Poezja powstania listopadowego. Nurt tyrtejski, symbolika i sposób agitacji, główni przedstawiciele i tematyka.

Poezja tyrtejska - poezja wzywająca do boju, zagrzewająca do walki w obronie zagrożonego kraju. Poezja tyrtejska była częstym zjawiskiem w lit. polskiej epoki zaborów. Nawa pochodzi od greckiego poety Tyrteusza. Tyrteusz stał się symbolem poety-bojownika.
Agitacja - oddziaływanie za pośrednictwem wypowiedzi mówionych lub pisanych na opinię publiczną w celu pozyskania zwolenników dla jakiegoś przedsięwzięcia politycznego, idei czy poglądu. W roli instrumentów agitacji występują niejednokrotnie teksty literackie zwłaszcza z gatunku liryki politycznej i satyry.

Powstanie listopadowe wydało obfitą twórczość ulotną pisaną, wedle określenia Gosławskiego, ręką " co nie zna lutni, lancę zna". Wymowny dla tych poetów chwili jest tytuł zbiorku Franciszka Kowalskiego "Miecz i lutnia", twórcy miernego, któremu wszakże udało się wówczas osiągnąć życiowy sukces wierszem - piosenką "Ułan na wedecie".

Wśród poetów, którzy nadadzą wartość artystyczną liryce powstańczej i ukształtują jej charakter romantyczny, na czele znowu wymienić należy Sweryna Goszczyńskiego z tomikiem "Pobudka", Maurycego Gosławskiego "Poezja ułana polskiego", Stefana Garczyńskiego z "Sonetami wojennymi", Konstantego Gaszczyńskiego wiersze z tomu "Pieśni pielgrzyma polskiego" i Wincentego Pola z "Pieśniami Janusza".
Twórczość liryczna powstania listopadowego rozwinęła kilka sposobów wypowiedzi poetyckiej. Najliczniej bodaj reprezentowana jest dziarska piosenka żołnierska z motywem ułana i "dziewczyny jak malina", wiernego konika oraz dzielnej szabli. Ugruntowała ona na długie lata stereotypy polskości i estetyczny obraz wojny, traktowanej jako przygoda lub barwne gody zwycięstwa. Udatnie nurt tez reprezentują, obok wspomnianego już Kowalskiego, "Mazur podolski" i "Majdanek" Gosławskiego, "Krakusy" Pola a zwłaszcza "Maroderka". Stylizacja na wesołą dziarskość jest w ogóle charakterystyczna dla "Pieśni Janusza". Jej aktywność była skutkiem przyjętej przez autora lirycznej normy zwykłości, pokrewieństw z piosenką ludową, uprzywilejowania miar wierszowych gwarantujących rytmiczność sylabotonizmu oraz próby stworzenia jednolitej postaci bohatera tych wierszy - dziarskiego ułana Janusza, zwykłego żołnierza powstania. Stąd też troska o naturalność języka, nasyconego zwrotami potocznymi, wyrażeniami z gwary żołnierskiej i rubasznymi prozaizmami oraz troską o regionalną charakterystyczność, uzyskiwaną głównie poprzez mazurzenie ("Mazur" :"piękna nasza Polska cała").

Lirykę patetyczną moralnie i skrupulatną jako świadectwo wydarzeń pozostawił żołnierz-poeta Stefan Garczyński. Cykl wierszy pt "Wspomnienia z czasów wojny narodowej polskiej", operuje etycznym przeciwstawieniem świętości sprawy polskiej i polskiego wojska pojmowanego jako "wojsko wiary" oraz najeźdźcy dysponującego siłą niszczenia. W wierszach Garczyńskiego, np.; w "Modlitwie obozowej", ale również u Gosławskiego "Mogiły Pragi" i nawet Wincentego Pola "Pierwsza rocznica 29 listopada" pojawia się tak istotne później dla romantycznego mesjanizmu poczucie misji, świętości własnej sprawy, opartej na przymierzu z Bogiem, lecz także ofiarowanie się dla wolności. Im bliżej tragicznego finału powstania, tym wyraziściej przebija mesjanistyczny ton krwawej ofiary za wolność i niewdzięczne ludy Europy (Garczyński "Do ludów", Gosławski "Do Europy", Brodziński "Rok 1830").