Rozwój nauk przyrodniczych, matematycznych i medycyny w Oświeceniu

Epoka oświecenia była bardzo bogata w najrozmaitsze odkrycia zarówno w naukach matematycznych jak i przyrodniczych, rozwinęła się także medycyna. Oto główne dokonania uczonych oświecenia.

Za największego uczonego oświecenia uważa się Izaaka Newtona (1642-1727). Gdy Newton rozpoczynał swoją pracę naukową, dostępna wiedza o świecie fizycznym była bardzo uboga, zaś gdy umierał, dzięki jego osiągnięciom już wiedziano, że światem rządzą ścisłe matematyczne prawa. Newton stworzył podstawy intelektualne współczesnej fizyki. Zawdzięczamy mu min. Trzy podstawowe zasady dynamiki i prawo ciążenia, dzięki którym wszystkie zjawiska fizyczne na Ziemi i niebie dawały się przewidzieć, uporządkować i uzasadnić zasadą przyczynowości. Postęp ten umożliwił wykorzystanie zjawisk naturalnych w technice. Newton umierając pozostawił po sobie ogromny zbiór niepublikowanych prac na temat ezoterycznych i mistycznych badań alchemicznych.

Antoine Lavoisier (1743-1794) jest twórcą nowoczesnej chemii. Jego prace stanowią odbicie rewolucji w życiu intelektualnym i codziennym, do czego doszło w europie w końcu XVII w. Wyjaśnił między innymi udział tlenu w spalaniu, podał koncepcję pierwiastka chemicznego i sformułował prawo zachowania materii w reakcjach chemicznych. W 1778 r. Lavoisier odkrył tlen. Po wybuchu rewolucji początkowo poparł jej idee jednakże po dojściu o władzy jego wroga został aresztowany i 8maja 1794 ścięty.

Johannesowi Keplerowi (1571-1630) zawdzięczamy odkrycie praw rządzących ruchem planet, jednak jego zasługi są znacznie większe- był główną postacią w szczytowym okresie rewolucji w astronomii na początku XVII wieku. Badania Keplera stanowiły decydujący przełom techniczny , który zrodził nową matematyczno-fizyczną dziedzinę mianowicie mechanikę nieba. Kepler zdolny był zrezygnować z błędnych hipotez i oddać się całkowicie matematycznemu opisowi wszechświata. „Z głębi duszy poświadczam, że jest prawdziwy- pisał o Układzie Słonecznym- i kontempluję jego piękno z niewiarygodną namiętną rozkoszą.”

William Herschel (1738-1822) w końcu XVIII i na początku XIX wieku obserwował i katalogował niebiosa z taką samą systematycznością i pracowitością z jaką hrabia de Buffon badał rośliny i zwierzęta. Zbudował największe wówczas teleskopy i używał ich, obserwując niebo. To dzięki nim stał się twórcą astronomii gwiazdowej. Katalogował gwiazdy, lecz badał również planety; odkrył również planetę Uran i jej dwa księżyce, badał księżyce Saturna. Herschel pierwszy stwierdził, że Układ Słoneczny wchodzi w skład Galaktyki, którą przyrównało wirującego dysku. Był on pierwszym nowoczesnym astronomem.

Edward Jenner (1749-1823) był odkrywcą szczepień ochronnych przeciw ospie. W swoich obserwacjach ustalił, że osoby, które wcześniej przechorują ospę krowiankę, nie chorują na ospę prawdziwą, co zaobserwował u kobiet które doiły krowy. W 1796 roku dokonał zaszczepienia ośmioletniemu chłopcu wirusa ospy krowiej, a następnie, po przejściu przez niego choroby zaszczepił mu wirus ospy prawdziwej, mimo to chłopiec nie zachorował. Wykazał on, że w celu uodpornienia człowieka przeciw ospie nie trzeba mu zaszczepiać ospy prawdziwej lecz wystarczy ospa krowia. W ten sposób powstała jedna z najskuteczniejszych szczepionek na świecie.

Albrecht von Haller (1708-1777) był główną postacią w medycynie XVIII wieku. Był twórcą pojęcia „pobudliwość” i „wrażliwość”, przez co jest niekiedy uważany za prekursora neurologii. Był autorem 8 tomów zawierających prace z dziedziny fizjologii i anatomii, zawierały naukowy opis wszystkich znanych organów ciała. Haller dowiódł, że konkretne włókna nerwowe i mięśnie mają określone funkcje, udowodnił, że funkcjonowanie wszystkich części ciała zależy od ich pobudzenia i sądził, że skurcze mięśni są wynikiem działania różnych sił mechanicznych i chemicznych. Na rok przed swoją śmiercią opublikował bibliografię medyczną zawierającą 52 000 tytułów.

Hrabia de Buffon (1707-1788). W 17489 roku ukazał się pierwszy tom jego L’Histoire naturelle (Historii naturalnej), dalsze 43 tomy opublikowano w ciągu 40 lat, ostatnie 8 zaś już po jego śmierci. Buffon poddał naukowej analizie wielkie tematy historii naturalnej, krytycznie oceniając tradycyjne poglądy na najrozmaitsze zagadnienia, od wieku kosmosu do rozwoju gatunków zwierząt. W polu widzenia Bufona znalazła się biologia, geologia i kosmogonia. Stworzył między innymi definicję gatunku, jako „grupy, która rozmnaża się we własnym kręgu”. Określił wiek Ziemi na 75 000 lat, później jednaj zmienił tę liczbę na 3 000 000. Opracował teorię kosmologiczna, według której Ziemia powstała ze stanu gazowego, a następnie minęło wiele epok, aż wreszcie osiągnęła swoją obecną postać. Zwierzęta pojawiły się przed powstaniem kontynentów na czego dowód przytacza istnienie skamielin.

Jean Baptiste Lamarck (1744-1829) odrzucił koncepcję niezmienności gatunków, czym wywarł zdecydowanie pozytywny wpływ na rozwój teorii rewolucji. Lamarck wyróżnił wiele gatunków bezkręgowców, nadał im nazwy i bardzo dokładnie opisał. Zdawał sobie sprawę z ogromnej zmienności gatunków, której przeciwstawia się zasadnicza jedność żywych organizmów. Wyprzedził on teorię Darwina uznając, że ewolucja trwała bardzo długo, a poczucie stałości bierze się z powolnego tempa zmian. Według Lamarcka rozwój zwierząt przebiega zgodnie z czterema zasadami. Zasady te odzwierciedlają osiemnastowieczne przekonanie, że gatunki dążą do doskonałości, istnieje związek między znaczeniem organu a korzystaniem(lub nieskorzystaniem) z niego, oraz- co szczególnie godne zapamiętania- pogląd, że zwierzęta przekazują swojemu potomstwu wszystkie zmiany strukturalne, jakie się w nich dokonały. Ponadto Lamarck uważał, że istotnym czynnikiem w ewolucji jest pożądanie.

Karol Linneusz (1707-1778), szwedzki lekarz i botanik zapoczątkował w połowie okresu oświecenia ruch, który doprowadził do powstania logicznej taksonomii świata przyrody. Do dziś zwierzęta i rośliny noszą nazwy nadane im zgodnie z binominalną nomenklaturą stworzoną przez Linneusza. Binominalna nomenklatura nadawała nazwy roślinom i zwierzętom stosownie do ich rodzaju i gatunku. Na przykład nazwa pumy to Felis concolor , kota domowego Felis domesticus , a lwa Felis Leo. Ciekawą rzeczą w dorobku Linneusza jest stosowanie przez niego seksualnych metafor. Wątek ten pojawił się już w pierwszych latach jego kariery zawodowej, gdy przedstawił swojemu opiekunowi Celsjuszowi pracę zatytułowaną „Wstępne uwagi o małżeństwie roślin”, w której porównywał pręcik kwiatu do pana młodego a słupek do panny młodej. Swą wyjątkową sławę zawdzięcza systematyce organizmów. Jego główne dzieła to: „Systema plantarium” i „Species plantarium”

Kolejnym osiągnięciem epoki oświecenia jest stworzenie rachunku różniczkowego wraz z rachunkiem całkowym przez Izaaka Newtona i niezależnie od niego przez G.W. Leibniza. Rachunek różniczkowy jest podstawowym narzędziem matematycznym fizyki i techniki.

Następnym przełomem i wynalazkiem ułatwiającym ludziom życie (a raczej zapewniającym większe bezpieczeństwo) jest wynaleziony przez Beniamina Franklina piorunochron. Pierwsze piorunochrony zostały zamontowane przez Franklina w lecie 1752 roku, jesienią wyposażył w piorunochron własny dom. Pierwszy piorunochron w Londynie zainstalował na swym domu W. Watson w 1762 roku. W Polsce dzięki inicjatywie Stanisława Augusta Poniatowskiego wyposażono w tzw. Wówczas „konduktory” Zamek Królewski w Warszawie.

Medycyna sądowa również uczyniła postępy- w 1663 roku została wynaleziona przez Bartholina i opracowana naukowo przez Schwammerdamma „próba płucna” (stwierdzająca powietrzność płuc noworodków, które oddychały), została wykorzystana po raz pierwszy do celów sądowych przez Schreyera w 1682 roku. W końcu XVII i na początku XVIII wieku zaczęto wprowadzać obowiązek wykonywania sekcji zwłok, jako badania niezbędnego w postępowaniu sądowym w przypadkach śmiertelnych. W Rosji car Piotr Wielki wprowadził w 1716 roku ustawę, w której w art.154 podano: „należy niewątpliwie wiedzieć, czy śmierć nastąpiła od bicia”, tym celu nakazał „oględziny i rozcięcie zwłok” przez lekarzy zaprzysiężonych. Rozwój nauk medycznych w XVIII wieku, a zwłaszcza anatomii patologicznej miał zasadnicze znaczenie dla medycyny sądowej, która w XIX wieku dzięki rozwojowi fizyki i chemii miała się stawać coraz doskonalsza.

Epoka Oświecenia przyniosła ludzkości wiele wynalazków i odkryć które miały znaczny wpływ na jakość życia, liczebność populacji Ziemi i wiele innych aspektów życia. Wiek XIX miał przynieść światu jeszcze większy rozwój nauk przyrodniczych, matematycznych oraz medycyny.