Szkoła – miejsce buntu

Represje budzą oczywiście reakcję zwrotną – dlatego szkoła jest też miejscem kontestacji, buntu. W Marcowych migdałach i Yesterday słucha się zachodniej muzyki, w Ostatnim dzwonku śpiewa się wywrotowe piosenki i wystawia niepokorne spektakle. W Syzyfowych pracach do konspiracyjnego samokształcenia skłania uczniów Bernard Zygier, karnie przeniesiony do Klerykowa z warszawskiego gimnazjum (za swą niepokorną działalność). Podobną rolę siewcy fermentu, buntownika odgrywa główny bohater Ostatniego dzwonka, także karnie usunięty ze szkoły za swą antykomunistyczną działalność. On to budzi ducha buntu w bezmyślnych prowincjonalnych kolegach z klasy.
W szkole następuje też często zmowa przeciw nauczycielom – w takich powieściach jak Sposób na Alcybiadesa czy Szatan z siódmej klasy uczniowie imają się różnych sposobów, by zdobyć pozytywne oceny przy minimalnym wysiłku.