Powojenne dylematy akowców

W konspiracji nadal działają po wojnie akowcy, tacy jak Maciek Chełmicki i Andrzej Kossecki, bohaterowie Popiołu i diamentu Jerzego Andrzejewskiego. Ich zadaniem jest kontynuowanie w podziemiu tego, co zaczęli podczas okupacji: likwidacja wrogów ojczyzny, doprowadzenie do odzyskania niepodległości przez Polskę. W ich rozumieniu wrogami ojczyzny są tak samo komuniści, jak i hitlerowcy, tak samo Sowieci, jak i polscy komuniści. Mają wykonać wyrok na jednym z takich komunistów – Szczuce. Budzi to wątpliwości Kosseckiego, zwłaszcza gdy pomyłkowo w akcji zabici zostają dwaj robotnicy. Andrzej ma dystans do swojej działalności i wyrzuty sumienia,działa jednak jak sprawny i dokładnie wypełniający rozkazy żołnierz.Szczukę ma zabić Maciek. Sytuacja zmienia się, gdy chłopak, uczestnik powstania warszawskiego, wsławiony we wcześniejszych akcjach, podobnie jak Andrzej zaczyna mieć, pod wpływem rodzącej się właśnie miłości do nowo poznanej dziewczyny, wątpliwości co do sensowności zabijania komunisty, który jest jego sąsiadem w hotelu i w niczym mu nie zawinił. Coraz bardziej męczy go też konspiracyjne życie, ciągłe ukrywanie się, bez żadnych perspektyw na zmianę i niepodległość ojczyzny. Zamierza uwolnić się od konspiracyjnych obowiązków i próbować żyć normalnie. Mówi o swych wątpliwościach dowódcy i przyjacielowi – Kosseckiemu. Ten bezwzględnie jako dowódca nakazuje mu wykonanie rozkazu, choć sam nie bardzo wierzy w jego sens. Maciek postanawia, by nie zostać uznanym za dezertera, wykonać ostatnie zadanie i skończyć z konspiracją. Niestety, przypadkowo ginie po ostatniej akcji. Jego postać zyskała wielką sympatię czytelników i widzów (Maćka zagrał Zbigniew Cybulski– rola kultowa).