Narkotyki

Narkotyki to środki odurzające pochodzenia naturalnego lub produkowane z substancji syntetycznych, które zmiejszają wrażliwość centralnego układu nerwowego.

Narkotyki (drugs)
W zależności od wielkości przyjętej dawki powodują uspokojenie, euforię, odurzenie lub sen narkotyczny. Istnieje umowy podział narkotyków na tzw.: miękkie (lżejsze) i twarde. W lecznictwie narkotyki stosuje się jako leki przeciwbólowe, uspokajające, nasenne lub do zabiegów wymagających znieczulenia ogólnego (uśpienia pacjenta). Używane w inych celach powodują uzależnienie (narkomanię), wywołując zmiany osobowości i silne wyniszczenie organizmu. Często dochodzi też do śmierci osoby uzależnionej z powodu przedawkowania. Narkomania jest również powodem inych patologii takich jak: rozbicie i degradacja środowiska rodzinnego, wzrost przestępczości, prostytucja czy samobójstwa.

"Miękki", ale groźny
Głównym problemem wydaje się jednak pozostawać marihuana (tzw.: trwawa, herbata, Mary Jane). Niestety jest szeroko stosowana jako narkotyk "rekreacyjny" i zabawowy. Najczęstsze efekty jej działania to: zwiększone poczucie humoru, euforia, empatia, poczucie jedności ze światem, wyczulenie zmysłów, zaburzenia w odczuwaniu mijającego czasu. Powszechnie spotykaną formą przyjmowania narkotyku jest palenie go, w ręcznie skręcanych papierosach zwanych potocznie "joint 'ami". Trawka przyjmowana bywa również w postaci ciasteczek lub nalewek.

Środki halucynogenne
Związki pochodzenia roślinnego i częściowo syntetycznego, używane jako środki odurzające. Należą tu: LSD (delizyd, lizergid) - związek kwasu lizergowego otrzymany syntetycznie z jednego z alkaloidów sporyszu , meskalina - alkaloid wyizolowany ze specjalnego gatunku kaktusa, haszysz - żywica z kwiatów i liści konopi indyjskich, marihuana - odmiana haszyszu, harmina - alkaloid otrzymywany z ruty stepowej.
Wymienione wyżej związki wywołują stany odurzenia podobnego jak w chorobach psychicznych (psychozach), z omamami (halucynacjami) wzrokowymi i słuchowymi.
Dla LSD charakterystyczne są, oprócz omamów, pobudzenie, zmiany nastroju od euforii do depresji, dezorientacja w czasie, zmiany osobowości (depersonifikacja). Działając na ośrodki podkorowe, LSD wywołuje trudności mowy (dyzartria), niezborność ruchów, drżenie mięśni lub drgawki, ruchy mimowolne kończyn, kołatanie i bóle serca, zaczerwienienie twarzy, uczucie gorąca lub dreszcze.
Ciśnienie tętnicze i oddech zmieniają się w zależności od dawki i osobniczych właściwości zatrutego. Objawy rozwijają się stopniowo - najpierw występują zaburzenia wegetatywne (po 20-30 min.), a później psychiczne (po 40-60 min.), z największym ich nasileniem po 2-3 godz., lecz z możliwością częściowego utrzymywania się do kilku dni. Działanie toksyczne od 0,02 mg (!).
Meskalina powoduje barwne wizje, rozdwojenia osobowości, zmianę poczucia czasu, wzrost wrażliwości zmysłów, jednak bez pobudzenia. Zatruci zachowują się spokojnie, są zamknięci w świecie swych fantastycznych wizji. Pierwsze objawy po przyjęciu są nieprzyjemne - nudności, ucisk i zawroty głowy. Odurzenie pojawia się po 1-2 godz. Dawka toksyczna ok. 0,1 g.
Haszysz wywołuje euforię, zamęt myślowy, uczucie lekkości, impulsywność, dezorientację w czasie i przestrzeni, stan pobudzenia motorycznego, potem senność i uczucie zapadania w omdlenie, wreszcie sen. Dawka toksyczna wynosi ok. 0,2 g. Odurzenie trwa kilka godz.
Harmina wywołuje oszołomienie z uczuciem złości. Z tego powodu nazywana jest jadem agresji. Po okresie pobudzenia z halucynacjami i niekiedy drgawkami następuje ograniczenie świadomości z marzeniami i obniżeniem napięcia mięśni gładkich i szkieletowych.

Leki neuroleptyczne (psychoplegiczne, "duże" trankwilizatory)
Są to nowoczesne, przeważnie syntetyczne leki, stosowane w leczeniu psychoz i nerwic, niektóre także w leczeniu choroby nadciśnieniowej.
Pod względem budowy chemicznej tworzą kilka grup różnych związków: fenotiazyny (Fenactil, Promazin, Diphergan, Thioridazin, Pernazinum, Triphenol) i pokrewne (Haloperidol, Taractan) oraz alkaloidy pochodzące z krzewu rauwolfii (Raupasil, Reserpin, Serpasil, Serpadex). Związki powyższe hamują swoiste czynności życiowe komórek, zwłaszcza ośrodkowego układu nerwowego, wpływając na ich procesy oddechowe.
W dawkach leczniczych działają silnie uspokajająco, obniżają aktywność umysłową i ruchową oraz reakcje emocjonalne. Usuwają uczucie lęku, niepokoju, agresywności, pobudzenia ruchowego (drgawki). Poprzez ośrodki wegetatywne obniżają ciśnienie tętnicze i hamują wymioty. Choć same nie działają narkotycznie, potęgują działanie narkotyków, środków przeciwbólowych, środków usypiających i alkoholu etylowego.
Objawami przedawkowania (przewlekłego zatrucia) są suchość w ustach, zawroty głowy, senność i zaburzenia ruchowe, wskazujące na uszkodzenie układu pozapiramidowego mózgu (charakterystyczna maskowata twarz, wysunięcie języka, ślinienie, drżenie kończyn i pochylenie do przodu).

Po zażyciu pochodnych fenotiazynowych wystepuje sztywność, a po alkaloidach rauwolfii drżenie. Po fenotiazynach może ponadto wystąpić żółtaczka i agranulocytoza. W zatruciu ostrym drogą doustną zarówno po preparatach fenotiazynowych i pokrewnych, jak i po rezerpinie (Raupasil i in.) objawy występują po okresie utajenia, trwającym godzinę lub dłużej - stopniowo rozwija się stan śpiączkowy ze spadkiem ciśnienia, słabo wyczuwalnym tętnem, obniżeniem temperatury ciała, zwolnionym, płytkim lub nieregularnym oddechem.
W zatruciu fenotiazynami występują ponadto skurcze mięśni twarzy, kręcz szyi, ruchy mimowolne palców, drżenie mięśniowe, osłabienie lub zniesienie odruchów ścięgnistych i skórnych, niemiarowość i przyspieszenie tętna, zatrzymanie moczu. Po rezerpinie natomiast - zaczerwienienie skóry, obrzęk i przekrwienie błony śluzowej nosa i spojówek, zwolnienie tętna, wzmożenie perystaltyki (biegunka).
Zasadnicze niebezpieczeństwo w ostrym zatruciu neuroleptykami to zapaść i niewydolność oddechowa. Leczenie - zaraz po zażyciu należy wywołać wymioty i/lub płukanie żołądka (w stanie śpiączkowym po intubacji), następnie podać środki przeczyszczające. Poziome ułożenie ciała, ochrona przed utratą ciepła.

Trankwilizatory (ataractica, relaxantia)
Należą tu bardzo liczne i bardzo rozpowszechnione środki stosowane w leczeniu nerwic i w doraźnym usuwaniu objawów zdenerwowania, lęku i napięcia.
Wytwarzanymi w Polsce preparatami tego rodzaju są Hydroxyzinum, Trioxazin i benzodiazepiny (Clonazepam, Clorazepate, Elenium, Medazepam, Oxazepam, Relanium, Signopam). Działają podobnie jak neuroleptyki odprężająco i przeciwlękowo, jednak słabiej uspokajająco (w mniejszym stopniu obniżają aktywność psychiczną i patologiczne reakcje).
Zatrucie ostre spotyka się po bardzo dużych dawkach (kilkunastu gramów) tych leków, przyjmowanych w zamiarze samobójstwa. Zatrucie objawiać się może odrętwieniem, zamroczeniem, sennością lub nawet śpiączką z zaburzeniami oddechu, osłabieniem lub zniesieniem odruchów, spadkiem ciśnienia tętniczego, zwiotczeniem mięśni. Niekiedy w stanie zamroczenia może wystąpić pobudzenie ruchowe, a nawet drgawki epileptyczne (padaczka). Temperatura bywa często podwyższona. Leczenie - leki neuroleptyczne.
Leki psychoenergizujące (psychoenergica, psychostimulantia, excitantia)
Nazwa obejmuje wszystkie leki o pobudzającym działaniu psychotropowym. Dawno znanymi i tradycyjnie w tym celu używanymi lekami są: kofeina (alkaloidy), kardiazol, amfetamina i strychnina.
Większe znaczenie w toksykologii mają - ze względu na zatrucia przewlekłe (nadużywanie) i zatrucia ostre (samobójcze) - nowoczesne preparaty pobudzające korę mózgową i układ sympatyczny (autonomiczny układ nerwowy), jak amfetamina (Psychedrinum), fenmetrazyna (Preludin), Centrophenoxin, Pemolinum i Bimanol.
Zatrucie ostre (powyżej 30 mg amfetaminy) objawia się bardzo silnym pobudzeniem, niepokojem, drgawkami, przyspieszeniem tętna, podwyższeniem ciśnienia tętniczego i temperatury ciała, dusznością, rozszerzeniem źrenic, bezsennością.
Po bardzo dużych dawkach (powyżej 100 mg) powyższe objawy przechodzą w stan zupełnego wyczerpania z utratą świadomości, zwolnieniem czynności serca, spadkiem ciśnienia, porażeniem zwieraczy i krwiomoczem. Śmierć następuje wskutek wstrząsu lub porażenia ośrodka oddechowego (depresja oddechowa).
Leczenie - płukanie żołądka z dodatkiem węgla, środki przeczyszczające, zapewnienie całkowitego spokoju. Fizostygmina znosi objawy pobudzenia układu współczulnego.
Leki przeciwdepresyjne (thymoleptica)
Należą tu imipramina (Melipramin, Tofranil), amitryptylina, nialamid (Nuredal), fluoksetyna (Prozac). Działanie przeciwdepresyjne tych leków polega na zniesieniu zahamowań czynności psychicznych bez pobudzenia, u chorych z depresją poprawiają nastrój, równocześnie raczej uspokajają. Objawy przedawkowania imipraminy przypominają przedawkowanie pochodnych fenotiazyny.
W ostrym zatruciu obserwowano podniecenie ogólne i drgawki, później śpiączkę ze zniesieniem odruchów, spadkiem ciśnienia tętniczego, rozszerzeniem źrenic. Śmierć następuje przy występowaniu drgawek padaczkowych. Do objawów ubocznych przy leczeniu nialamidem należą przełomy nadciśnieniowe, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia widzenia, różnorodne i zmienne zaburzenia nerwowe, ruchowe i czuciowe, uszkodzenie wątroby.
Leczenie objawowe jak w zatruciach innymi lekami psychotropowymi. Fizostygmina częściowo hamuje objawy zatrucia na zasadzie antagonizmu farmakologicznego.
Narkomania w krótkim czasie prowadzi do poważnych zmian psychicznych pod postacią obniżenia uczuciowości wyższej, degradacji społecznej, zaburzeń krytycyzmu, osłabienia woli, kłamliwości. Często staje się przyczyną wejścia na drogę przestępczą.