Kongres wiedeński i ład europejski po upadku Napoleona: Próba Odbudowy i Ustanowienie Równowagi Sił

Upadek Napoleona stał się sygnałem do odbudowy dawnego porządku we Francji i w całej Europie. Szybko jednak okazało się, że powrót do stanu sprzed Wielkiej Rewolucji Francuskiej i wojen napoleońskich jest niemożliwy. O losach Europy miało zdecydować zgromadzenie w stolicy Austrii - Wiedni. Był to zjazd przedstawicieli państw europejskich, które zawiązały koalicję przeciwko Napoleonowi po fiasku jego wyprawy na Rosję. Kongres wiedeński rozpoczął obrady pół roku po pierwszej abdykacji Napoleona, jesienią 1814 r., a zakończył je kilka dni przed jego ostateczną klęską pod Waterloo, w czerwcu 1815 r.

Najwięcej do powiedzenia podczas posiedzeń miały zwycięskie mocarstwa: Wielka Brytania, Rosja, Austria i Prusy. Postanowienia podjęte w Wiedniu zdecydowały o ładzie w Europie w następnych dziesięcioleciach.

Został on oparty na wysuniętej przez dyplomację brytyjską zasadzie równowagi sił pomiędzy głównymi europejskimi mocarstwami. Oznaczało to, że żadne z mocarstw nie powinno zdobyć przewagi nad pozostałymi.

Kongres, zgodnie z przyjętą na nim zasadą restauracji (łac. restauro - odbudowuję), postanowił przywrócić władzę tym dynastiom w Europie, które utraciły trony po 1789 r. Francja stała się na powrót królestwem pod rządami Burbonów, z których wywodził się jej nowy król Ludwik XVIII, brat ściętego podczas rewolucji Ludwika XVI. Za nienaruszalną uznano również zasadę tzw. legitymizmu (łac. lex - prawo). Wywodziła się ona jeszcze ze średniowiecza i opierała na przekonaniu, że każda władza monarsza została nadana przez Boga, a nie przez ludzi. Dlatego bunt poddanych i pozbawienie tronu monarchy miały być traktowane jako jedno z najpoważniejszych naruszeń prawa.

Po wielu sporach uczestnicy kongresu przywrócili częściowo dawne granice i nazwy państw. Wprowadzili też nowe podziały korzystne głównie dla zwycięskich mocarstw. Zamiast utworzonego przez Napoleona Związku Reńskiego powołano Związek Niemiecki. Składał się on z około czterdziestu państw i państewek połączonych luźnym sojuszem politycznym, wśród których najpotężniejsze były Prusy i Austria. Honorowe przywództwo w związku sprawował cesarz Austrii. Wielonarodowe cesarstwo Austrii otrzymało Dalmację i Istrię, a także terytoria północnowłoskie (Lombardię z Mediolanem i Wenecję). Poza tym znaczna część Półwyspu Apenińskiego znalazła się pod wpływami austriackimi. Prusy dostały rozległe i gospodarczo rozwinięte ziemie na zachodzie, takie jak Westfalia i Nadrenia, a także sporą część Saksonii, ukaranej w ten sposób za zbyt długie popieranie Napoleona. Rosja otrzymała m.in. Finlandię i Besarabię. Dania, sojusznik Napoleona, straciła Norwegię, którą przyłączono do Szwecji. Podjęto też decyzję o utworzeniu Królestwa Zjednoczonych Niderlandów przez połączenie Belgii i Holandii.