Typ liryki
Rymowany wiersz Perła napisany w 1994 r. w Somonino stanowi przykład liryki pośredniej, lecz także opisowej. Kobieta charakteryzowana jest przez czynność, którą wykonuje. W utworze ukazana została tajemnicza (nienazwana po imieniu) bohaterka. W tekście podmiot liryczny nie ujawnia się bezpośrednio – autor nie wprowadził ani jednego czasownika w 1 os. l. poj. Zamiast tego użył imiesłowu przymiotnikowego biernego („widziana”). Wykorzystanie takiego zabiegu jest celowe. Poeta dzięki temu podkreślił m.in. że nie jest istotne, czy prezentowane w wierszu czynności odbyły się w przeszłości, czy też są częścią teraźniejszości. Ukazywana scena jest symboliczna i m.in. dlatego znajduje się „poza czasem”. Biorąc pod uwagę temat wiersza, utwór jest przykładem liryki miłosnej.
Sensy utworu
Bohaterka jest delikatna i kobieca, dlatego tytuł wiersza to Perła. Wencel w tekście zastosował metaforę i metonimię – zamiast imienia czy pseudonimu, który mógłby nieść za sobą mniej treści dla czytelnika, w tytule pojawia się symbol. Dzięki temu zabiegowi odbiorca może domyślić się, jakie cechy posiada dziewczyna. Kopaliński w Słowniku symboli podaje kilka obecnych w kulturze niedosłownych znaczeń wytworu małży. Perła oznacza niewinność, doskonałość, piękno, ale i szczęście małżeńskie. Ponadto mistycy sądzili, że symbol ten związany jest z uduchowieniem materii. Jest to ciekawa interpretacja w kontekście wiersza Wencla, w którym opisana została codzienna czynność podniesiona do rangi rytuału. Kobieta, poprzez swoją staranność w czasie parzenia kawy, a także troskę o drugą osobę, dla której także przygotowuje napój, sprawia, że jej działanie zyskuje dodatkowe znaczenie.
Bohaterka wiersza jest spokojna, wrażliwa i uduchowiona, o czym świadczy ostatni fragment „tymczasem po [jej] twarzy / toczy się spokój kościelnych witraży”. Dziewczyna ma jasne włosy i również dlatego może być kojarzona z perłą. Dodatkowo, wprowadzając ów motyw, poeta nawiązał do baroku – estetyki i stylistyki tej epoki. Wszak sama nazwa okresu oznacza perłę o nieregularnym kształcie. Przedstawiciele epoki chętnie i często wykorzystywali ten motyw. W XVII w. dominował też manieryzm, czyli nurt w sztuce, którego charakterystycznymi cechami są: sensualizm, dynamizm, wydłużone kształty. Te wyznaczniki wyeksponowane są w wierszu, który przypomina nieco obraz (artysta dokładnie opisuje przestrzeń, wzory, jak również kolory, używając do tego celu metafor). W utworze pojawiają się też kontrastowe zestawienia i złożone skomplikowane zdania. Te elementy przywodzą na myśl estetykę barokową.
W wierszu Perła autor nawiązuje też do impresjonizmu. Przedstawiciele tego kierunku poszukiwali ulotnych chwil, a także interesowali się fotografią pozwalającą na uchwycenie efemerycznych wrażeń. Poza tym tworzyli dzieła o różnych porach dnia, by ukazać grę świateł i relatywizm w postrzeganiu świata zmysłowego. W utworze Perła autor zwraca uwagę na światło padające na włosy kobiety i jego refleksy w pomieszczeniu.
Tekst Wencla może kojarzyć się z obrazem Mleczarka Johannesa Vermeera. Nastrój spokoju jest wyraźnie odczuwalny w kontakcie z tymi dziełami.
Osoba mówiąca się w utworze opisuje moment zachwytu kobietą.
Kontynuacje i nawiązania
Adam Mickiewicz Pan Tadeusz – opis kobiety zajmującej się parzeniem kawy
motyw perły w literaturze i sztuce: Narodziny Wenus Sandro Botticelli, Dziewczyna z perłą Rembrandt Harmenszoon van Rijn, Nagrobek Perlisi Jan Andrzej Morsztyn.
Autor
Justyna Cz.