Choroby

ATAKSJA, niemożność sprawnego i dokładnego wykonywania ruchów; objaw uszkodzeni rdzenia kręgowego lub móżdżku.

BERI-BERI, awitaminoza witaminy B1; występuje gdy głównym pożywieniem jest polerowany ryż; objawy: obrzęki, porażenia mięśni, zaburzenia nerwowe.

DOPAMINA, hormon tkankowy, amina katecholowa; prekursor noradrenaliny i adrenaliny, a także samodzielny neuroprzekaźnik działający w obwodowym oraz ośrodkowym układzie nerwowym; w małych ilościach dopamina rozszerza naczynia krwionośne (zwł. nerkowe i trzewne), zwiększa wydalanie moczu (gł. w wyniku wzrostu przepływu nerkowego i przesączania kłębuszkowego), natomiast w większych — wzmaga kurczliwość mięśnia sercowego, podnosi ciśnienie tętnicze oraz kurczy naczynia krwionośne (działa na receptory adrenergiczne); w ośrodkowym układzie nerwowym dopamina wpływa regulująco na czynności ruchowe i emocjonalne, motywacje oraz procesy uczenia (nagrody i kary układ); zaburzenia czynności neuronów dopaminergicznych (wytwarzających dopaminę) w różnych strukturach mózgu są odpowiedzialne za niektóre schorzenia psychiczne (np. psychozy schizofreniczne) i neurologiczne (np. choroba Parkinsona, pląsawica).

ENCEFALOPATIA GĄBCZASTA BYDŁA, choroba szalonych krów, ang. Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE), zakaźna, neurologiczna choroba bydła, wywoływana przez czynnik zakaźny — prion; do zakażenia dochodzi drogą pokarmową na skutek podawania mączek mięsno-kostnych produkowanych z chorych zwierząt; obserwowane pośmiertnie zmiany patologiczne dotyczą mózgu i rdzenia przedłużonego: obserwuje się obustronnie symetryczną wakuolizację cytoplazmy wokół jąder komórek nerwowych substancji szarej, co nadaje cytoplazmie gąbczasty charakter. Objawy: niepokój, nienaturalna postawa, zaburzenia ruchowe (np. niezborność, drżenie mięśni) i czuciowe (np. przeczulica, kopanie podczas udoju); choroba trwa od 2 tygodni do 1 roku, zazwyczaj ok. 2 mies., śmiertelna; leczenia brak; stwierdzona po raz pierwszy 1986 w W. Brytanii.

FOBIA, natrętny, uporczywy lęk przed określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami; objaw zaburzeń psychicznych, np.: klaustrofobia- lęk przed przebywaniem w zamkniętym pomieszczeniu, agorafobia- lęk przestrzeni, antropofobia- lęk przed tłumem, tanatofobia- lęk przed śmiercią.

NERWICE, grupa psychogennych zaburzeń psychicznych, zachwianie równowagi wskutek urazu psychicznego, wyczerpania nerwowego lub silnych przeżyć i wzruszeń; nerwica wegetatywna, zaburzenia czynności narządów bez zmian anatomicznych; nerwica pourazowa, zaburzenie psych. stanowiące reakcję na bardzo silnie stresujące wydarzenie (np. klęska żywiołowa, udział w wojnie, wypadku, doznanie tortur, terroru, gwałtu); często jej wystąpieniu sprzyja niedojrzałość osobowości, lecz dostatecznie silny uraz może wyzwolić stresowe zaburzenie pourazowe u osoby w pełni dojrzałej i o zwartej osobowości. Typowe objawy obejmują: uporczywe nawracanie wspomnień urazu na jawie i w snach, poczucie odrętwienia, zobojętnienia, odizolowania od ludzi, długotrwałą bezsenność, dążenie do unikania działań i sytuacji przypominających uraz oraz gwałtowne wybuchy strachu lub agresji, gdy okaże się to nieskuteczne; przewlekle utrzymuje się stan wzmożonej pobudliwości, czujności, często stany lęku lub depresji, wikłane próbami „przezwyciężania” za pomocą alkoholu lub leków. Zaburzenie zaczyna się zaraz po urazie lub później, nawet po kilkumiesięcznym okresie utajenia, zwykle z czasem ustępuje, lecz może też trwać przewlekle lub doprowadzić do trwałych zmian osobowości (np. uogólnionej lękliwości, bierności, podejrzliwości). W leczeniu stosuje się farmak.

PADACZKA, epilepsja, choroba ośrodkowego układu nerwowego, której istotą są napadowe zaburzenia czynności komórek mózgowych, z zaburzeniami świadomości lub utratą przytomności i napadami drgawek; przyczyną może być uraz czaszki, pasożyty lub guzy mózgu, procesy zapalne opon mózgowych i mózgu; niekiedy dziedziczna.

PELAGRA [wł.], rumień lombardzki, med. choroba przewlekła spowodowana niedoborem wit. PP, a także innych witamin z grupy B–B2, B6; objawy: na skórze pojawiają się zmiany zapalne (rumienie, obrzęki, pęcherzyki), następnie skóra staje się szorstka, zmiany nasilają się pod wpływem słońca i ciepła; występuje biegunka, objawy ze strony układu nerwowego (zaburzenia psych., otępienie, niedowłady kończyn); leczenie: podawanie witamin z grupy B.

SCHIZOFRENIA, jedna z najcięższych chorób psychicznych; ma różne postaci; główne objawy: dezintegracja osobowości, apatia, otępienie uczuciowe, zamknięcie się w sobie.
TĘŻEC, tetanus, med. ostra choroba zakaźna wywołana przez silną toksynę (tetanospazminę) wytwarzaną przez postać wegetatywną laseczki tężca (Clostridium tetani); zakażenie występuje z reguły na skutek zabrudzenia rany skażoną glebą i dostania się do niej zarówno zarazków tężca, jak i in. drobnoustrojów; bakterie tlenowe, zużywając w ranie tlen, ułatwiają rozwój beztlenowych laseczek tężca, wytwarzana tetanospazmina działa na układ nerwowy, powodując wzmożone napięcie i prężenia mięśni szkieletowych. Okres wylęgania tężca jest różny, od kilku dni do kilku tygodni, im jest dłuższy tym przebieg choroby bywa łagodniejszy; pierwszym charakterystycznym objawem tężca jest wzmożone napięcie mięśni żwaczy, przechodzące w szczękościsk utrudniający otworzenie jamy ustnej; w następnych godzinach lub dniach chory odczuwa wzmożone napięcie innych grup mięśniowych, przechodzące następnie w napady prężeń tężcowych; napady bywają niekiedy b. silne, występują trudności w oddychaniu i zagrożenie życia; w zapobieganiu ważne jest uodpornienie szczepionką przeciwtężcową i podawanie surowicy przeciwtężcowej w przypadkach podejrzanych o zakażenie.

ZAPALENIE OPON MÓZGOWO-RDZENIOWYCH, choroba infekcyjna wywołana przez wirusy lub bakterie, rzadziej pierwotniaki; objawy: bóle głowy, wymioty, gorączka, sztywność karku, drgawki.
Kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, choroba wywołana przez arbowirusy z rodzaju Flavivirus; rezerwuarem zarazka i jego przenosicielem są kleszcze; w Europie choroba występuje wczesną wiosną i jesienią (okres dużej żywotności kleszczy), w Polsce znana od dawna, jednak 1993 nastąpił gwałtowny (ponad 30-krotny) wzrost zachorowań. U wielu osób mimo zakażenia nie dochodzi do rozwoju choroby lub przebiega ona łagodnie, pojawiają się jednak przeciwciała (osoby te zostają uodpornione na stałe), u innych często przebiega 2-fazowo: 7–14 dni po zakażeniu występuje nagle gorączka i objawy grypopodobne, po kilku dniach objawy ustępują niemal zupełnie, a po kolejnych 1–7 dniach pojawiają się ponownie, ale już z objawami zapalenia opon i mózgu; niekiedy przebieg choroby jest ciężki z porażeniami, zaburzeniami psychicznymi. Leczenie objawowe, zapobieganie: szczepienia ochronne, zwalczanie kleszczy. Do tej grupy zapaleń należą jeszcze środkowoeur. i ros. wiosenno-letnie zapalenie mózgu.