UKŁAD NERWOWY BEZKRĘGOWCÓW
- pierwotniaki - odbieranie i przewodzenie bodźców w ciałach pierwotniaków odbywa się na tej samej zasadzie co w komórkach nerwowych zwierząt. Błona komórkowa pierwotniaka jest elektrycznie spolaryzowana na jej powierzchni zewnętrznej gromadzą się ładunki dodatnie pod nią zaś ładunki ujemne.Na bodziec zewnętrzny błona reaguje przepuszczeniem jonów do wnętrza.Powoduje to w danym miejscu zobojętnienie się ładunków i zanik elektrycznej polaryzacji błony.Taka depolaryzacja rozchodzi się po powierzchni błony jak fala i to jest właśnie istota bodźca nerwowego .Po krótkim czasie błona transportując znowu dodatnie jony na zewnątrz wraca do stanu początkowego.
- jamochłony - czynności organizmu są koordynowane przez komórki nerwowe.U prostszych form występują one w postaci rozproszonego układu nerwowego.Tworzy go sieć pojedynczych komórek nerwowych powiązanych wypustkami leżącymi między epidermą i gastrodermą.Formy wyżej zorganizowane mają układ nerwowy utworzony przez regularnie przebiegające pierścienie nerwowe i połączone z nimi narządy zmysłu
- płazińce - układ nerwowy płazińców zbudowany jest z części ośrodkowej i obwodowej.Ośrodkowe elementy nerwowe zawiadują reakcjami organizmu stosownie do bodźców odbieranych ze środowiska przez obwodową część układu.W typowej postaci ośrodkową część układu nerwowego płazińców tworzą dwa zwoje głowowe połączone poprzecznym spoidłem oraz odchodzące od nich ku tyłowi ciała parzyste pnie nerwowe z których najsilniej rozwinięta jest para pni brzusznych.Pozostałe również parzyste pnie (grzbietowe i boczne) są słabiej rozwinięte lub nie występują w ogóle.Pnie nerwowe połączone są poprzecznymi spoidłami co nadaje układowi nerwowemu budowę drabinkową.Część obwodową stanowią drobne nerwy odchodzące od układu ośrodkowego i unerwiające ciało
- obleńce - układ nerwowy obleńców składa się z pierścienia okołoprzełykowego (bez zwojów) i odchodzących od niego ku tyłowi kilku podłużnych pni nerwowych.Najsilniej rozwinięte są pnie: brzuszny i grzbietowy.Pnie podłużne połączone są licznymi poprzecznymi spoidłami co nadaje układowi nerwowemu budowę drabinkową.
- pierścienice - nerwowy układ ośrodkowy pierścienic tworzą parzyste zwoje nadprzełykowe (mózg) i podprzełykowe połączone obrączką okołoprzełykową oraz parzysty łańcuszek brzuszny.Łańcuszek brzuszny składa się z par zwojów nerwowych powtarzających się w każdym segmencie.Kolejne zwoje łańcuszka połączone są spoidłami podłużnymi a zwoje w obrębie każdej pary - krótkimi spoidłami poprzecznymi.Obwodową część układu nerwowego stanowią nerwy odchodzące od zwojów.
- stawonogi - układ nerwowy ośrodkowy to dwa pnie nerwowe wraz ze zwojami tworzącymi brzuszny łańcuszek nerwowy.Występują zwoje nadprzełykowe i podprzełykowe połączone okołoprzełykową obrączką.Układ nerwowy w postaci niezróżnicowanego łańcuszka występuje u stawonogów rzadko.Przeważnie podłużne pnie nerwowe łańcuszka brzusznego są zrośnięte ze sobą a zwoje każdej pary zlewają się w jeden zwój nieparzysty.U wyżej uorganizowanych stawonogów następuje dalsza koncentracja układu nerwowego - grupy kolejnych zwojów łańcuszka w pewnych odcinkach ciała zlewają się ze sobą.Proces ten towarzyszył zjawisku skracania się lub łączenia poszczególnych odcinków ciała.I tak np. nadprzełykowy zwój nerwowy większości stawonogów złożony jest w rzeczywistości z trzech par zwojów zlanych ze sobą.Również niektóre zwoje brzusznego łańcuszka nerwowego powstały przez połączenie się kilku pierwotnie odrębnych par zwojów.
Stawonogi mają dobrze wykształcone narządy zmysłów jak np.złożone oczy,narządy zmysłu chemicznego i dotyku umieszczone w czułkach,narząd słuchu oraz komórki dotykowe rozmieszczone w nabłonku na powierzchni ciała.
- mięczaki - nerwowy układ ośrodkowy składa się ze zwojów nerwowych połączonych spoidłami.Najsilniej rozwinięte są trzy pary zwojów:głowowe,nożne i trzewiowe
UKŁAD NERWOWY KRĘGOWCÓW
- ryby - układ nerwowy składa się z części ośrodkowej –mózgu i rdzenia - oraz nerwów odwodowych.Mózg złożony jest z pięciu odcinków:przodomózgowia,międzymózgowia, śródmózgowia,tyłomózgowia(móżdżku) i zamózgowia(rdzenia przedłużonego).Najsilniej rozwinięte jest śródmózgowie.Dobrze rozwinięty jest też móżdżek co wiąże się ze znaczną sprawnością ruchową ryb(w móżdżku znajduje się ośrodek koordynacji ruchów)Zamózgowie przechodzi w rdzeń kręgowy ciągnący się wzdłuż kręgosłupa w kanale utworzonym przez górne łuki kręgów.Od mózgu odchodzi 10 par nerwów obwodowych,od rdzenia - po dwie pary do każdego miomeru.Narządami zmysłów są oczy,organy słuchu,równowagi,węchu,smaku,dotyku i narząd linii bocznej.
- płazy - układ nerwowy składa się z mózgu,rdzenia kręgowego i nerwów obwodowych.Mózg jest pięcioczęściowy.W przodomózgowiu zaznacza się przedział na dwie półkule mózgowe. Silnie rozbudowane jest śródmózgowie w którego skład wchodzi duży płat wzrokowy. Tyłomózgowie natomiast rozwinięte jest bardzo słabo - ruchy płazów są stosunkowo mało złożone.Od mózgu odchodzi 10 par nerwów mózgowych,od rdzenia - 10 par nerwów rdzeniowych
- gady - układ nerwowy gadów odznacza się wyraźnym zwiększeniem kresomózgowia w stosunku do płazów i pojawieniem się na jego powierzchni kory mózgowej,siedziby wyższych czynności psychicznych
- ptaki - w układzie nerwowym ptaków zwraca uwagę znaczny rozwój mózgu.Wiąże się to z lotem oraz wykonywaniem w czasie niego wielu złożonych ruchów.Szczególnie rozbudowane są półkule mózgowe przodomózgowia,pokryte warstwą kory mózgowej.Międzymózgowie jest niewielkie doskonale natomiast wykształcony jest móżdżek (tyłomózgowie) będące ośrodkiem koordynacji ruchów.Rdzeń przedłużony (zamózgowie)jest charakterystycznie wygięty.Od mózgu odchodzi 12 par nerwów.Rdzeń kręgowy tworzy wyraźne zgrubienia w miejscach w których odchodzą nerwy do skrzydeł i nóg.
- ssaki - sprawność fizyczna i wysoki poziom psychiczny ssaków uwarunkowane są najwyższym w skali świata zwierzęcego stopniem rozwoju układu nerwowego.Szczególnie złożoną budową odznacza się mózg.Przodomózgowie tworzą dwie wielkie półkule przykrywające pozostałe części mózgu.Półkule zbudowane są z warstwy wewnętrznej - substancji białkowej(utworzonej przez włókna komórek nerwowych) i zewnętrznej - substancji szarej(utworzonej przez ciała komórek nerwowych).Substancja szara formuje silnie rozwiniętą u większości ssaków pofałdowaną korę mózgową.Kora jest siedliskiem ośrodków nerwowych związanych ze zmysłami oraz ośrodków wyższych czynności psychicznych takich jak wola czy kojarzenie wrażeń.Stopień pofałdowania zwiększającego powierzchnię kory mózgowej decyduje o określonym zasobie zdolności psychicznych organizmu.Pozostałe części mózgu są również doskonale rozwinięte szczególnie móżdżek(tyłomózgowie) także składające się z dwóch półkul.Z mózgu odchodzi 12 par nerwów obwodowych.Rdzeń kręgowy tworzą również dwie warstwy ale położone względem siebie odwrotnie niż w mózgu - substancja biała leży na zewnątrz zaś szara –wewnątrz.Narządy zmysłów rozwinięte są w różnym stopniu u poszczególnych ssaków.Zwykle najsprawniejsze są narządy węchu i słuchu tymi bowiem zmysłami kieruje się w głównej mierze większość ssakówUszy mają chrzęstne małżowiny skupiające dźwięki.