profil

Życie i twórczość S. Żeromskiego.

poleca 85% 133 głosów

Treść Grafika
Filmy
Komentarze
Stefan Żeromski

Stefan Żeromski urodził się w Strawczynie koło Kielc 14 października 1864 roku. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Wychowywał się w Ciekotach w Górach Świętokrzyskich. W roku 1874 rozpoczął naukę w Męskim Gimnazjum Rządowym w Kielcach, które ukończył w 1886 roku ale nie uzyskał matury z powodu matematyki. Rozpoczęte w tym samym roku studia na Warszawskim Instytucie Weterynarii musiał przerwać z powodów finansowych. Od 1873 roku pracował jako guwerner w domach ziemiańskich. Debiutował jako nowelista na łamach Tygodnika Powszechnego w 1889 roku. W następnych latach wydał zbiór opowiadań oraz powieści Syzyfowe Prace i Ludzie Bezdomni. Duży sukces odniosła powieść Popioły, dzięki której Żeromski mógł poświęcić się pracy twórczej. Po wybuchu I WŚ zgłosił się do Legionów Polskich lecz nie brał udziału w walkach. Przez wiele lat przed odzyskaniem niepodległości Żeromski reprezentował postawę gorącego zaangażowania w sprawy narodowe i społeczne. Sytuacja społeczeństwa polskiego była dla niego zagadnieniem osobistego sumienia, co znalazło pełne odzwierciedlenie w twórczości literackiej. Jednocześnie pisarz był przekonany, że gdy nastąpi wyczekiwana niepodległość, literatura uwolni się z obowiązków społecznych i stanie się sztuką czystą.
Rok 1918 miał wyjątkowe znaczenie w życiu pisarza. Był to rok zakończenia I WŚ i powstania niepodległego Państwa Polskiego. Z drugiej zaś strony był to dla pisarza okres wielkiego nieszczęścia. W lipcu tegoż roku, po długiej i nieuleczalnej chorobie zmarł jego jedyny syn, osiemnastoletni Adam. Według słów samego Żeromskiego, było to dla niego najcięższe doświadczenie całego życia ? obowiązki obywatelskie, jego prace pisarskie wydały mu się bezsensowne, jałowe i nikomu nie potrzebne. Śmierć syna zamykała jednocześnie ostatnie i najmocniejsze więzy z przeszłością. Intensywność zdarzeń związanych z powstaniem niepodległego państwa nie pozwoliła pisarzowi trwać zbyt długo w stanie bezwładu i apatii. Jego głos się liczył i na głos ten czekano, jego współdziałanie było potrzebne. Pisarz zaczął więc aktywną działalność. Stworzył Projekt Akademii Literatury Polskiej, napisał rozprawy Początek Świata Pracy i Organizację Inteligencji Zawodowej. Przez krótki czas pełnił funkcję prezesa Związku Zawodowego Literatów, brał udział w akcji plebiscytowej na Mazurach, zorganizował Towarzystwo Przyjaciół Pomorza.
Wbrew pierwotnym oczekiwaniom Żeromskiego, sama niepodległość nie wystarczyła, by w Polsce zapanował ogólny dobrobyt. Słabość ówczesnego państwa i niepewność jego przyszłości kryła się w jego politycznej i społecznej organizacji, w wewnętrznym rozbiciu i skłóceniu, w korupcji, w klasowym i partyjnym egoizmie, w nieodpowiedzialności wielu czołowych reprezentantów ówczesnej administracji. Jedną z największych klęsk owego ?przedwiośnia? polskiej państwowości była nie przebierająca w metodach walka o władzę. W kraju szalała drożyzna i lichwa. Pieniądz z każdym miesiącem tracił na wartości. Rosło bezrobocie. Przez kraj przewalały się fale strajków i protestów. Rząd odpowiadał militaryzacją kolei, wprowadzeniem sądów doraźnych i stanu wyjątkowego. W tej sytuacji wszystkim odpowiedzialny ludziom w Polsce musiało nasunąć się pytanie: co będzie dalej. Dla Żeromskiego było rzeczą oczywistą, że Polska musi zdobyć się na jakiś wielki akt odrodzenia, który pozwolił by jej rozwiązać wszystkie jej problemy społeczne i państwowe. Żeromski nie wiedział czy znajdą się w Polsce siły moralne, które by ową wielką ?rewolucję wewnętrzną? podjąć się odważyły i zrealizować zdołały. Jeśli nie, pojawiała się alternatywa, albo Polska w oparciu o własne siły moralne na ten akt odnowy się zdobędzie, albo stanie wobec widma rewolucji rosyjskiej. Z takich refleksji, obaw i niepokojów, narodził się obraz powieści, która miała być obrazem Polski współczesnej, a zarazem ustosunkowaniem się pisarza do podstawowych problemów jej społecznego i państwowego życia. Przedwiośnie wyrosło z niepokoju pisarza, z przeprowadzonej analizy rzeczywistości powojennej niepodległej już Polski, w której widział wiele zła, nędzy, wyzysku, niesprawiedliwości i egoizmu. Dostrzegł też niebezpieczeństwo rewolucji w jej niszczycielskim aspekcie.
Odzyskanie niepodległości, pierwsze niełatwe lata życia w niepodległej Polsce odbiły się szerokim rezonansem w prozie, poezji i dramacie. Najgłębiej i najwnikliwiej usiłowała prześwietlić krytyczną i ostrą analizą wszystkie zakamarki życia polskiego ówczesna proza. Liczni pisarze w swoich dziełach odsłaniali kulisy formowania się państwa, walk o władze i wpływy, zawiłe kombinacje w świecie finansjery i sfer rządowych. Inaczej na ówczesną sytuacje reagowali pisarze politycznej i społecznej prawicy tacy jak Władysław Stanisław Reymont w opowieści Bunt, Józef Weyssenhoff w powieściach Cudno i ziemia cudeńka oraz Noc i Świt, czy też Karol Hubert Rostworowski w dramacie Antychryst. Dawali oni wyraz głębokiemu zaniepokojeniu wzrastającą radykalizacją wiejskiego i miejskiego proletariatu, groźbą wstrząsów społecznych i rewolucyjnych wystąpień. Powieść Żeromskiego mieściła się w tym samym nurcie literackich rozrachunków, sporów i ustosunkowań. Pisarz pokazuje w niej, że niepodległość nie rozwiązała wielu palących problemów ówczesnego społeczeństwa.
W Przedwiośniu udało się Żeromskiemu uchwycić klimat, atmosferę, stan umysłów i świadomości powszechnej tamtego czasu w trafnym, ale ogólnym zarysie. Tytułowy motyw przedwiośnia ma walor symboliczny. Odnosi się do różnych sfer życia i egzystencji . Przedwiośnie to przesilenie pór roku dające się skojarzyć z przejściem z niewoli do niepodległości. Jest ono symbolem początków odradzającej się państwowości.

Czy tekst był przydatny? Tak Nie

Czas czytania: 4 minuty

Teksty kultury