Symbole narodowe

HISTORIA POLSKICH SYMBOLI NARODOWYCH


Każdy Polak powinien być dumny ze swych symboli narodowych i ojczyzny. Szanować i pamiętać o nich. To one tworzyły historię naszego i nadal tworzą. Towarzyszyły naszym przodkom aż do teraz. Są trwałym przykładem jak Polacy walczyli by mogły je widzieć następne pokolenia. Przez wierność, patriotyzm i poświęcenie ginęli żołnierze i zwykli ludzie byśmy mogli żyć w niepodległym kraju. Każdy naród ma swoje symbole narodowe, w Polsce są nimi: biało- czerwona flaga, godło oraz hymn. Symbole łączą wszystkich Polaków. Powinniśmy być dumni z naszej narodowości i tak bogatej historii, i dlatego naszym obowiązkiem jest pamiętanie najważniejszych wydarzeń oraz przekazywanie je następnym pokoleniom.
Flaga Polski ma kolor biało- czerwony. Jest kształtu prostokątnego ( stosunek boków 8:5), są to dwa prostokątne pasy ( u góry biały, dół czerwony). O barwach można także powiedzieć, że biel oznacza czystość, a czerwień dostojność i potęgę naszego kraju. Flagi wywodziły się ze wcześniejszych chorągwi. W XVIII wieku chorągwie i sztandary oznaczały przynależność do oddziału. Oddawano im honory wojskowe i cześć. Poświęcano je i składano wobec nich przysięgę. Wręczając chorągwie i sztandary przypominano, że walczy się dla nich za cenę krwi i życia. Dowodem na to są teksty pisarskie z XIX wieku. Witold Łaszczyński pisał w swoim wierszu „Polski sztandar”: „...polski sztandar, nasz amarantowo- biały, Lechitów wolny znak w królewskim wieńcu chwały wolności ptak biały.” Chorągwie były już znane za czasów Mieszka oraz Bolesława Chrobrego. Głównym elementem na chorągwiach był orzeł biały na czerwonym polu. Barwy flagi nawiązują do godła. Wywodzi się to z barw chorągwi królewskich, haftowanie czy malowanie było procesem długim i kosztownym. Dlatego przeniesiono na chorągiew barwy godła. Biel i czerwień stały się oficjalnymi barwami w 1831 roku, gdy sejm uchwalił ustawę. Flaga symbolizuje niepodległość. Barwy narodowe towarzyszyły oddziałom polskim np. w powstaniach. W powstaniu styczniowym towarzyszyły oddziałom Hanke Bosaka, Czechowskiemu czy Sierakowskiemu. Żołnierze przysięgali: „walczyć do ostatniej kropli krwi, znosić cierpliwie wszystkie trudy i cierpienia, niewygody i słuchać bezwarunkowo naczelników...”Barwy towarzyszyły także podczas Wiosny Ludów. Na sztandarach wypisywano słowa: „Za wasza i naszą wolność”. Obecnie flaga jest wywieszana na budynkach Sejmu, Rady Państwowej i Rady ministrów, jest także wywieszana w dniu świąt narodowych. Biało czerwone flagi mają także sztandary wojskowe, samoloty wojskowe (szachownica), placówki dyplomatyczne. Na okrętach wojennych podnosi się banderę i proporzec. Zostało również ustanowione święto flagi (02.05) przez Sejm dnia 20.02.04. Istniała także flaga Polski z godłem, ustanowiono ją w 1919 roku. W 1928-1938 była banderą handlową. Od 1938 roku ponownie używały jej polskie instytucje za granicą. Rysunek orła zmieniał się z urzędową zmianą godła na czerwonym tle. Tak samo zmieniały się odcienie: 1921- 1931 – kolor karmazynowy, cynobrowy od 1928-1980, czerwony nieoficjalny i kolor ustanowiony w 1980.
Według legendy założycielem Polski był Lech. Legenda mówi, że kiedy Lech i jego bracia: Czech i Rus szukali miejsca by się osiedlić, zmęczeni postanowili się zatrzymać. Wtedy Lech ujrzał Białego Orła. Zatrzymał się w tym miejscu i postanowił założyć państwo znane Gnieznem. Ciekawostką jest to, że w czeskiej kronice można znaleźć teks człowieka wołającego do władcy: Panie, to są Polacy...ich małe kroniki są tak rącze... Sztandar czarny jak węgiel, z białym orłem unosi się nad polskim orszakiem...”. Nigdzie indziej nie można znaleźć informacji o czarnym sztandarze. Za czasów Bolesława Chrobrego orzeł najwcześniej widniał na denarach. Za czasów Bolesława Krzywoustego, Gall Anonim opisuje wojska polskie, które posiadały „znaki polskie” (signa polonica). Orzeł Biały był już herbem za czasów Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego i Jagiellonów. Ustalenie wyglądu ptaka prowadziło do sporów. Ponieważ przypominał on wyglądem koguta, gołębia czy pawia. Orła na czerwonym tle używali Piastowie mazowieccy, orzeł był bez korony. A książęta mazowieccy używali godła smoka i Orła. Ziemia krakowska miała w herbie Orła, także w herbie poznańskim był orzeł (bez przepaski i korony). Królowie zakładając nowe miasta dawali im w herbie znak orła. W 1295 roku pojawił się na chorągwi Przemysła II, a w 1222 na pieczęci księcia Kazimierza. Działo się to w czasie rozbicia dzielnicowego za panowania Władysława Łokietka. Orzeł był podobny do dzisiejszego, można było go zobaczyć na pieczęciach królewskich i monetach. Za panowania Zygmunta Starego na godle widniała litera „S”. Za czasów Zygmunta Augusta „SA” po łacinie oznaczało to „Sigismundus i Sigismundus Augustus” Za czasów Batorego na orle umieszczano jego herb- wilcze kły, a za Zygmunta Waze- snopek, który okalał order Złotego Runa. Po Unii Lubelskiej łączącej Litwę i Polskę godłem staje się litewska pogoń (jeździec na koniu z mieczem) i Polski Orzeł. Tarcza jest podzielona na cztery części. Dawniejszym symbolem Litwy były słupy Gedymina. Pogoń wzięła się stad, że na obrazie Matejki zostały przedstawione słupy Gedymina, a za nimi listewka pogoń. Podczas rozbiorów utworzone zostały przez zaborców prowincje i gubernie. Otrzymywały one nowe herby. Orzeł występował czasem z koroną lub bez. Po powstaniu listopadowym carowie przyjęli polski order Białego Orła z niebieską wstęgą. Na godne z okresu powstania listopadowego widnieje także znak Ukrainy- Archanioł.
Na wniosek Joachima Lelewela został przyjęty nowy wzór godła. Jednak wcześniej podczas obrad Lelewel proponował aby Orła i pogoń zwieńczyć figijską czapką jednak wywołało to oburzenie. W 1917 roku gdy w Warszawie rządziła Rada Regencyjna powołała ona specjalna komisję artystyczną, która miała opracować wzór godła. W tym roku pojawiły się także pierwsze banknoty z Orłem w koronie na tarczy. Po drugiej wojnie światowej władze w 1945 roku usunęły koronę z głowy Orła. Były to czasy RPL-u. w 1946 roku ogłoszono konkurs na wizerunek Orła i na nowy kształt godła. Znwcy uważali że pozbawienie Orła korony przerwało płynną linię obwodu ptaka (skracało szyję, wydlużało pióra). Liczne rysunki i projekty zebrał profesor Aleksander Gieyrztor, i po wielu debatach konkurs wygrał Michał Bylina ( malarz- batalista). Dopiero dekret Rady Panstwa z 7 grudnia 1955 roku nadał godłu sankcję urzędową, stwierdzajac iż herbem narodowym jest: „orzeł biały w głową zwróconą w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami oraz dziobem i szponami złotymi, w czerwonym polu prostokątnej tarczy o dolnej krawędzi wydłużonej pośrodku”. W 1980 roku Sejm zatwierdza dekret o godle, hymnie i barwach. Dziś godło możemy spotkać w szkołach czy urzędach. Godło przypomina nam o zachowaniu kultury i szacunku w tych miejscach.


Pierwszym hymnem polski była „Bogurodzica”. Jest to religijna pieśń średniowieczna, zachowana została w różnych odpisach rękopiśmiennych z XV wieku. Najdawniejszy tekst tzw. krakowski I jest z 1407 roku. Tekst krakowski obejmuje dwie zwrotki, pierwsza jest do Matki Bożej, druga do Chrystusa. Każda z nich kończy się refrenem „Kyrie Eleison”. Tekst krakowski II ma 14 zwrotek. Tekst z drugiej połowy XV wieku ma 19 zwrotek, są to zwrotki pierwotne, poszerzone zostały o pieśń wielkanocną i pasyjną a w późniejszych tekstach o litanijne wezwania do świętych. Według Długosza Bogurodzice śpiewano jako „carmen patrium”. Była także hymnem państwowym oraz koronacyjnym pierwszych Jagiellonów dynastycznych. Jednak w drugiej połowie XVI wieku autor Allertusa z 1596 roku pisał: „już dziś o niej nie słychać, babom je oddali”. Dopiero kiedy znów popularny stał się nust patriotyczny, pieśń stała się popularniejsza. Przedruk Bogurodzicy zamieścił w Śpiewach Historycznych Niemcewicz (1816). Pieśń tą utrwalił Sienkiewicz w Potopie i Krzyżakach. Pochodzenie Bogurodzicy stanowi problem. Na początku przypisywano jej autorstwo św. Wojciechowi. Jednak uznano to później za niemożliwe, ponieważ św. Wojciech bardzo krótko przebywał w Polsce. Jak widać nie można na pewno ustalić kto napisał ten utwór. Utwór ten został wydany w 1926 roku w BPP i zawierał 200 podobizn tekstów.



Bogarodzica dziewica, Bogiem sławiona Maryja,
U twego syna Gospodzina matko zwolona, Maryja!
Zyszczy nam, spuści nam.
Kyrie Eleison.
Twego syna Krciciela zbożny czas,
Usłysz głosy, napełni myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jenże cię prosimy.
O o, dać raczy, jegoż prosimy:
Daj na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kyrie Eleison.
Narodził się nas dla syn boży.
W to wierzy, człowiecze zbożny,
Iż przez trud Bog swoj lud
Odjął diabłu strożą.
Kyrie Eleison.
Przydał nam zdrowia wiecznego,
Starostę skował pkielnego,
Śmierć podjął, wspomionął
Człowieka pirwego.
Kyrie Eleison.
Jenże trudy cirpiał bezmiernie,
Jeszczeć był nie przyśpiał zawiernie,
Aliż sam Bog zmartwychwstał.
Kyrie Eleison.
Adamie, ty boży kmieciu,
Ty siedzisz u Boga wiecu,
Donieś nas swe dzieci,
Gdzież krolują anjeli.
Kyrie Eleison.
Tam radość, tam miłość, tam widzenie Tworca
Anjelskie bez końca,
Tuć się nam wzjawiło diable potępienie.
Kyrie Eleison.
Ni śrzebrem, ni złotem nas diabłu odkupił,
Swą mocą zastąpił.
Ciebie dla, człowiecze, dał Bog przekłoć sobie
Bok, ręce, nodze obie,
Krew świętą swą z boku na zbawienie tobie.
Kyrie Eleison.
Wierzże w to, człowiecze, iż Jezu Kryst prawy
Cirpiał za nas rany,
Swą świętą krew przelał za nas krześcijany.
Kyrie Eleison.
O duszy o grzesznej sam Bog pieczą ima,
Diabłu ją odejma,
Gdzież to sam przebywa, tu ją k sobie przyjma.
Kyrie Eleison.
Już nam czas, godzina, grzechow się kajaci,
Bogu chwałę daci,
Ze wszemi siłami Boga miłowaci.
Kyrie Eleison.
.Maryja dziewica, prosi syna twego,
Krola niebieskiego,
Aby nas uchował ode wszego złego.
Kyrie Eleison.
Wszytcy święci, proście,
Nas grzeszne wspomożcie,
Bysmy z wami byli,
Jezu Krysta chwalili.
Kyrie Eleison.
Tegoż nas domieści, Jezu Chryste miły,
Bysmy z tobą byli,
Gdzie się nam radują już niebieskie siły.
Kyrie Eleison.
Amen, amen, amen, amen, amen, amen,
Amen, tako Bog daj,
Bysmy poszli wszytcy w raj,
Gdzież krolują anjeli.

Drugim hymnem była „Rota”, Marii Konopnickiej. Muzykę do utworu napisał Feliks Nowowiejski. Rota powstała na wskutek strajku antygermanizacyjnego we Wrześni (1901-1902). Wykonano ją 15.III 1910r, w uroczystość odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego Krakowie. Przed I wojną światową była hymnem narodowym.

Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród.
Nie damy pogrześć mowy,
Polski my naród, polski lud,
Królewski szczep piastowy.
Nie damy, by nas gnębił wróg.
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Do krwi ostatniej kropli z żył
Bronić będziemy ducha,
Aż się rozpadnie w proch i pył
Krzyżacka zawierucha.
Twierdzą nam będzie każdy próg.
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz,
Ni dzieci nam germanił,
Orężny wstanie hufiec nasz,
Duch będzie nam hetmanił.
Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg.
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg
Dzisiejszym hymnem narodowym Polski jest „Mazurek Dąbrowskiego”. Nie można z dokładnością powiedzieć kiedy powstał, uważa się, że jest to lipiec 1797, w Reggio Emilia położonego na północny zachód od Bolonii. Trudność z określeniem daty wynika stad, iż autor słów Józef Wybicki nie określił i nie opisał narodzin Pieśni Legionów, mimo to że Wybicki zostawił pamiętnik. Jednak ważną wiadomością jest to, że znaleziono 10 lat później notatkę generała Henryka Dąbrowskiego z której wynika, że Wybicki ułożył ta pieśń gdy zobaczył pierwszy raz wojsko polskie. Po badaniach okazało się, że Wybicki przyjechał do Reggo ok. 10 lipca, przebywał tam 10 dni a w przeddzień opuszczania Reggio została zorganizowana uroczystość. Podejrzewa się, że wtedy zaśpiewano Mazurka Dąbrowskiego. Pieśń Wybickiego zachwyciła wszystkich. Generał Dąbrowski pisał do Wybickiego: „Żołnierze do Twej pieśni coraz więcej gustu nabierają, my ją sobie nucimy z winnym szacunkiem dla osoby autora...”. nie tylko śpiewali ją legioniści również w Polsce w 1978roku w Galicji. Później w Warszawie(1799). Przekazywano ją z ust do ust, zmieniała słowa, wzbogacona o nowe strofy. Z czasem zaczęto podejrzewać czy tylko pierwsza zwrotka nie została napisana Przez Wybickiego. Jednak znaleziono w 1855 roku oryginalny tekst u wnuka Wybickiego, niestety dokument ten zginął w Berlinie. Mazurek oficjalnie został przyjęty w 1926 roku, zaszły także pewne zmiany w tekście Mazurka, nie zmieniła się jednak melodia.
„Jeszcze Polska nie umarła kiedy my żyjemy(...)”. W tych słowach jest najważniejsza myśl całej pieśni. Oznacza to, że dopóki Polacy będą żyć, Polska będzie istnieć. W hymnie używano zręczniejszej odmiany tekstu. Jednak częstym słowem było „póki”, zamiast poprawnej formy „kiedy”. Różnica jest duża. Słowo póki określa granicę czasu, a w pieśni liczą się następne pokolenie. W jednej ze strof Mazurka, Wybicki nawiązuje do postaci Czarneckiego powracającego z Dani do Polski. Chodzi o powrót korpusu ekspedycyjnego z wyprawy do Dani gdzie po wypędzeniu Szwedów z Polski, nasze wojska pomagały Duńczykom w walkach ze wspólnym wrogiem, powrót ten został zarządzony przez Jana Kazimierza. Ponieważ chciał mieć wojska już w Polsce. Drogą lądową przez ziemie niemieckie wracały chorągwie polskie, aż do Poznania. Jednak znany jest „morski epizod”, kiedy w czasie walk w Danii Czarnecki wsławił się atakiem na wyspę Alren lub w czasie „Potopu” rzucił chorągwie przez Pilicę i zaskoczył tym Szwedów. Oto oficjalny, używany obecnie tekst Mazurka:

Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy,
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.

Marsz , marsz , Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski,
Za twoim przewodem ,
Złączym się z narodem.

Przejdziem Wisłę , przejdziem Wartę ,
Będziem Polakami ,
Dał nam przykład Bonaparte ,
Jak zwyciężać mamy .

Marsz , marsz ...

Jak Czarnecki do Poznania
Po szweckim zaborze ,
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze .

Marsz , marsz ...

Mówił ojciec do swej Basi
Cały zapłakany :
"Słuchaj jeno , pono nasi
Biją w tarabany"

Marsz , marsz ...

W 1822 roku umiera Józef Wybicki, Mazurek Dąbrowskiego zanika, w 1830 roku rozpoczyna się powstanie styczniowe , a w grudniu tekst Mazurka zostaje trochę zmieniony.


Jeszcze Polska nie umarła
Kiedy my żyjemy
Co nam obca moc wydarła,
Mocą odbierzemy

Co wzięła rozpacz to
Dokona męstwo
Marsz, marsz Polacy
Da nam Bóg zwycięstwo!

Inne słowa znajdują się znów w „Pieśni Narodowej” Stanisława Jachowicza.
Jeszcze Polska nie zginęła
Kiedy my żyjemy
Dzieci do ważnego dzieła
Pomoc przyniesiemy.

Marsz, marsz na wały
Z doroślejszym mały
Choć nieduże chłopy
Możem wznieść okopy.

Około 1842r, pieśń Mazurka rozpowszechniła się na Słowacji, pierwowzór Mazurka został napisany przez Samuela Tomasika.

Hej Słowianie jeszcze nasza
Słowian smaba żyje,
Póki wierne serce
Za nasz naród bije!

W czasie powstania styczniowego, czy listopadowego popularność zdobyły pieśni „Boże coś Polskę Stworzył” i „ Z dymem Pożarów”. Obie pieśni miały charakter religijny. Słowa Mazurka ulegały modyfikacjom, podobnie jak w pieśni na cześć Mariana Langiewicza. Pieść ta była popularna wśród Poloni zagranicznej, a w czasie międzywojennym śpiewali ją harcerze. Także w Mazurskiej i warmińskiej poezji ludowej było wiele utworów inspirowanych Mazurkiem, np. wiersz „Do Matek warmińskich”, napisany w 1895.
17 lipca 1978r. zostaje otwarte w Będominie, w dawnym dworku Wybickich Muzeum Hymnu Narodowego. W uroczystości zabrał udział przewodniczący Rady Państwa historyk profesor Henryk Jabłoński, wygłosił on przemówienie związane z dziejami Mazurka Dąbrowskiego, mówiąc: „(...) Na wieczną rzeczy pamiątkę, dla nauki teraźniejszych i przyszłych pokoleń tworzymy nową, nie mającą dotychczas wzorów instytucję, hołd oddając wszystkim, dla których pieśń ta była wyznaniem wiary w niezniszczalne siły narodu, w niezbywalne prawo do wolności, natchnieniem w walce i wyrazem nadziei w ostateczne zwycięstwo sprawiedliwości dziejowej. „Nie umarła”- wołał Wybicki do żołnierzy. „Nie zginęła”- śpiewali polscy patrioci niemal od początku tragicznej doby rozbiorowej. Powtarza te słowa ze wzruszeniem i czcią dla bohaterskiej tradycji zjednoczony dziś naród, a serca nasze mówią: „NIEŚMIERTELNA!”
Polskie symbole narodowe wyrażają miłość Polaków do ojczyzny i dążenie do jedności narodu. Są znamionami tożsamości, honoru, dumy i godności Polaków. To one zapewniają nam godne miejsce wśród innych narodów i państw. Towarzyszą w podniosłych sytuacjach. Jestem dumna z mojego narodu i jego symboli narodowych.