Recykling to wykorzystanie odpadów. Materiały, z których wykonane są zużyte przedmioty wykorzystuje się w całości lub części. W obecnych czasach gwałtownie przybywa odpadów. Kiedy beztrosko wyrzucamy niepotrzebne już rzeczy, nic tylko zanieczyszczamy środowisko, lecz także marnotrawimy cenne surowce Ziemi. Recykling w znacznym stopniu pozwala zaradzić tym problemom.
Cele recyklingu
Recykling oraz ponowne wykorzystanie przeróżnych rzeczy pozwala zaoszczędzić cenne surowce wydobywane z ziemi -jej zasoby. Wiele surowców, z których produkuje się rzeczy powszechnie używane - np. ropa naftowa, z której wytwarza się plastikowe kubki czy metal, używany do produkcji samochodów - to surowce nieodnawialne. Znaczy to, że w ziemi znajdują się ograniczone ilości tych zasobów.
Poza tym niektórych z nieodnawialnych surowców, np. węgla i ropy naftowej, używa się jako źródeł energii potrzebnej w produkcji i usługach. Energia nieodzowna do wytwarzania większości produktów, pochodzi z takich paliw jak węgiel. Jednak podczas spalania węgla wydzielają gazy, które zatruwają atmosferę.
Z ropy naftowej wytwarza się wiele cennych artykułów, jak np. nylon. Jednak zasobów ropy wystarczy najwyżej na sześćdziesiąt lat, jeśli będziemy z nich czerpać w takim tempie jak dziś. Pozyskiwanie surowców, potrzebnych do produkcji metalu, może zniszczyć ogromne połacie ziemi.
Węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny to pozostałości roślin i zwierząt, zasypanych ziemią przed milionami lat. Nazywamy je paliwami kopalnymi. Zużywamy je obecnie w takim tempie, że zaczynają się wyczerpywać.
Recykling w przyrodzie
W przyrodzie wszystkie odpady, które są dziełem zwierząt i roślin, podlegają samorzutnemu przerobowi. Odchody zwierzęce i padlina są rozdrabniane przez drobne zwierzęta żyjące w glebie, takie jak robaki, które przygotowują „pokarm" dla innych istot żyjących. Dwutlenek węgla, wydychany przez zwierzęta i ludzi, jak również wyrzucany podczas erupcji wulkanów wykorzystują rośliny do produkcji substancji potrzebnych do ich rozwoju. Z kolei rośliny wytwarzają tlen niezbędny dla życia ludzi i zwierząt. Wodę deszczową pobierają rośliny i zwierzęta. Woda nie wykorzystana przez ożywioną przyrodę powraca do rzek i mórz i znów można z niej korzystać.
Odpady
Odpady to wszystko, co przestało już nam być potrzebne - od resztek jedzenia, które wyrzucamy do kosza, po trujące chemikalia, wytworzone podczas produkcji przemysłowej. Problem odpadów pogarsza beztroska wielu ludzi, którzy lekką ręką pozbywają się użytecznych rzeczy. Produkuje się wiele artykułów jednorazowego użytku - kupujemy je po to, aby zaraz wyrzucić. Ponadto wiele artykułów owija się w niepotrzebne warstwy opakowań; po odwinięciu zakupu, opakowania wyrzucamy. W ten sposób na wysypiska trafiają tysiące puszek, butelek szklanych i plastikowych, miliony ton makulatury, z których co roku poddaje się recyklingowi tylko nieznaczną część jak również mnóstwo kuchenek, lodówek, pralek oraz wraków samochodów. Odpadki z gospodarstw domowych zwykle zalegają na wysypiskach pod warstwami ziemi. Po pewnym czasie mogą zanieczyścić podziemne zasoby wodne, jeśli trujące substancje przenikną w głąb ziemi.
Tracimy panowanie nad sytuacją
W ciągu minionego stulecia wynaleziono i wyprodukowano wiele nowych materiałów, np. plastik, detergenty, chemiczne środki ochrony roślin. Chociaż są to produkty bardzo użyteczne, wiele z nich nie podlega naturalnemu rozkładowi. Kiedy już je wyprodukujemy, pozostają w środowisku przez wiele lat. Plastikowe butelki piętrzą się na miejskich wysypiskach, a szkodliwe chemikalia mogą zatruć zasoby wody i nasze pożywienie.
Wytwarzanie dużej liczby samochodów oznacza zużywanie wielkiej ilości cennych materiałów, takich np. jak stal.
Co było wczoraj?
Chociaż obecnie wykorzystujemy powtórnie zaledwie małą cząstkę odpadów, recykling nie jest niczym nowym. Już od dawna przemysł metalurgiczny i budownictwo ponownie wykorzystują dachówki łupkowe i metale, takie jak ołów, miedź i inne. Od wielu lat w sklepach ze starzyzną i na „perskich jarmarkach” handluje się używaną odzieżą i innymi starociami.
W niektórych krajach wpłaca się niewielką sumę zwaną zastawem za zwrot butelek. Po dokładnym umyciu butelki napełnia się ponownie i odstawia do sklepu. Niektóre butelki lub stłuczkę szklaną można odstawić do huty, gdzie sortuje się je według koloru szkła, rozdrabnia i przerabia na nowe szkło.
Metale np. miedź używana do produkcji rur to cenny surowiec wtórny. Przedmioty zawierające metal można zebrać, stopić i wyrobić z nich nowe produkty.
Co jest dzisiaj?
Oddzielenie użytecznych materiałów, takich jak papier, szkło i metale od reszty śmieci, to jedna z głównych trudności recyklingu. Są już zakłady recyklingowe, w których sortuje się mieszaninę przeróżnych odpadów. Byłoby jednak o wiele lepiej, gdyby śmieci nie były tak pomieszane, tzn. gdybyśmy sami sortowali je w domu. W niektórych miejscowościach różne rodzaje odpadów gromadzi się w osobnych pojemnikach. W naszym mieście również pojawiają się coraz częściej takie pojemniki i coraz częściej zapełniane są wymaganymi odpadkami.
Nowoczesny zakład recyklingu.
Jest to obiekt zamknięty, w którym wydzielono:
A/ boks przyjmujący surowe odpady – pomieszczenie hermetyczne z zespołem urządzeń oczyszczających powietrze z nieprzyjemnych zapachów.
B/ część zasadniczą, której linie technologiczne pracują w systemie w pełni automatycznym, a rola człowieka ogranicza się do sterowania urządzeniami poprzez system komputerowy.
Poszczególne fazy procesu mają na celu rozdrobnienie odpadów i oddzielenie gruzów, popiołów, szkła, ceramiki, metali żelaznych itp. Umiejscowienie
w ciągu technologicznym urządzenia bębnowego ma na celu dalsze oczyszczenie odpadów z frakcji, które nie mogą być zgazowane. Po tym następuje zmielenie odpadów i przekazanie do silosu (za pomocą przenośnika taśmowego) lub zbelowania.
C/ część magazynową, w której nadmiar przetworzonych odpadów, głównie
w okresie letnim (przy ograniczonym zakresie ich zgazowywania) będzie tu zbelowany i ułożony w pryzmy. Zbelowane odpady trafią do zgazowywacza
w okresie zwiększonego poboru mocy energetycznej.
Energia z odpadów
Z pewnych typów odpadów można wyprodukować energię. Przemysł atomowy jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych przykładów takiego działania. Pręty paliwowe zawierające uran dostarczają energii elektrowniom atomowym. Nawet kiedy już ulegną zużyciu , w dalszym ciągu są w nich znaczne ilości uranu. Ten uran może posłużyć do produkcji nowych prętów paliwowych. Przez spalanie odpadów, gromadzących się w naszych domach, można uzyskać energię, która ogrzeję okoliczne domy i zakłady przemysłowe. Należy jednak dopilnować, by nie wytwarzały się przy tym trujące gazy.
Kiedy odpadki kuchenne i rolnicze gniją w pojemnikach bez dostępu powietrze wydziela się dwutlenek węgla i gaz, zwany metanem. Metan nadaje się do ogrzewania, produkcji prądu elektrycznego, może też posłużyć jako paliwo samochodowe.
Ta elektrownia produkuje energię poprzez spalanie starych opon samochodowych. Co roku wyrzuca się miliony zdartych opon, a przecież można je spalić w specjalnie do tego przystosowanych spalarniach. Można też wyrabiać z nich różne przedmioty np. wycieraczki, rurki.
Plastik
Plastik jest tworzywem niesłychanie użytecznym, ma jednak wady. Nie jest łatwo doprowadzić do jego rozkładu, trudno też posortować go na poszczególne rodzaje, by poddać recyklingowi. W USA zbiera się z barów szybkiej obsługi polistyrenowe naczynia i poddaje recyklingowi. Jednak są to raczej odosobnione przypadki. Większość odpadów plastikowych pali się lub zwałuje na wysypiska wraz z innymi śmieciami.
Niektóre typy plastiku topią się pod wpływem ciepła i można z nich wyrabiać nowe artykuły np.
- z butelek wytwarza się słupki drogowe i ogrodzenia. W Niemczech niektóre butelki wykonane są
- z plastiku, który rozkłada się pod wpływem słońca lub po przysypaniu ziemią. Butelki te są jednak drogie, a poza tym łatwo ulegają uszkodzeniu.
Z plastiku wytwarza się wiele artykułów, np. butelki, pojemniki, zabawki, długopisy.
Recykling na świecie
Recykling występuje pod różnymi postaciami w różnych rejonach świata. W krajach zamożnych np. USA, Wielka Brytania, gdzie gromadzi się najwięcej odpadów, propaguje się recykling, by zmniejszyć ilość odpadów i zapobiec zanieczyszczeniu środowiska.
Natomiast w krajach uboższych większości ludzi nie stać na zakup nowych artykułów i wszystko, co ma jakąś wartość, wykorzystuje się wiele razy. Wyrzucone przedmioty np. opony, żarówki, znajdują nowych użytkowników. W ten sposób śmieci gromadzi się bardzo niewiele. W niektórych miastach ludzie żyją w pobliżu wysypisk lub wręcz na wysypiskach. Wykorzystują znalezione tam odpady lub sprzedają je innym.
W niektórych bogatych krajach przeważnie organizuje się punkty skupu surowców wtórnych, a nawet pozyskuje się je metodą chodzenia od domu do domu. W niektórych miejscowościach bywają ruchome punkty skupu. Poza tym poustawiane w dogodnych miejscach pojemniki zachęcają ludzi, aby znosili do nich posortowane odpady, zamiast wyrzucać je na śmietnik.
Jak działać skutecznie?
Aby recykling rzeczywiście spełnił swoje zadanie, potrzebne jest działanie nas wszystkich. Możemy nakłonić producentów, by wytwarzali mniej odpadów, jeśli będziemy kupować artykuły, które nadają się do recyklingu, ignorując te, które opakowano w nadmierną liczbę warstw. Rządy mogłyby usilniej zachęcać producentów, by wytwarzali mniej odpadów i poddawali je recyklingowi. Prawdą jest, że recykling pochłania nieco czasu i pieniędzy, ale to dzięki niemu unikniemy wielu szkód, których źródłem są rosnące góry śmieci.
Osady ściekowe, o ile nie są zmieszane z trującymi odpadami przemysłowymi, można wykorzystać do użyźnienia gleby.
Czy wiesz, że...
Plastikowe naczynia, stosowane w barach szybkiej obsługi, zawierają szkodliwe gazy, zwane freonami, które niszczą ochronną warstwę ozonu. Obecnie zbiera się te naczynia i pojemniki, i rozdrabnia na granulki. Granulki przetapia się na nowe artykuły lub stosuje w budownictwie.
Niektóre odpady poddaje się recyklingowi przy użyciu specjalnych bakterii. Trujące odpady z rafinerii można zakopywać w ziemi, gdzie bakterie rozłożą je na nieszkodliwe substancje. W Niemczech na wysypiskach śmieci leżą miliony trabantów. Samochody te produkowano z rozdrobnionej masy drzewnej, którą rozkładają bakterie.
Telefony są wykonane z wielu różnych materiałów, tj. plastik i drut. Przeważa opinia, że produkcja telefonów z nowych materiałów jest tańsza niż telefonów „z odzysku”. Można ułatwić sortowanie, gdy dokładnie oznaczy się poszczególne materiały, z których telefony są zbudowane.
Na znacznych obszarach dzikich nieużytków sadzi się obecnie drzewa przeznaczone do produkcji papieru. Na tych terenach żyły do tej pory tysiące gatunków zwierząt i roślin. Na wykarczowanej ziemi sadzi się przeważnie drzewa jednego gatunku. Na miejscu pozostaną tylko te zwierzęta, które zdołają przetrwać w zmienionych warunkach - inne zginą.
Na całym świecie, również w Polsce wyrzuca się papier, do produkcji, którego trzeba było ściąć wiele drzew. Do wyprodukowania 1 kg papieru potrzeba 2 kg drewna. A przecież makulatura to jeden z tych surowców wtórnych, który najłatwiej wykorzystać ponownie.
W zakładach recyklingu papier mieszając z wodą rozdrabnia się na gęstą papkę, oczyszcza, suszy, walcuje i w ten sposób powstaje papier i tektura.
Szkło wytwarza się z piasku, wapienia i wody amoniakalnej. Wszystkie te substancje są stosunkowo tanie, a ich zasoby – znaczne. Jednak trzeba je najpierw wydobyć z ziemi,
a przemysł wydobywczy niszczy środowisko. Przy recyklingu szkła zużywa się 25 % energii mniej niż przy produkcji nowego szkła.
W telegraficznym skrócie:
- Polskie odpady zgromadzone w jednym miejscu stworzyłyby górę o długości 1 km i wysokości podwójnego Everestu,
- Na polskich składowiskach znajdują się 2 mld ton odpadów przemysłowych i 4 mln ton odpadów komunalnych,
- Codziennie każde duże miasto w Polsce wysyła na składowisko sto ciężarówek z odpadami,
- Ilość nagromadzonych odpadów zwiększyła się trzykrotnie przez ostatnie 20 lat,
- Zajmowana przez te odpady powierzchnia zwiększyła się dwukrotnie,
- 40 mln obywateli produkuje rocznie 10 mln ton odpadów komunalnych,
- Szacuje się, że rocznie do śmieci trafia ponad 1550 ton baterii i akumulatorów, 11500 ton farb i 3000 ton farmaceutyków,
- 130 mln ton odpadów przemysłowych rocznie przybywa w Polsce,
- Tylko 222 tys. ton odpadów komunalnych jest kompostowanych (2%); dla porównania w Danii, Szwajcarii i Szwecji 60-80%,
- Żeby odpady uległy naturalnej biodegradacji musi minąć kilkaset lat,
- Gospodarka odpadami ograniczona jest tylko do składowania odpadów podrzucona jako bomba ekologiczna przyszłym pokoleniom,
- Każde 100 kg papieru to średniej wielkości dwa drzewa, przy czym należy wiedzieć, że jedno drzewo produkuje w ciągu roku tlen dla 10 osób,
- Każdy z nas wyrzuca w ciągu roku ok. 56 opakowań szklanych nadających się w pełni do ponownego wykorzystania,
- Wyrzucone w ciągu roku na całym świecie butelki PET ustawione jedna na drugiej utworzyłyby wieżę o wysokości 28 mln km,
- W Polsce rocznie zużywa się 400 mln aluminiowych puszek, które można powtórnie przetworzyć oraz wykorzystać nieskończenie wiele razy; 6 puszek ze złomu to oszczędność energii równej spalaniu jednego litra paliwa,
- Każda tona odzyskanej makulatury pozwoli zaoszczędzić 1200 l. wody w papierni oraz 2,5 m3 przestrzeni środowiska,
- Aby wyprodukować 1 t. papieru trzeba ściąć średnio 17 drzew,
- Jeżeli każdy z nas wyrzuci na śmietnik tylko jeden słoik to na wysypiska w całej Polsce trafi rocznie 10 tys. szkła,
- Tworzywa sztuczne wyrzucane na składowiska nie ulegają rozkładowi nawet przez 500 lat.