Kampinoski Park Narodowy

POŁOŻENIE
Kampinoski Park Narodowy leży w województwie mazowieckim, na północny-zachód od Warszawy, z którą bezpośrednio sąsiaduje. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej, gdzie występuje duży kompleks leśny Puszcza Kampinoska.HISTORIAIdea utworzenia Parku powstała w latach 20-tych XX w. W latach trzydziestych utworzono w Puszczy Kampinoskiej pierwsze rezerwaty przyrody (Granica, Sieraków, Zamczysko), które obecnie mają znacznie większą powierzchnię i podlegają ochronie ścisłej. Kampinoski Park Narodowy utworzony został w roku 1959 na powierzchni 40700 ha. Największe zasługi w jego utworzeniu mieli Roman i Jadwiga Kobendzowie, którzy pierwsi w latach 20-tych i 30-tych na terenie Puszczy Kampinoskiej prowadzili szerokie badania florystyczno-fitosocjologiczne (R.K.) i geomorfologiczno-geologiczne (J.K.) Aktualna powierzchnia parku wynosi 38544 ha, w tym 68 ha poza województwem mazowieckim zajmuje Ośrodek Hodowli Żubrów im. Prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Smardzewicach k. Tomaszowa Mazowieckiego w województwie łódzkim.70% powierzchni parku stanowią lasy. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, a dominującym siedliskiem - bór świeży. Herbem parku jest łoś.Umowa o siostrzanych związkach z Parkiem Narodowym Indiana Dunes National Lakeshore (Stany Zjednoczone)Podpisana 15 kwietnia 1998 r. w Warszawie. Park Narodowy Indiana Dunes National Lakeshore (pow. 5600 ha), położony nad brzegiem Jeziora Michigan, posiada bardzo różnorodny krajobraz - ruchome wydmy nad brzegiem jeziora, prerię oraz bogate w ptactwo tereny bagienne. Roślinność w obu siostrzanych parkach jest zbliżona. Podobieństwo jest także w położeniu - blisko dużych miast (Kampinoski P.N. - Warszawa, Indiana Dunes - Chicago), co pociąga za sobą takie same problemy: wpływ urbanizacji, duża liczba turystów, zmniejszające się zasoby wody itd.Celem umowy jest promowanie współpracy międzynarodowej, zdobywanie nowych doświadczeń i szkolenie pracowników poprzez wymianę informacji oraz wiedzy technicznej i naukowej.Potencjalnymi dziedzinami współpracy są:Badania naukowe i dokumentacja np. projekt bilansu wodnego w Kampinoskim P.N. Metody i techniki ochrony przyrody: renaturalizacja ekosystemów bagiennych, restytucja ekosystemów leśnych, kontrolowanie nierodzimych gatunków, monitorowanie jakości powietrza i wody. Łączność elektroniczna i wymiana informacji w dziedzinie badań naukowych i gospodarowania zasobami przyrody. Techniki i programy edukacyjne. Planowanie i zarządzanie rekreacją i ekoturystyką. Wspieranie organizacji pozarządowych, grup miłośników i ochotników pracujących na rzecz parków narodowych. Jednym z pierwszych praktycznych przykładów wspólnej działalności była robocza wizyta amerykańskich specjalistów z dziedziny ochrony zasobów przyrody i edukacji przyrodniczej, która miała miejsce we wrześniu 1998 r.

GEOLOGIA I GEOMORFOLOGIA
Krajobraz parku został ukształtowany ponad 12 tysięcy lat temu, gdy płynące z południa rzeki napotkały czoło ustępującego lądolodu skndynawskiego i skierowały się wzdłuż niego ku zachodowi, żłobiąc szerokie na ok. 18 km koryto. Tak powstał taras akumulacyjny pradoliny Wisły, ograniczony od wysoczyzn polodowcowych. Na północy jest to wysoka na ponad 20 m skarpa Równiny Płońskiej, na południu nieco niższa skarpa Równiny Błońskiej. Właściwy taras Puszczy Kampinoskiej zbudowany jest z piasków i żwirów rzecznych. Pod koniec epoki lodowcowej na łachach Pra-Wisły rozwinęły się procesy eoliczne, tworząc wydmy, które sięgają do 30 m wysokości względnej i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające do złudzenia mini łańcuchy górskie. Około 12,5 tysiąca lat temu wydmy zostały utrwalone roślinnością i stanowią dziś na powierzchni blisko 20 tysięcy ha unikatowy na skalę europejską twór przyrodniczy. Pasy bagienne zajmują tereny dawnego koryta Pra-Wisły. Płynąca pradoliną Wisła zajmuje współcześnie zaledwie 1,5 km szerokości. Na płaskich terenach pasów bagiennych, a także w obrębie pasów wydmowych, w misach wywiania piasku (tzw. deflacyjnych) powstały pokłady torfu niskiego.

WODY
Park położony jest w największym w kraju węźle wodnym, jaki wyznaczają zbiegające się w tym rejonie doliny Wisły, Bugu, Narwi, Wkry i Bzury. W parku brak jezior. W XIX i XX wieku znaczne obszary bagien zostały zmeliorowane i obecnie są przesuszone. Największym ciekiem wodnym parku jest Łasica, dopływ Bzury, w dużym stopniu zmeliorowany.

ROŚLINNOŚĆ
Naturalne zasoby flory parku obejmują około 1100 gatunków roślin naczyniowych. Ochronie gatunkowej podlega 61 gatunków roślin, w tym m.in: chamedafne północna, zimoziół północny, wisienka kwaśna i wężymord stepowy. Osobliwością parku jest występowanie brzozy czarnej. Stwierdzono też występowanie 115 gatunków mszaków i 50 gatunków porostów. Kontrastowy krajobraz wydm i bagien dodatkowo podkreśla odmienność szaty roślinnej. Na wydmach dominują bory sosnowe i grądy, na bagnach różne typy łąk, turzycowisk oraz zarośla i lasy olchowe. Na terenie parku występuje ponad 50 zespołów roślinnych, w tym 12 leśnych. Park prowadzi własne gospodarstwo szkółkarskie, skąd pozyskuje się materiał biologiczny (sadzonki).

ZWIERZĘTA
Park i współczesna dolina nieuregulowanej Wisły ze starorzeczami, piaszczystymi łachami, wyspami, łęgami i zaroślami stanowią niezwykle ważne biotopy dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Fauna parku jest bogata - według naukowców obejmuje ponad 16500 gatunków. Najliczniejsze są owady liczące ponad 2030 gatunków oraz ptaki - 199 gatunków. Ponadto na terenie parku występuje 6 gatunków gadów, 13 gatunków płazów i 50 gatunków ssaków.Park ma bogate doświadczenia w zakresie restytucji: łosia - od 1951 r., bobra - od 1980 r. oraz rysia - od 1992 r. Populacja łosia w parku rozwinęła się, a gatunek ten przeniósł się także do innych kompleksów leśnych. W parku występuje 76 gatunków zwierząt zagrożonych, wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt oraz 226 gatunków objętych ochroną gatunkową. Z terenu parku opisano 13 gatunków zwierząt nowych dla nauki oraz 14 nowych dla Polski. KULTURA MATERIALNATereny parku mają bogatą historię, w tym związaną z walkami o niepodległość Polski. Świadectwem jej są mogiły powstańców z 1863 r., cmentarze wojenne z 1939 r. oraz partyzanckie z lat 1944-1945, zbiorowe mogiły i pomniki. Symbolem zbrodni hitlerowskich jest cmentarz Palmiry, miejsce spoczynku mieszkańców Warszawy tajnie pomordowanych w latach 1939-1943. W parku i na jego obrzeżach znajduje się kilka wartościowych zabytków architektury, m.in. gotycko-renesansowy kościół obronny z połowy XVI w. w Brochowie, dworek i kościół z końca XVIII w. w Lipkowie, drewniany kościół z XVIII w. i klasycystyczny dwór z XIX w. w Kampinosie, dworek w Żelazowej Woli gdzie urodził się Fryderyk Chopin oraz w Niepokalanowie jeden z największych zespołów klasztornych w świecie, założony w 1927 r. przez św. Maksymiliana Kolbego.

TURYSTYKA, EDUKACJA, MONITORING ŚRODOWISKA
W parku dozwolona jest turystyka krajoznawcza (piesza, rowerowa i konna, zimą także narciarska). Służą jej znakowane szlaki turystyczne o długości około 360 km oraz ponad 200-kilometrowy tzw. Kampinoski Szlak Rowerowy. Dla obsługi ruchu turystycznego urządzono na obrzeżach parku 15 parkingów samochodowych, 6 pól wypoczynkowych, tereny biwakowe. Park odwiedzany jest głównie w dni wolne od pracy.W okresie wiosenno-letnim bardzo atrakcyjnym środkiem dojazdu na północno-zachodni skraj parku, do Wilcza Tułowskiego, jest zabytkowa kolej wąskotorowa z Sochaczewa (w Sochaczewie przy ul. Towarowej 7 mieści się największe w Europie Muzeum Kolei Wąskotorowej).Działalność edukacyjną park prowadzi w dwu placówkach: Ośrodku Dydaktyczno-Muzealnym w Granicy k. Kampinosu, tel. (0-22) 725 01 23, oraz Centrum Edukacji w Izabelinie przy ul. Tetmajera 38. Zadania naukowe spoczywają na Dziale Nauki i Monitoringu Przyrody. Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego "Pożary", wchodzi w skład państwowej sieci monitoringu środowiska.