głupi jak but (z lewej nogi)
‘wyjątkowo głupi, tępy’; wyr. określ. Noga, w przeciwieństwie do głowy, która jest siedliskiem rozumu, była traktowana pogardliwie, kojarzona z głupotą. Skojarzenie przeszło też na buty; do dziś mówimy na kogoś głupiego, tępego, nierozgarniętego – trep. Rozszerzony zwrot – jak but z lewej nogi jest bardziej dosadną wersją wcześniejszego powiedzenia, gdzie lewy znaczy ‘niewydarzony’; Tego psa nie da się wytresować, bo jest głupi jak but.
słoma komuś z butów/z papci wychodzi/wyłazi
‘wychodzi z kogoś jego prostactwo, brak obycia, ogłady’; zwrot. Dawniej wieśniacy wkładali do butów słomę jako ochronę przed zimnem i wilgocią; Takie weryfikacje trzeba by powtarzać co rok, bo politykom słoma z butów wyłazi niezauważalnie i po długim czasie.
szyć komuś buty
‘intrygować przeciw komuś, oczerniać, szkodzić komuś’; zwrot rzem. Mamy tu zachowane dawne znaczenie czas. szyć, który oprócz znaczenia takiego, jak dzisiaj, odnosił się też do robienia intryg, spiskowania, potajemnego działania na czyjąś szkodę; Kto szyje Lechowi Kaczyńskiemu buty? – TVN.
umarł w butach
‘sprawa jest zakończona, przegrana, już nic nie można zmienić; przepadło’; fraza; Lecz jeśli teatrologa dopadnie zaraza badawczej pasji, skupionej na pejzażu teatru współczesnego (…) umarł w butach (…) . – „Dialog Akademicki”.
Materiał opracowany przez eksperta