Wespazjan Kochowski

Wespazjan Kochowski
1630-1700
Wespazjan Kochowski herbu Nieczuja urodził się w roku 1630 w Gaju koło Waśniowa w ziemi sandomierskiej. Był jednym z najwybitniejszych poetów polskiego baroku, przedstawicielem filozofii i literatury sarmackiej.
Przez całe życie był związany z Małopolską. Jego rodzicami byli Jan (średnio zamożny szlachcic) oraz Zofia z Janowskich. Uczył się w Krakowie w słynnym Kolegium Nowodworskiego. W młodości walczył z Kozakami, Moskalami i Szwedami. Brał udział między innymi w bitwie pod Beresteczkiem. W 1660 r. powrócił do rodzinnego Gaju, a wkrótce potem przeniósł się do wsi Goleniowy koło Szczekocin (ziemia krakowska).Jego debiut literacki to poemat „Kamień świadectwa wielkiego w Koronie Polskiej senatora niewinności", w którym bronił Jerzego Sebastiana Lubomirskiego. W roku 1668 wydał swój pierwszy tomik zatytułowany „Różaniec Najświętszej Panny Maryi" rozważający poszczególne tajemnice różańcowe.W tym czasie brał czynny udział w życiu politycznym i zyskał sobie poważanie wśród szlachty. Zauważył go nawet dwór i latach 1671-1673 piastował urząd podżupnika wielickiego, czyli kontrolera największych w kraju kopalni soli.W 1674 r. opublikował swoje pierwsze wielkie dzieło - „Niepróżnujące próżnowanie". Jest to zbiór kilkuset utworów podzielonych na cztery księgi liryków, jedną księgę epod i dwie księgi epigramatów. Zabłysnął w nim bogactwem tematów, uczuć, środków stylistycznych i form wersyfikacyjnych. Wyrażał troskę o państwo, opiewał jego triumfy, piętnował słabości, zagrzewał rodaków do walki, chwalił życie na wsi i swe rodzinne strony, dziękował za opiekę niebiosom, ale również żartował z różnych codziennych sytuacji.W 1681 r. oddał do druku dwa nowe poematy religijne - „Chrystus cierpiący", w którym opłakiwał mękę Zbawiciela oraz „Ogród panieński" objaśniający rozmaite tytuły Matki Bożej.Za czasów Sobieskiego zwrócił się w stronę historii. W 1683 r. wydał pomnikowe „Roczników polskich od śmierci Władysława IV Klimaktery". Są to dzieje Rzeczypospolitej czasów Jana II Kazimierza i Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Kochowski korzystał z opowieści bardzo wielu świadków, a także dokumentów i własnych doświadczeń, zachowując przy tym znaczny obiektywizm i krytycyzm. Praca ta jest do dziś jednym z podstawowych źródeł wiedzy o epoce staropolskiej.Jako tzw. historyk uprzywilejowany brał udział w odsieczy wiedeńskiej i sporządził z niej sprawozdanie - „Pamiętnik wojny przeciw Turkom" (1684). Następnie spróbował ułożyć na jego podstawie epopeję narodową, lecz udało mu się dokończyć tylko jedną pieśń wydaną jako „Dzieło Boskie albo Pieśni Wiednia wybawionego" (1684).Ostatnim i najwybitniejszym dziełem Kochowskiego była „Psalmodia polska" (1695).