Istota posłannictwa narodu polskiego na podstawie widzenia ks. Piotra.

Motyw przemiany Gustawa w Konrada to przemiana związana z opętaniem diabelskim. Utwór zawiera jeszcze jedną przemianę Konrada w skutek egzorcyzmów. Po wypędzeniu złego ducha Konrad zmienia sposób mówienia i myślenia. Występuję motyw przepaści. Poeta przyznaję się, że gardził ludźmi. Ksiądz Piotr zachęca Konrada do modlitwy. Występuję nawiązanie do J. Kochanowskiego „Trenu XVIII” Zakonnik mówi pocie, że opętał go zły duch i głupie słowa, które wypowiadał były męką dla jego ust. Radzi mu by o tym zapomniał. Konrad mówi mu, że słowa raz wypowiedziane niosą swoje konsekwencję. Ksiądz Piotr wierzy w jego nawrócenie. Uważa, że jest w nim ogromny pokład dobra. Wierzy w jego miłość do bliźnich i ojczyznę.
Zakonnik klęka i modli się, a następnie leży krzyżem i modli się w intencji Konrada. Wstawia się za nim chcę się za niego poświęcić, ponieważ widzi w nim pokornego sługę Boga i ojczyzny.
Gdy ksiądz Piotr zasypia odbywa się scena moralitetowa. Archaniołowie toczą spór o duszę Konrada. Oskarżyciel to najprawdopodobniej archanioł Michał chcę potępienia Konrada. Jednak jego duszy brodni najprawdopodobniej archanioł Rafael. Sąd nad jego duszą odbywa się podczas pasterki śpiewana jest „Kolęda XVI” . Archanioł I chcę surowego wyroku natomiast archanioł II miłosierdzia. Oskarżyciel przywołuję sytuację z „Improwizacji” , w której nie było ani jednego słowa o Jezusie Chrystusie. Obrońca przywołuję sytuację, w której poeta broni Maryi. To przekonuję oskarżyciela. Miłość i krzyż, który jest kluczem do zbawienia.
Ksiądz Piotr budzi się w swojej celi. Przeżywa objawienia. Bóg przekazuję mu prawdę dotyczącą losów narodu polskiego. Jest to prorocza wizja. Zakonnik otrzymuję łaskę od Boga, która daję mu możliwość zrozumienia przyszłości za pomocą symboli. Pan Bóg pokazuję mu sens cierpienia narodu. Zakonnik otrzymał łaskę gdyż w przeciwieństwie do Konrada nie zadał tego. Ksiądz Piotr jest wzorem dobrego i pokornego chrześcijanina. Modląc się uniża się przed Stworzycielem. Bóg daję człowiekowi różne możliwości poznania jedną z nich są wizję.
Imię Piotr, które nosi zakonnik ma związek z księdzem Piotrem Skargą , który żył na przełomie XVI i XVII wieku. Był on zakonnikiem jezuickim. Można uznać go za proroka, ponieważ przewidział upadek Rzeczpospolitej oraz zabory pisał o tym w „Kazaniach sejmowych”. Mówił również o chorobach ojczyzny. W dobie romantyzmu został uznany za wizjonera. Często nawiązywał do niego Adam Mickiewicz.
Widzenie księdza Piotra składa się z 3 części.
1. Centrum
2. Dwa skrzydła
Synteza cierpień narodu polskiego w konwencji cierpień i męki Chrystusa. Gal to symbol Francji, która miała sądzić Polskę jak niegdyś Piłat Jezusa. Francja umywa ręce od polskiej sprawy zgadzając się na postępowanie Rosji. Wydanie ojczyzny w ręce zaborcy to symbol ukrzyżowania. Cesarz w widzeniu zakonnika jest carem. Rakus i Borus to imiona żołnierzy, którzy poili Jezusa octem i żółcią. Uczestniczyli w ukrzyżowaniu. Symbolizują Austrie i Prusy. Matka Boska to wolność. Trzeci żołnierz najokrutniejszy i najgłupszy oznacza Rosję przebija bok Jezusowi. Następuję objawienie, w którym Rosja kiedyś się nawróci. Centralny obraz tłumaczy sens cierpienia. Jak Chrystus zmartwychwstał tak i Rzeczpospolita. Tryptyk inspirowany przekazem ewangelicznym. Naśladowaniu cierpień Jezusa nadaję sens życiu. Tylko poprzez krzyż można pojąć cierpienie.
Pierwsze skrzydło lewe patrząc od strony tryptyku dla widza prawe przedstawia zło. Ukazuje Heroda, który skazuję młodych Polaków. Ocalał tylko jeden, który będzie mesjaszem narodu. Jest nim mąż o imieniu 44.
Drugie skrzydło przedstawia dobro oraz zbawionych.
I część utworu nawiązuję do Heroda i rzezi niewiniątek.
II część nawiązuje do męki Chrystusa
III część nawiązuje do „Apokalipsy”
W widzeniu namiestnik jest ślepy duchowo wiedzie go straszny mąż przy jego opisie występuję cytat z „Apokalipsy” to najbardziej tajemniczy fragment widzenia. Po wydaniu utworu ten fragment był elementem wielu dociekań. Mąż 44 był interpretowany jako autor dzieła. Według kabalistycznego odczytania tej liczby to inicjały imienia i nazwiska autora. Mickiewicz pytany o męża 44 unikał odpowiedzi. W późniejszych latach tajemniczą osobę łączono z różnymi osobami i wydarzeniami jak np. Józefa Piłsudskiego lub wybór Karola Wojtyłę na papieża. Powstanie warszawskie w 1944 roku. Asocjację SA niejasnymi proroctwami, które mogą się spełniać wielokrotnie. W widzeniu zakonnika najważniejsza jest istota podążania i naśladowanie Chrystusa. Nie chodzi o zemstę. Dwie inne sceny wizyjne to widzenie Ewy oraz sen senatora. Widzenie Ewy odnosi się do 2 skrzydła lewego od strony widza. Jest to mistyczne uniesienie. Ta wizja została jej dana gdyż modliła się o naród i prześladowanych. Kobiecie towarzysza aniołowie. Jej widzenie dotyczy Matki Boskiej, która podaję wianek z kwiatów Jezusowi. Widzenie jest pełne dobra daję nadzieje. Prawe skrzydło (lewe dla widza) kojarzy się z błogostanem, szczęściem wiecznym. Lewe skrzydło (prawe dla widza) odnosi się do snu senatora. Koszmar Nowosilcowa dotyczy utraty łaski udzielanej przez cara. Początkowo śni o zaszczytach, orderach i finansowych gratyfikacjach. Niespodziewanie traci wszystko, umiera z rozpaczy. Nad jego głowa diabły toczą dialog. Jest to scena moralitetowa.