System polityczny

Składa się z 3 elementów:
a) normy polityczne – zalicza się do nich normy, które regulują życie polityczne, które są uznawane w życiu politycznym, dotyczą życia politycznego.
Do norm politycznych zaliczamy część norm ustanowionych przez państwo, które dotyczą życia politycznego. Normą polityczną nie jest np.: prawo o ruchu drogowym.
Normą polityczną jest np.: prawo wyborcze; normy, którymi kierują się organizacje i instytucje polityczne, statuty partii, regulaminy wyłaniania kandydatów na posłów, regulamin obrad parlamentu, normy prawa zwyczajowego, jeżeli dotyczą życia politycznego

b) instytucje i organizacje polityczne – mają charakter polityczny, funkcjonują w politycznej sferze życia społecznego - organizują społeczeństwo do udziału w takim życiu; za ich pośrednictwem społeczeństwo może uczestniczyć w życiu politycznym np.: partie polityczne, związki zawodowe (wywierają wpływ na władzę państwową), organizacje samorządowe, państwo (organizacja społeczna, najbardziej powszechna, należą do niej wszyscy, jest organizacją przymusową), organizacje nieformalne: mafia – wpływa na polityków

c) idee i wartości polityczne – to te, które mają charakter polityczny, uznawane są w życiu politycznym, na ich uznaniu życie polityczne się opiera np.: idea – demokraci, państwa prawa, społeczeństwa obywatelskiego, samorządności, sprawiedliwości społecznej

KONSTYTUCJA
Konstytucja – ustawa zasadnicza; pochodzi od „konstiuo, konstituere” – ustanawiać, urządzać; akt prawny, który traktuje o ustanowieniu i urządzeniu państwa. Najwyższy rangą akt prawny, który wyróżnia się od innych norm:
- szczególnym trybem stanowienia (stanowi się przy szczególnym kforum i szczególną większością głosów: 2:3, 3:4, 3:5)
- szczególną treścią – jest aktem prawnym możliwie ogólnikowo napisanym: musi być ogólnikowa, aby mogła obowiązywać długo, musi być dostosowana do zmian społecznych
- szczególną mocą – akt prawny najwyższego rzędu, ponad nią nie ma nic, pozostałe normy prawne muszą być zgodne z konstytucją (oprócz krajów, gdzie ponad konstytucją jest religia)
- szczególną ochroną – do ochrony powołuje się szczególny organ państwowy, w większości krajów przyjmuje postać sądu konstytucyjnego. W Polsce jest to Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy (USA), Izba Lordów (GB). Orzeczenia sądu Konstytucyjnego mają moc ustawy.
- Każde nowoczesne państwo na konstytucje, jest ona fundamentem. Konstytucji nie mają 2 grupy państw: * monarchia absolutna (ustrój opiera się na założeniu, że władza panującego nie może być ograniczona: Arabia Saudyjska (ograniczona tylko Koranem, panujący uznaje siebie za najwyższego interpretatora Koranu); Oman, Bahrajn, ZEA, Kuwejt, Suazi, Monako, Watykan * w krajach rządzonych przez reżimy, które zyskały władzę poprzez zamach stanu (rozpoczęcie sprawowania władzy od unieważnienia konstytucji: państwa w Afryce.

TYPY KONSTYTUCJI: (kryteria):
A) czas obowiązywania i zawartość
- konstytucja pełna – przyjmuje się ją na czas nieokreślony; treść powinna obejmować no najmniej 5 spraw
1)ustrój społeczno – polityczny – ustrój konst. Określony zazwyczaj w rozdziale I w sposób ogólnikowy, poprzez wymienienie wartości na których powstaje ustrój

2)ustrój społeczno – gospodarczy – wyliczenie zasad na których ma określać się życie gospodarcze np.: poszanowania cudzej własności, wolności gospodarowania (ograniczenia mogą występować tylko w formie ustaw)

3)prawa, wolności i obowiązki obywatelskie (w tej kolejności):
+ prawa obywatelskie wynikają zawsze z prawa stanowionego, mamy możliwość wyboru sposobu postępowania; w sytuacji konfliktowej na obywatelu ciąży obowiązek wskazania normy prawnej z której dane prawo wynika
+ wolności – nie wynikają z prawa stanowionego, ale mogą być przez to prawo ograniczane, mamy możliwości wyboru postępowania, w sytuacji konfliktowej to organ państwowy musi wskazać normę prawną na mocy której daną wolność ograniczono. Wolności to predyspozycje z którymi się rodzimy, z których korzystamy. Obywatel może, ale nie musi z wolności korzystać
+ obowiązki obywatela – wynikają z prawa stanowionego, w krajach demokratycznych wynikają z prawa o randze ustawy, ustawy nakładające obowiązek obywatelom przyjmuje się w referendum; obywatel nie ma wyboru możliwości postaci postępowania, państwo musi wskazać normę prawną, z której dany obowiązek wynika

4) organizacje o zasady funkcjonowania przynajmniej najwyższych władz państwowych – stanowi do kogo należy władza ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza i jakie zachodzą relacje między nimi

5)przepisy o zmianie konstytucji – każda konstytucja w końcu przestanie pasować do rzeczywistości. Określa w jaki sposób można ją zmienić

- mała – przyjmuje się ją na czas określony, na czas do uchwalenia pełnej konstytucji. Mała małą ustanawia się po rewolucji, gwałtownej zmianie ustroju, odzyskaniu niepodległości, gdy nie ma czasu na stworzenie pełnej ( w Polsce małe konstytucje: 1919-1921 – konstytucja marcowa; 1947-1952, 1992-1997)

B) tryb zmiany konstytucji
- konst. Sztywna – której tryb zmiany jest czasochłonny, trudny do przeprowadzenia; zmiana następuje w drodze referendum – nie da się zmienić szybko, tanio, łatwo: Skandynawia, Szwajcaria, Japonia(najbardziej sztywna, nie zmieniona od 1948 roku.
- giętka – (elastyczna) tryb zmiany nie różni się od trybu stanowienia ustaw zwykłych, mamy ją w krajach gdzie nie rozróżnia się ustawy konstytucyjnej i zwykłej: Izrael, GB.

DEMOKRACJA

Różnice pomiędzy ustrojem demokratycznym a niedemokratycznym:
- w państwie dem. Społeczeństwo ma wpływ na skład władz państwowych (można krytykować rządzącą partię)
- społeczeństwo ma wpływ na treść podejmowanych decyzji
- ustrój demokratyczny – społeczeństwo może kontrolować działalność władz państwowych ( krytyka poprzez media)

FORMY DEMOKRACJI:
a) bezpośrednia – każdy przeciętny obywatel na jednakowy wpływ na treść podejmowanych decyzji.
- instytucje za pomocą których urzeczywistnia się demokracja: referendum, inicjatywa ludowo – ustawodawcza, zgromadzenie ludowe

Referendum – łac. referendare – odwołanie się – to forma odwołania się do opinii i woli obywateli. Poprzez referendum, organ, który je rozpisał, chce poznać opinie obywateli. Wg kryterium – przedmiotu referendum, wyróżniamy:
*opiniodawcze – wysądowanie opinii w danej sprawie, społeczeństwo nie podejmuje decyzji – opiniuje projekt
*prawodawcze – pod głosowanie poddaje się gotowy projekt aktu prawnego – konstytucji, noweli konstytucyjnej, ustawy zwykłej (w Polsce maja 1997 r.)

referendum może być: obligatoryjne (obowiązkowe (maj 1997 r.)) lub fakultatywne (nieobowiązkowe)

Inicjatywa – określona w konstytucji liczba obywateli ma prawo zgłosić pod obrady parlamentu bądź referendum projekt ustawy zwykłej bądź konstytucyjnej (w Polsce 100 000 obywateli może zgłosić projekt ustawy, Włochy 500 000). Z inicjatywy korzystają głównie ludzie w stosunku do tematów kontrowersyjnych.

Zgromadzenie ludowe – zebranie ogółu pełnoprawnych obywateli, którego celem jest stanowienie prawa i wybór egzekutywy (władzy wykonawczej)
Zachowały się w : kilku kantonach Szwajcarii – zwołuje się raz w roku ( pierwsza niedziela maja); niektóre gminy Niemiec, niektóre parafie (jednostki podstawowe podziału admin. Kraju) GB

b) pośrednia – społeczeństwo sprawuje władzę ale za pośrednictwem wybranych spośród siebie i przez siebie obywateli