Formy ochrony przyrody.

Nasze tradycje ochrony przyrody mają prawie tysiąc lat. Jedno z pierwszych praw ochronnych ustanowił Bolesław Chrobry, który zakazał zabijania bobrów i wyznaczył do pilnowania ich żeremi strażników zwanych bobrownikami. Uważał również, że należy chronić lasy jako ostoję zwierząt i naturalną zaporę przed najazdami wrogów. Kazimierz Wielki zakazał niszczenia pszczelich barci przez wycinanie drzew bartnych, nakazał również chronić lasy przed pożarami. Władysław Jagiełło wydał zakaz wyrębu cisów i ustanowił zasadę łowiecką, że "polowanie może odbywać się tylko na własnym gruncie". Karał za kradzieże drewna i polowania od wiosny do jesieni, gdy większość zwierząt wychowuje młode. Za czasów Zygmunta Starego i Zygmunta III Wazy zakazano polować i chroniono żubry, tury, sokoły a nawet łabędzie.
W czasach nowożytnych stosunek do przyrody nabierał coraz częściej cech zorganizowanego działania ochronnego. Za pioniera badań naukowych i zwolennika ochrony przyrody uważany jest Stanisław Staszic. Pierwszymi organizacjami przyrodniczo - turystycznymi było Towarzystwo Tatrzańskie (1873 r.) oraz Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (1906 r.). Organizacje te przyczyniły się do ukształtowania wielu polskich instytucji i organów ochrony przyrody, w tym funkcjonującej od 1919 r. Tymczasowej Państwowej Komisji Ochrony Przyrody przekształconej w 1926 r. Państwową Radę Ochrony Przyrody.
Pierwsze współczesne przepisy o ochronie przyrody ukazały się w 1934 r. - rzecznikiem ochrony przyrody zostało państwo i jego organa administracyjne. Ustanowiono pierwsze pomniki przyrody, rezerwaty i parki narodowe. Zarysowana tu struktura organizacji ochrony przyrody przetrwała II wojnę światową i utrzymywała się do 1949 r., kiedy to sejm uchwalił nową ustawę o ochronie przyrody. Utrzymano istnienie Państwowej Rady Ochrony Przyrody jako głównego organu doradczego rządu w zakresie ochrony przyrody. Sprawy wykonawcze ochrony przyrody przejęło Ministerstwo Leśnictwa, gdzie działał Departament Ochrony Przyrody Główny Konserwator Przyrody. W 1971 r. Państwowa Rada Ochrony Przyrody wystąpiła z nową inicjatywą tzw. ochrony krajobrazu. Opracowano projekt tworzenia parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, które miały wraz z istniejącymi parkami narodowymi i rezerwatami przyrody tworzyć system ochrony przyrody w Polsce. Ustawę o ochronie przyrody znowelizowano w 1991 r., ponadto do systemu prawnej ochrony przyrody należą m.in.: ustawa o lasach, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o łowiectwie oraz odpowiednie przepisy wykonawcze, m.in. rozporządzenie o ochronie gatunkowej zwierząt i roślin.
Obecnie obowiązuje ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r. ze zmianami z dnia 2 lutego 2001 r. Za ochronę środowiska i przyrody w Polsce odpowiedzialny jest minister środowiska, a także inni ministrowie zgodnie z kompetencjami. W imieniu ministerstwa działa Główny Konserwator Przyrody, który jest zarazem podsekretarzem stanu, a także wojewodowie i wojewódzcy konserwatorzy przyrody. Organami doradczymi są Państwowa Rada Ochrony Przyrody i Państwowa Rada Ochrony Środowiska. Wpływ na decyzje podejmowane w ochronie przyrody wywierają też coraz liczniejsze organizacje społeczne, do których zaliczyć można: Ligę Ochrony Przyrody, Polskie Towarzystwo Leśne, Polski Klub Ekologiczny, Stowarzyszenie Przyjaciół Przyrody "pro Natura", Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody "Salamandra", Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków i wiele, wiele innych. Problematykę ochrony przyrody i środowiska podejmują także placówki naukowe i badawcze (w tym Instytut Badawczy Leśnictwa), uczelnie wyższe (w tym Wydziały Leśne w Warszawie, Poznaniu i Krakowie), a także Lasy Państwowe. Liczne inicjatywy wspierane są przez fundacje i fundusze, wśród których należy wymienić Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz EkoFundusz.
Chronione gatunki roślin
Do najczęściej spotykanych gatunków roślin zielnych podlegających ochronie ścisłej należą w środowisku lasów liściastych : wawrzynek wilcze łyko, lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna, orlik pospolity i gnieźnik leśny. W środowisku borów sosnowych i borów mieszanych: sasanka łąkowa, tajęża jednostronna, widłaki goździsty i jałowcowy oraz w suchych borach sosnowych grupy porostów chrobotki. W środowisku lasów wilgotnych i bagiennych często spotykane są: listera jajowata, storczyki krwisty i plamisty oraz kruszczyk błotny.
Zwierzęta podlegające ochronie prawnej
W odniesieniu do orła bielika, orlika krzykliwego, puchacza i bociana czarnego, wyznaczono 13 ostoi tych ptaków z określeniem stref ochrony ścisłej w promieniu 200 m od gniazda i stref ochrony częściowej w promieniu 500 m od gniazda.
Oprócz ochrony fauny wynikających z decyzji administracyjnych, Nadleśnictwo Rudka realizuje szeroko zakrojone działania profilaktyczne zmierzające do ochrony miejsc lęgowych i regularnego przebywania, pożytecznej ornitofauny. Dotyczy to głównie ochrony drzew dziuplastych, wywieszania budek lęgowych dla ptaków, ochrony mrowisk i ograniczenia do niezbędnego minimum środków chemicznych w zwalczaniu szkodliwych owadów i chwastów.
Lasy ochronne ogólnego przeznaczenia
Występują one na powierzchni 2333.51 ha i stanowią 16,2% ogółu lasów nadleśnictwa. W skład tej grupy lasów ochronnych wchodzą:
- lasy wodochronne na pow. 1548,53 ha
- lasy glebochronne na pow. 118,96 ha
- lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody na pow. 69,08 ha
- lasy stanowiące ostoje zwierząt podlegające ochronie gatunkowej na pow. 596.94 ha
Lasy ochronne specjalnego przeznaczenia
Występują one na powierzchni 200,41 ha i stanowią 1,4% ogółu lasów nadleśnictwa. W skład tej grupy lasów ochronnych wchodzą :
- lasy położone w granicach administracyjnych miast na pow. 154,24 ha
- lasy na stałych powierzchniach badawczych i doświadczalnych na pow. 11,67 ha
- lasy o szczególnym znaczeniu dla obronności i bezpieczeństwa Państwa na pow.34,5 ha.
Lasy wielofunkcyjne
Występują one na powierzchni 11760,43 ha, co stanowi 81,8% ogółu lasów nadleśnictwa. W tej grupie lasów można wyróżnić m.in.:
- lasy w otulinie Narwiańskiego Parku Narodowego na pow. 25,03 ha położone w północno-wschodniej części nadleśnictwa,
- plantacje topolowe oraz plantacje drzew leśnych szybkorosnących na pow. 181,45 ha.
Inne formy ochrony przyrody i krajobrazu
Oprócz wyżej opisanych form ochrony przyrody, na administrowanym przez Nadleśnictwo Rudka terenie funkcjonuje w gminie Nur Nadbużański Park Krajobrazowy utworzony w czerwcu 1998 r.
Cennym elementem przyrody i krajobrazu omawianego terenu są bagna. Występują w nich liczne gatunki roślin i zbiorowisk bagiennych oraz ptaków i drobnych zwierząt, głównie bezkręgowców. Wiele z nich to rzadkie i zanikające składniki naszej flory i fauny. Szczególne znaczenie ma również kompleks stawów rybackich, położony w leśnictwie Pietkowo, graniczący z Narwiańskim Parkiem Narodowym, który według oceny ornitologów jest jednym z nielicznych i najciekawszych stanowisk rzadkich gatunków ptaków wodnych i błotnych w Europie. Ochrona ich stanowi więc ważny element całego systemu ochrony przyrody nadleśnictwa.