Rosjanin – kat i ofiara

Nie brakuje też w literaturze polskiej obrazów Rosjan – katów. Proza łagrowa, np. Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, pokazuje zarówno Rosję katów, zwyrodnialców z łagrów, jak i więźniów, na ogół niesprawiedliwie aresztowanych i osadzonych w łagrze. Niektórzy z nich pokornie uznają swoją winę, inni próbują walczyć o zachowanie godności (Kostylew). Motto dzieła zaczerpnięte z utworu Fiodora Dostojewskiego Wspomnienia z domu umarłych sugeruje, że Rosja miała problemy ze zniewalaniem obywateli już od czasów carskich.
Także we wspomnieniach Oli Watowej Wszystko, co najważniejsze odnajdujemy obrazy łagrowych katów, głodzących więźniów i zmuszających ich do pracy ponad siły. Jeden z nich dąży do stosunków seksualnych z bohaterką, w zamian za to oferując jej lepsze traktowanie, większe przydziały jedzenia i ewentualność... poczęcia drugiego syna, jeśli jej ukochane dziecko umrze.
Jako kaci, nieszanujący praw dotyczących jeńców wojennych, ukazani zostają też Rosjanie w wierszu Herberta Guziki czy piosence Kaczmarskiego Katyń, w których przeciw zbrodniarzom świadczą nawet przedmioty (guziki) i drzewa:

Jeszcze rosną drzewa, które to widziały,
Jeszcze ziemia pamięta kształt buta, smak krwi,
Niebo zna język, w którym komendy padały,
Nim padły wystrzały, którymi wciąż brzmi.

(...)

„O pewnym brzasku w katyńskim lasku
Strzelali do nas Sowieci”
(Jacek Kaczmarski, Katyń)