwa tego kierunku pochodzi od tytułu obrazu Claude'a Moneta "Impresja, wschód słońca"
Malowanie na wolnym powietrzu było jednym z wyróżników impresjonizmu, artyści opuszczali swoje pracownie, by malować wprost z natury. Nie był to jednak nowy pomysł. Przez cały XIX wiek malarze pejzażyści wykonywali pospieszne szkice olejne na wolnym powietrzu - uważali je jednak tylko za wstęp do ostatecznego dzieła malowanego w pracowni.


Uważam, że stosunek do piękna i brzydoty na przestrzeni wieków bardzo się zmienił. Starożytność przedstawiała obiekty nieskomplikowane. Jednak w późniejszych czasach nie było tak łatwo o definicję piękna. Tym bardziej, że to co w starożytności było piękne i podziwiane w średniowieczu w ogóle nie było uznawane. Potem nastał renesans, który znów podziwiał dzieła starożytne, a odrzucał sztukę średniowieczną. Stosunek do piękna jest zresztą bardzo kontrowersyjny. Każdy człowiek jest inny i każdemu człowiekowi przypada do gustu coś innego. Wszystkim dogodzić nijak się nie da. Myślę, że wspaniałym przykładem na tą zmienność będzie obraz Petera Paula Rubensa „Trzy Gracje”. Obraz przedstawia trzy kobiety o obfitych kształtach, stąd określenie rubensowskie kształty. W baroku właśnie takie kobiety miały powodzenie, świadczyły o dobrobycie. Współcześnie nastała zaś moda na chude, zgrabne ciało, ludzie wpadają w szał odchudzania i właśnie takie kobiety zazwyczaj podobają się mężczyznom.
Innym przykładem może być choćby wiek XIX. W drugiej połowie tego wieku panował realizm, piękno charakteryzowało się jak największą dokładnością świata. Przekształcił się w naturalizm ukazujący najgorsze strony ludzkości. Przez symbolizm, dekadentyzm i modernizm w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych t ego wieku szczególnie we Francji przekształcił się w impresjonizm. Ten gatunek charakteryzował się całkowicie innymi cechami. Najważniejsze były odczucia malarza, a nie świat realny. Wtedy też powstały całkiem nowe dzieła oraz nowe gatunki malarstwa. Style początku XX wieku były awangardowe, nowatorskie i nie do końca od razu doceniane.
Pewne jest tylko to, że przez wiele lat powstało wiele naprawdę wspaniałych obrazów. Dzieł, które teraz są doceniane oraz takich które być może docenią pokolenia po nas.