Transformacja systemowa Polski

1. W kierunku nowoczesnego państwa europejskiego.
W 1989 roku rozpoczął się trudny proces transformacji Polski w kierunku demokratycznego państwa prawa i wolnego rynku.
Generalnie, celem transformacji ustrojowej jest budowa państwa sprawnego, bezpiecznego i dostosowanego do Unii Europejskiej.
Polski kryzys - co zauważył M. Ziółkowski – miał dwie strony. Z jednej strony sam system polityczny funkcjonował źle i nieefektywnie, z drugiej źle i nieefektywnie funkcjonowali w jego obrębie ludzie. To podwójne źle funkcjonowanie systemu wzajemnie się wzmacniało i potęgowało.
W polskiej transformacji chodzi bowiem nie tylko o kostium, ale i o ducha – łamanie formowanych i utrwalanych przez pokolenia struktur mentalnych społeczeństwa. Cała więc trudność transformacji polskiej polega na tym, że zmiany systemu politycznego nakładają się zmiany mentalne społeczeństwa, przy czym procesy te wzajemnie się przeplatają i warunkują.
2. Psychologia stanu przejściowego
Mijająca dekada transformacji wyraźnie dowodzi, że mieliśmy do czynienia z psychologią stanu przejściowego - od państwa autorytarnego z centralnie planowaną gospodarką do państwa demokratycznego z gospodarką wolnorynkową.
Gdybyśmy chcieli bliżej wniknąć w kondycję psychologiczną Polaków okresu intensywnych zmian systemu politycznego, to nie sposób pominąć następujących okoliczności:
u podstaw radykalnej zmiany ustrojowej '89 leżało przekonanie Polaków, że uprzedni system polityczny funkcjonował źle, a ludzie w nim działali niesprawnie.
Intencją zmiany systemu politycznego zainicjowanych przez reformatów partyjnych przy „okrągłym stole” nie było dodanie władzy, lecz stworzenie mechanizmu stabilizującego w okresie kryzysu.
Procesowi legitymizacji nowego systemu politycznego delegitymizacja starych struktur politycznych.
Wyłamujący się system demokratyczny, wymuszając zmiany w psychice społeczeństwa – zarazem poprzez swoje funkcje mediacyjne, adaptacyjne i innowacyjne- łagodzi bolesne zdarzenia ludzkiej mentalności czasów zniewolenia z wyzwaniami państwa prawa i wolnego rynku.
W procesie transformacji systemu politycznego została odwrócona kolejność budowy demokratycznego państwa prawa i gospodarki rynkowej.
Pluralizm polityczny sprzyja pojawianiu się coraz co nowszych orientacji i koncepcji transformacji systemu politycznego.
W koncepcjach transformacji systemu politycznego ścierają się różne tendencje jego legalizacji.
Psychologiczną legitymizację wyłaniającego się systemu politycznego komplikuje tendencje do przekraczania pożądanych relacji między tym co polityczne, ekonomiczne i etyczne w transformacji.
Decyzja państwa i kreowanie podmiotowości samorządu terytorialnego zderza się z psychologią społeczności lokalnych przyzwyczajonych do życia w warunkach państwa opiekuńczego i autorytarnego
legitymizacja systemu politycznego w świadomości Polaków jest ściśle wiązana z legitymizacją gospodarczą.

3. Mechanizmy psychologiczne kształtujące stosunek ludzi do systemu politycznego.
Istnieje nie mało koncepcji wyjaśniających wielorakie współzależności między właściwościami psychicznymi ludzi a systemem politycznym, w którym oni żyją i działają. Zasygnalizujmy dwie uzupełniające się płaszczyzny możliwej analizy:
1) zwracająca uwagę na dynamizm relacji podmiot - system polityczny
2) dotyczącą mechanizmów regulacji zachowania ludzi w systemie politycznym
W pierwszej płaszczyźnie bada się dynamikę i charakter zmian zachodzących w mentalności ludzkiej pod wpływem transformacji systemu politycznego i odwrotnie. Przyjmuje się tutaj, że różnicowanie, wielowarstwowości i niejednorodności otoczenia i mentalności ludzi są do pewnego stopnia współmierne.
Z kolei w drugiej płaszczyźnie bada się relacje podmiot – system polityczny w kontekście mechanizmów regulacji psychicznej zawracając uwagę na mechanizmy podmiotowe, adaptacyjne czy obronne. Do najpopularniejszych należą koncepcje:
dyspozycyjne – gdzie kładzie się nacisk na badania w strukturze osobowości stabilnych dyspozycji do zachowania w systemie politycznym
adaptacyjne – gdzie zwraca się uwagę głównie na mechanizmy osobowościowe zapewniające przystosowanie się ludzi do systemu politycznego
regulacyjne – traktujące osobowość człowieka jako układ autonomiczny i samoregulacyjny w relacjach z systemem politycznym.
Możemy więc przyjąć, że dynamizm psychicznej regulacji zachowań politycznych kształtuje się w następstwie zmiennych oraz stałych oddziałowań otoczenia na podmioty polityki. Założenie to stanowi przesłankę dla wyróżnienia dwóch poziomów podstawowych reakcji ludzi na funkcjonowanie systemu politycznego:
1) Poziom konkretnosytuacyjny
2) Poziom identyfikacyjno – tożsamościowy
wyróżniamy cztery mechanizmy odgrywające podstawową rolę w kształtowaniu ustosunkowania się człowieka do systemu politycznego. Są to:
wartość – rozumienie jako wyobrażenia stanów pożądanych, pełniące funkcje swoistych filtrów czy ukrytych i nie zawsze uświadomionych pewników, na bazie których postrzegana i oceniana jest rzeczywistość polityczna
diagnostyka istniejącej rzeczywistości społeczno-politycznej
postawy – wobec systemu zależnie od rezultatów między wartościami społeczno-politycznymi a diagnozą istniejącego systemu i jego elementów
strategie behawioralne w formach praktycznych
W pierwszej fazie transformacja miała niestabilną bazę psychologiczną. Wówczas to społeczna legitymizacja zmian ustrojowych ujawniła podwójne oblicze: normatywne prace dla reform przy falującym pragmatycznym przyzwoleniu na ich realizację. Falujące przyzwolenie było wynikiem coraz wyraźniejszego uzmysłowienia przez społeczeństwo kosztów, jakie należy ponieść w związku z prowadzonymi reformami.
4.Psychologiczne efekty zdarzeń tradycji z modernizacją polityczną.
Romantyzm formował typ kultury wyrażającej sprzeciw narodu pozbawionego pozbawionego państwa wobec ówczesnych standardów politycznych. Konspirowane przeciw istniejącym wówczas instytucjom politycznym było cnotą polityczną. Tu biorą swój początek polskie podziały na społeczeństwo i władzę: naród i państwo.
Romantycy walczą z trzema zaborczymi systemami politycznymi zarazem budowli różne wizje doskonałego ustroju politycznego przyszłej Polski – poczynając od monarchii, poprzez Rzeczpospolitą gminowładztwa ustroju republikańsko – demokratycznego. Słów krytyki nie szczędził Lelewel Konstytucji 3 Maja. A. Mickiewicz nie przeceniając zbytnio walorów instytucjonalnych życia politycznego podkreślał, że przyszły ustrój musi być oparty na zasadach chrześcijańskich, że muszą być społeczeństwa ludzi wolnych.
Demokratycznym technikom rekrutacji władzy opartej na racjach prawnych, przeciwstawiają legitymizację charyzmatyczną władzy opartej na racjach etycznych.
Dominował emocjonalny wariant polityki.
Generalnie przebieg transformacji prowokuje do stwierdzenia, że w kraju mamy do czynienia ze zmianą paradygmatu i działania, co istotnie rzutuje – niezależnie od sukcesów i uchybień w realizacji reform systemu politycznego - na kondycje psychiczną społeczeństwa.
Z kolei społeczny postulat umoralniania modernistycznej polityki reformatorów skutkuje niekiedy popadaniem w drugą skrajność, przejawiającą się tendencji do etycznego przeładowania polityki.


Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej
1. Prace nad Konstytucją III Rzeczypospolitej
Lata 1989 – 1997, to okres dynamicznych przemian ustrojowych stawiających przejście do ustroju realnego socjalizmu do demokracji parlamentarnej. Najważniejszymi etapami polskiej transformacji były:
1. Obrady Okrągłego stołu i wynikające z nich konsekwencje ustrojowo – polityczne
2. przejście do rządów solidarnościowych, zmiana reguł gospodarczych
3. uchwalenie Małej Konstytucji w 1992r. Oraz prace nad nową Konstytucji demokratycznej Polski
4. przyjęcie ustawy zasadniczej w 1997r.

Przebieg prac nad ustawą zasadniczą IIIRP, można generalnie podzielić na trzy okresy:
1 okres Sejmu kontraktowego (X kadencji) 1989 – 1991
2 okres Sejmu I kadencji 1991 – 1993
3 okres sejmu II kadencji 1993 – 1997
Pierwszy okres charakteryzuje się przede wszystkim teoretycznymi dyskusjami o wyobrażalnym ustroju Rzeczypospolitej. Realnym dorobkiem tego okresu są dwa projekty Konstytucji przygotowane w parlamencie. Projekt przygotowany przez sejmową Komisję Konstytucyjną, proponował model rządów parlamentarno – gabinetowych, w ramach którego „zagwarantowana jest niezawisłość sądownictwa, parlament wypełnia funkcje ustawodawcze i sprawuje kontrole nad rządem, prezydent jest reprezentantem państwa, ma określony zakres prerogatyw oraz jest moderatoren i arbitem życia poblicznego, zaś rząd zobowiązany do uzyskania wotum zaufania parlamentu ma mocną pozycję ustrojową, utrwaloną przez zasadę konstruktywnego wotum nieufności”
Z kolei projekt senacki wprowadził przewagę Prezydenta nad pozostałymi organami państwa.
Prace nad konstytucją w parlamencie wybranym w 1991r. Rozpoczęły się już pod rządami Ustawy konstytucyjnej z kwietnia 1992. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP. Utworzono Komisję Konstytucyjną Zgromadzenia Narodowego, w skład której weszło 46 posłów wybranych przez Sejm i 10 senatów wybranych przez Senat. W posiedzeniach Komisji uczestniczyli upoważnieniu przedstawiciele Prezydenta, Rady Ministrów oraz Trybunału Konstytucyjnego. Po nowelizacji Ustawy konstytucyjnej, dokonanej w kwietniu 1994 r., inicjatywa ustawodawcza przysługiwała również grupie obywateli, którzy dla swojego projektu uzyskiwali poparcie co najmniej 50 tys. osób posiadających czynne prawo wyborcze do Sejmu.
Na podstawie złożonych projektów, Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego wypracowała jednolity projekt Konstytucji RP, który następnie przedstawiła Zgromadzeniu Narodowemu. Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Konstytucję w dwóch lub trzech czytelniach.
Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego rozpoczęła prace w październiku w 1992r. Do 30 kwietnia 1993r., złożono siedem projektów Konstytucji. Rola Komisji Konstytucyjnej przestała działać wraz z rozwiązaniem przez Prezydenta parlamentu w końcu maja 1993r.
W październiku 1993r. Ukonstytuowała się nowa Komisja Konstytucyjna. Na przewodniczącego wybrano posła A. Kwaśniewskiego. Jego zastępcą został senator S. Pastuszka.
W ciągu kilku pierwszych miesięcy swojego funkcjonowania, Komisja Konstytucyjna skupiła się na regulacjach odnośnie własnej organizacji i tryb prac..
Ostatecznie podstawę prac Komisji Konstytucyjnej ZN stanowiło siedem projektów: Senatu I kadencji, SLD, UD, KPN, PSL, UP, prezydencki oraz złożony we wrześniu 1994r., projekt tzw. obywatelski
do najbardziej kontrowersyjnych kwestii w czasie prac Komisji Konstytucyjnej, należy m.in. struktura parlament, ustrojowa pozycja i kompetencje Prezydenta RP, zakres praw socjalnych, sfera aksjologii, problem umieszczania w Konstytucji preambuły.
15 lipca 1997r. Sąd Najwyższy stwierdził ważność przeprowadzonego referendum konstytucyjnego. Następnego dnia Prezydent A. Kwaśniewski podpisał Konstytucję. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997r. Weszła w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, czyli 17 października 1997r.

2. Konstytucja RP - fundament działania państwa
Uchwalenie Konstytucji III Rzeczypospolitej było ukoronowaniem okresu dynamicznej transformacji ustrojowej Polski. Polska przez cały okres transformacji posiadała ustawę zasadniczą. Późne uchwalenie Konstytucji dało możliwość wykorzystania w pracach konstytucyjnych całego dorobku praktyki ustrojowej lat 1989 – 1997. Było to doświadczenie niebagatelne i przyczyniło się do wzmocnienia roli nowo przyjętej Konstytucji III Rzeczypospolitej. Stała się ona przez to autentycznym fundamentem działania państwa.

2.1. Podstawowe zasady ustroju politycznego Rzeczypospolitej
Do podstawowych zasad ustrojowych zaliczamy przede wszytskiem:
1. zasadę demokratycznego państwa prawnego,
2. zasadę sprawiedliwości społecznej
3. zasadę zwierzchnictwa Narodu
4. zasadę unitarnej formy państwa
5. zasadę trójpodziału władzy
6. zasadę pluralizmu
7. zasadę subsydiarności
Zasada demokratycznego państwa
Do elementów charakteryzujących takie państwo, możemy zaliczyć:
1. Wolne wybory
2. Istnienie parlamentu, posiadającego autonomię w zakresie swojej organizacji i kreacji władz: w polskich warunkach – uchwalenie przez Sejm i Senat własnych regulaminów
3. Podział władz na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą
4. Zasada legalizmu
5. Niezawisłość sądów i niezależność sędziów
6. Konstytucjonalizm
7. Prawo każdego obywatela do sprawiedliwego sądu
8. Gwarancje praw i wolności obywatelskich
9. Gwarancje wolności i niezależność środków masowego przekazu
10. Zasada lex retro non agit (prawo nie działa wstecz). Jest ona uznawana za fundament bezpieczeństwa prawnego i poszanowania praw nabytych dzięki któremu chronione są takie wartości zasadnicze, jak wolność człowieka. Na konstytucyjnej zasadzie demokratycznego państwa prawnego opiera swe orzeczenia Trybunał Konstytucyjny.
Zasada sprawiedliwości społecznej
Zasady zwierzchnictwa Narodu
Zasada jednolitości
Zasada podziału władz
Zasada pluralizmu
Zasada subsydiarności

2.2 Podstawowe wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela
Prawa obywatelskie to uprawnienia obywatela danego państwa wynikające z prawa w
znaczeniu przedmiotowym i służące do ochrony interesów tego obywatela.
Wolności obywatelskie to uprawnienia obywatela danego państwa. Prawo jedynie określa ich granice, a obywatel może korzystać z wolności o ile przestrzega tych prawnie ustalonych granic. W przypadku zaistnienia sporu z organem państwa, organ ten musi podać podstawę prawną ograniczającą wolność.
W katalogu wolności i praw obywatelskich, na pierwszym miejscu postawiono gwarancję prawnej ochrony życia. Zakazuje się tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania i karania. Każdy ma zapewnioną nietykalność osobistą i wolność osobistą. Nikt nie może być więziony bez wyroku sądowego, każdy ma też prawo do obrony i każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądowym. Konstytucja gwarantuje też ochronę życia osobistego, tajemnice komunikowania się i nienaruszalności mieszkania i pojazdu.
Do najważniejszych wolności i praw politycznych możemy zaliczyć: wolność organizowania i uczestnictwa w pokojowych zgromadzeniach: każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców, zagwarantowanie praw do strajku, nieskrępowany dostęp do służby publicznej, prawo do jawności działania władz państwowych, prawo do uczestniczenia w wyborach i referendach, prawo składania petycji, wniosków i skarg do organów władzy publicznej i do organizacji i instytucji społecznych. Nowa Konstytucja znacznie rozszerzyła katalog praw i wolności obywatelskich, w porównaniu ze stanem wcześniejszym.
Stosunkowo wąski jest katalog obowiązków. Głównym obowiązkiem obywatela RP jest wierność Rzeczypospolitej i troska o dobro wspólne.
Do najważniejszych środków ochrony wolności i praw zaliczyć można wystąpienie z wnioskiem o pomoc do Rzecznika Praw Obywatelskich, prawo do sądu oraz możliwość wystąpienia z indywidualną skargą konstytucyjną.


3. Konstytucjonalizm europejski a ustrój współczesnej Polski
Na przełomie lat 80. i 90. Polska stała się elementem ładu demokratycznego. W tych znamiennych latach miała ona trzy ustrojowe drogi do wyboru:
1.Mogła przyjąć ustawę zasadniczą bazując na naszych tradycjach i doświadczeniach ustrojowych, odrzucając modele wypracowane przez „stare demokracje” Zachodu
2.Mogła stworzyć model będący syntezą polskich tradycji i uniwersalnych zasad demokratycznych.
3.Mogła bezpośrednio przenieść wybrany model konstytucyjny , próbując jedynie zasadniczo dostosować go do warunków polskich.
O istnieniu europejskiego ducha konstytucji może świadczyć katalog fundamentalnych zasad ustrojowych. Zaliczamy do nich: zasadę demokratycznego państwa prawnego, zasadę pluralizmu politycznego, zasadę suwerenności narodu, zasadę reprezentacji, zasadę podziału władz. Cecha wszystkich konstytucji demokratycznych państw europejskich jest ich należny legitymizm.
Parlament w systemie naczelnych organów RP
3.1. Wybory do Sejmu i Senatu
Wybory do izby polskiej są powszechne, równe, bezpośrednie oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
Na mocy ordynacji wyborczej do Sejmu i senatu z kwietnia 2001r., podzielono państwo na 41 okręgów wyborczych, w których obsadza się od 7 do 19 mandatów poselskich. Do ordynacji wprowadzono też tzw. klauzule zaporowe
 
3.2.Organizacja wewnętrzna Sejmu i Senatu
Organy wewnętrzne izb można podzielić na:
organy kierownicze: Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu
organy pomocnicze: komisje i sekretarze

3.3. Funkcje Sejmu i Senatu
Za podstawowe funkcje parlamentu uznaje się:
Funkcje ustrojodawczą – Sejm i Senat wykonują poprzez dokonanie zmiany Konstytucji.
Funkcja ustawodawcza - Jest to zasadnicze zadanie parlamentu. Proces ustawodawczy jest skomplikowany i przebiega wieloetapowo.: Pierwszym etapem jest wykonanie inicjatywy ustawodawczej. Drugi etap, to rozpatrzenie projektu ustaw przez Sejm. Sejm rozpatruje projekty w trzech czytaniach.
Funkcja kreacyjna
Funkcja kontrolna
Najważniejszymi formami kontroli sejmowej są:
wotum nieufności wobec Rady Ministrów lub poszczególnych członków rządu
interpelacje i zapytania polskie
kontrola wykonania przez rząd budżetu państwa
kontrola wykonywania przez komisje sejmowe
Wyrażanie przez Sejm wotum nieufności dla Rady Ministrów oznacza, że parlament nie zgadza się z polityką prowadzoną przez gabinet. Absolutorium jest zatem parlamentalną oceną wykonania budżetu przez radę Ministrów.
4. Rada Ministrów RP
4.1. Skład i powoływanie Rady Ministrów
Podstawowy i konstytucyjny skład rządu, to Prezes Rady Ministrów i ministrowie. W skład Rady Ministrów mogą, lecz nie muszą, wejść jeszcze dwie kategorie członków: wiceprezesi Rady Ministrów oraz przewodniczący komitetów określonych w ustawach – są oni w radzie ministra.
Członków Rady Ministrów można podzielić na dwie kategorie:
ministrów resortowych, kierujących określonym działaniem administracji rządowej których kompetencje określane są ustawowo.
Ministrów – członków Rady Ministrów, którzy wypełniają zadania powierzone im przez premiera w drodze rozporządzenia. Tę kategorię członków rządu określa się często mianem ministrów bez teki.
Model powoływania rządu w Polsce opiera się na konstytucyjnym założeniu, że premiera i ministrów mianuje Prezydent – lecz gabinet przez niego utworzony musi cieszyć się zaufaniem Sejmu.
4.2Dymisja rządu. Odpowiedzialność Rady Ministrów
Konstytucja RP przewiduje następujące przyczyny dymisji Rady Ministrów:
zbieranie się na swe pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu
wyrażanie rządowi przez Sejm wotum nieufności
nie uchwalanie przez sejm wotum zaufania
rezygnacja Prezesa Rady Ministrów
Zdymisjowany rząd pełni swe obowiązki do czasu powołania nowej Rady Ministrów. Dymisja premiera pociąga za sobą dymisję całej Rady Ministrów
4.3Kompetencje Rady Ministrów
Podstawowy katalog kompetencji Rady Ministrów znajduje się w art. 146 Konstytucji RP. Artykuł ten otwiera zasada generalna, że Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną rzeczypospolitej Polskiej. Znajdujemy w nim również 12 bardziej szczegółowych uprawnień rządu:
zapewnienie wykonywania ustaw
wydawanie rozporządzeń
koordynowanie i kontrola prac organów administracji rządowej
ochrona interesów Skarbu Państwa
uchwalenie projektu budżetu państwa oraz uchwalenie zamknięcia rachunków państwowych i sprawozdania z wykonania budżetu
zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego
zapewnieni bezpieczeństwa zewnętrznego państwa
sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikację oraz zatwierdzenie i wypowiadanie innych umów międzynarodowych
sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju oraz określenie corocznej liczby obywateli powoływanych od czynienia służby wojskowej
określanie organizacji i trybu swojej pracy
Do głównych zasad Prezesa Rady Ministrów zalicza się: kształtowanie gabinetu i dokonywanie w nim zmian, kierowanie pracami Rady Ministrów i programowanie jej działań, kontrolowanie ministrów, sprawowanie nadzoru nad samorządem terytorialnym, zwierzchnictwo nad administracją rządową i korpusem służby cywilnej.
5.Władza Lokalna w Polsce
W celu efektywnego zarządzania państwem, dokonuje się podziału jego terytorium na jednostki administracyjne. W Polsce samorząd terytorialny został przywrócony w 1990r. Mogą istnieć różne rodzaje samorządu – np. zawodowy, kulturalny, gospodarczy. Z punktu widzenia organizacji państwowej, największe znaczenie ma jednak samorząd terytorialnym.
Oprócz zadań wykonywanych w imieniu własnym, gmina może wykonywać zadania zlecone jej przez organy administracji rządowej. Do zadań gminy gminy należą m.in. sprawy związane z oświatą, ochroną zdrowia, gospodarką terenami, komunikacją. Organy gminy dzieli się na uchwałodawczo – kontrolne i wykonawcze.
Powiat wykonuje zadania publiczne przekraczające możliwości gminy. Do spraw leżących w gestii powiatu zaliczamy: ochronę zdrowia, drogi publiczne, gospodarkę nieruchomościami, porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, przeciwdziałanie bezrobociu
Wśród zadań samorządu województwa należy wymienić: ochronę zdrowia, edukację czy przeciwdziałanie bezrobociu. Ważną kompetencją tego samorządu jest prowadzenie polityki rozwoju województwa.
Na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego funkcjonuje instytucja referendum, dzięki któremu wspólnoty samorządowe mogą w bezpośredni sposób decydować o istotnych sprawach gminy, powiatu bądź województwa.
Transformacja ustrojowa miała bardzo dobry wpływ na społeczeństwo polskie. Tak jak w wielu innych krajach świata tak i w Polsce demokracja spełnia swoje założenia w większym lub też mniejszym stopniu. Poziom życia społecznego podniósł się. Nie musimy teraz stać w gigantycznych kolejkach po artykuły pierwszej potrzeby, wchodząc do sklepu nie widzimy pustych półek. Każdy ma prawo do swojego zdania i do wolnej decyzji. Konstytucja określająca nasze prawa i obowiązki, jest przestrzegana i ludziom żyję się lepiej.