Czy prawa i wolności człowieka i obywatela zawarte w konstytcji RP odnoszą się do Powszechnej Deklracji Praw Człowieka. Czy są one łamane w naszym kraju.

Łączone ściśle ze sobą pojęcia prawa i wolności człowieka i obywatela zarówno w aktach prawnych, jak i poza nimi mają różne znaczenia, różna jest ich geneza, a także technika ich konstruowania. Wolności człowieka wynikają z praw naturalnych, z wrodzonych, przynależnych człowiekowi cech, jak np. zdolność mówienia. Stąd państwo nie może ustanowić wolności słowa, może ją natomiast — i czyni to — ograniczać. Prawa natomiast ograniczają wolności jednostki.
10. 12. 1948 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło większością 48 głosów ( przy 8 głosach wstrzymujących się ) Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Udało się sformułować ogólne zasady na jakich oparte są wszystkie prawa człowieka.

Tematem przewodnim II rozdziału Konstytucji RP jest obywatel – jego wolności, prawa i obowiązki. Artykuły w nim zawarte dzielą się na pięć grup:
I. Zasady ogólne – tworzą podstawę systemu stanowiąc jednocześnie dyrektywy jego interpretacji. Ustawa Zasadnicza wywodzi ją z prawa naturalnego, ustalając, że jest ona „przyrodzona i niezbywalna” (art. 30 Konstytucji RP).
II. Wolności i prawa osobiste
1). Prawo do życia ( na podstawie art. 3 PDPCz)
2). Zakaz eksperymentów naukowych, w tym medycznych bez dobrowolnie wyrażonej
zgody pacjenta
3) Zakaz tortur, poniżającego traktowania i karania ( w odniesieniu do art. 5 PDPCz)
4) Odpowiedzialność karna tylko za popełnienie czynu zabronionego pod groźbą
kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia ( art. 42 ust. 1 w
odniesieniu do art. 9 PDPCz)
5) prawo do obrony w postępowaniu karnym (art. 42 ust. 2 w odniesieniu do
art. 8 PDPCz)
6) domniemanie niewinności, dopóki wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym
wyrokiem sądu (art. 42 ust. 3 na podstawie art. 11 PDPCz)
7) prawo do sądu oraz prawo do zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji (
art. 45 Konstytucji RP)
8) prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia
oraz decydowania o swoim życiu osobistym, wolności i tajemnicy komunikowania
się, nienaruszalności mieszkania. Prawo każdego do zachowania w tajemnicy
informacji dotyczącej jego osoby, ( art. 47, 49, 50, 51 w odniesieniu
do art. 12 PDPCz)
9) wolność każdego do nieskrępowanego poruszania się oraz wyboru miejsca
zamieszkania na terytorium RP, do opuszczenia terytorium RP; obywatela
polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju; osoba
przebywająca za granicą, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie
z ustawą, może osiedlić się w Polsce na stałe (art. 52 na podstawie art. 13 PDPCz)
10) wolność sumienia i wyznania (art. 53). Obejmuje ono wolność posiadania lub
przyjmowania religii, jej uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi,
uprawianie kultu i nauczanie, posiadanie kościołów i miejsc kultu, korzystanie z
pomocy religijnej tam, gdzie ktoś się znajduje, zakaz zmuszania do uczestnictwa w
praktykach religijnych ( na podstawie art 18 PDPCz)

III. Wolności i prawa polityczne
1) wolność zgromadzeń (art. 57), wolność zrzeszania się (art. 58) (w odniesieniu do
art. 20 PDPCz)
2) prawo dostępu do służby publicznej (art. 60 Konstytucji RP), prawo do uzyskiwania informacji o działalności władz publicznych oraz osób pełniących funkcje publiczne wraz z prawem dostępu do dokumentów (art. 61 Konstytucji RP) (na podstawie art. 21 PDPCz)
3) prawo do udziału w referendum i wyborach (art. 62 Konstytucji RP);

IV. Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
1) prawo do własności i dziedziczenia oraz ochrony innych praw majątkowych. Własność
może być ograniczona jedynie w drodze ustawy (art. 64);
2) wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Obowiązek pracy
nałożyć może tylko ustawa. Konstytucja zakazuje stałego zatrudniania nieletnich poniżej
16 roku życia. Nakłada też obowiązek ustawowego określania płacy minimalnej w
drodze ustawy (art. 65 ust. 1-4 Konstytucji RP w odniesieniu do art. 23 PDPCz)
3) prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz corocznych płatnych
urlopów, a także ustawowego określania dni wolnych od pracy i maksymalnych norm
czasu pracy (art. 66 Konstytucji RP w odniesieniu do art. 23 PDPCz)
4) prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na
chorobę lub inwalidztwo albo osiągnięcie wieku emerytalnego. Daje także bezrobotnym
pozostającym „bez pracy nie z własnej woli\" prawo do zabezpieczenia społecznego
(art. 67 Konstytucji RP w odniesieniu do Art. 22 PDPCz)
5) prawo do ochrony zdrowia, równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej
finansowanej przez państwo. Szczególną opiekę władze publiczne zapewniać powinny
dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym oraz osobom w podeszłym
wieku. Do obowiązków władz publicznych należy zwalczanie epidemii i zapobieganie
negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska naturalnego (art. 68 na
podstawie art. 25 PDPCz)
6) prawo do nauki, która do 18 roku życia jest obowiązkowa. Nauka w szkołach publicznych
jest bezpłatna, jednakże można wprowadzić w szkołach wyższych odpłatność za niektóre
usługi edukacyjne. Rodzice mają prawo wyboru szkoły innej niż publiczna dla swoich
dzieci. Gwarantuje się prawo obywateli i instytucji do zakładania szkół oraz zakładów
wychowawczych. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp
do wykształcenia. Konstytucja zapewnia autonomię szkół wyższych (art. 70 Konstytucji
RP na podstawie 26 PDPCz)
7) prawo rodziny (zwłaszcza wielodzietnej i niepełnej), znajdującej się w trudnej sytuacji
materialnej i społecznej do pomocy ze strony władz publicznych. Podobne prawo do
pomocy posiada matka przed i po urodzeniu dziecka (art. 71 Konstytucji RP na podstawie
art.25 PDPCz));


V. Obowiązki obywateli ( w oparciu o art. 29 PDPCz )
1) Obowiązki ogólne wobec państwa:
— obowiązek wierności Rzeczypospolitej i troski o dobro wspólne;
— obowiązek przestrzegania prawa;
— obowiązki fiskalne.
2) Obowiązki w dziedzinie obronności:
— obowiązek obrony Ojczyzny;
— obowiązek odbywania służby wojskowej albo też zastępczej jeżeli z powodów
przekonań religijnych lub wyznawanych zasad moralnych pełnienie zasadniczej służby
wojskowej przez obywatela nie jest możliwe.
Ponadto polska ustawa, wzorem regulacji w innych współczesnych konstytucjach, nakłada obowiązek „dbałości o stan środowiska\".

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka była owocem kompromisu i bardzo ważnym krokiem na przód w dojrzewaniu świadomości moralnej i prawnej ludzkości. Wywarła ona wpływ na wiele konstytucji, aktów międzypaństwowych i praktykę życia międzynarodowego po II Wojnie Światowej. Nie należy zapominać, że adresowana jest do wszystkich ludzi i społeczeństw.
Zarówno sama systematyka praw i wolności zawarta w Konstytucji RP, jak i katalog konkretnych praw i wolności ściśle korespondują ze stosowanymi aktami prawa międzynarodowego i ponad narodowego. Zarówno bowiem Pakty Praw Politycznych ONZ, jak i Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności zostały ratyfikowane przez państwo polskie przed przyjęciem obowiązującej Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku. Oczywiste zatem jest ( i udowodnione na poszczególnych przykładach), że musiały one wywrzeć istotny wpływ na treść regulacji konstytucyjnych w tej mierze. Twórcy polskiej Ustawy Zasadniczej mogli jedynie iść dalej, tzn. rozszerzyć katalog praw i wolności człowieka i obywatela w stosunku do już zaciągniętych zobowiązań.

Napisano gdzieś: „Prawa człowieka chronią jednostkę we wszystkich okresach jego życia, przejawach działalności i w różnych okolicznościach ... Atrybuty człowieczeństwa to równość, sprawiedliwość, wolność”. Jednak to co napisane nie zawsze znajduje odniesienie w rzeczywistości. Na ten przykład chciałoby się spojrzeć na nasz kraj – Polskę. Niby taka cywilizowana, starająca się robić wszystko dla człowieka – obywatela, z myślą o nim. Jednak czasami „system” ten zawodzi. A co gorsze nikt przeciw temu nie jest w stanie działać.
Sprawa tzw. „fali” w polskim wojsku – ostatnio tak nagłośniona, negowana. Ale nawet w samym środowisku wojskowym patrzy się na nią „przez palce”. Kolejnym, drastycznym przykładem łamania praw człowieka jest temat aborcji, która jest zakazana w naszym państwie, a przecież wszyscy wiemy, że na tym zakazie się kończy. W codziennych gazetach ukazują się ogłoszenia gabinetów ginekologicznych, które oferują „wszelkie” usługi. Jednym z podstawowych praw gwarantowanych nam przez konstytucję – a łamanych – jest prawo do pracy, które w dobie ekonomicznego kryzysu, w okresie gdy bezrobocie sięga kilkunastu procent pozostaje pięknym frazesem na kartach konstytucji.
Te przykłady można mnożyć. Polska chciałaby być krajem prawym i wolnym od przemocy ( zarówno fizycznej jak i psychicznej ), ale do tych ideałów jeszcze daleka, wyboista droga.