1. ‘zmniejszać prędkość, zatrzymywać, zwalniać’; 2. ‘utrudniać coś, przeszkadzać,powstrzymywać, powściągać’; 3. dawniej też ‘nie pozwalać iść dalej, zatrzymywać, zagradzać drogę; więzić, aresztować; skąpić’; 4. także ‘zmuszać, namawiać, nakłaniać’; 5. również ‘nie dopuszczać, przeciwstawiać się(w procesie sądowym)’ (XV w.).
Pochodzenie:
Od XV w.; także w in. językach słow., np. słowac. hamovat’, moraw. hamovat, hemovat; z pol. do ukr. hamuváty, hamovaty i białorus. hamovácь; zapożyczenie ze śrniem. hamen, niem. hemmen o podobnym znaczeniu, choć pierwotnienie dotyczyło ‘zakładania pęt na nogi zwierząt’.
Obecna postać
Współcześnie używane są również formy z przedrostkami: wyhamować i zahamować.
Źródło
Jął hamować uciekające.
Marcin Bielski (1495-1575)
Kto się w małych rzeczach nie hamuje (...).
Piotr Skarga (1536-1612)
Karność żołnierska srogim a okrutnym hamowaniem żyje.
ks. Jan Wargocki (połowa XVI w.-początek XVII w.)
poleca
b/d
hamująco
‘łagodząco, uspokajająco’
poleca
b/d
hamulec
1. ‘przyrząd do zatrzymywania lub zmniejszania prędkości ruchomych części mechanizmów, maszyn, pojazdów; 2. przenośnie ‘wędzidło, wodze, czynnik powściągający’; 3. też ‘lina do zatrzymywania i ciągnięcia tratwy’(XVI w.); pochodzi od niem. złożenia Hemm-holz ‘ts.’, w dosłownym znaczeniu ‘drzewo do hamowania’ – początkowo był to kawałek drewna do blokowania koła u wozu; w pol. od XVII w.; pol. > ukr. dialektalne hamúłecь i słowac. hamulec