Charakterystyka Oleńki (Aleksandry Billewiczówny) z "Potopu" Henryka Sienkiewicza

„(...) a obok niego panna Aleksandra, piękna jak zawsze, spokojna i poważna.”

Aleksandra Billewiczówna, zwana także Oleńką to główna postać kobieca powieści Potop H. Sienkiewicza. Osierocona przez rodziców (należących do jednej z największych i najbardziej wpływowych rodzin laudańskich) wychowywana była przez dziadka, Herakliusza Billewicza, przywódcę owej szlachty. z mocy jego testamentu Oleńka miała poślubić chorążego orszańskiego Andrzeja Kmicica (z którego ojcem jej dziadek od dawna się przyjaźnił) lub jeśli splami on swe imię złą sławą ma udać się do zakonu.

Aleksandra była panienką o niezwykłej urodzie, którą zachwycało się wielu mężczyzn, miedzy innymi książę Bogusław Radziwiłł. Delikatna i wrażliwa „panna o płowych włosach, bladawej cerze i delikatnych rysach. Miała piękność białego kwiatu.” i „poważne, błękitne oczy, patrzące spod brwi czarnych”. Swoje piękne włosy zaplatała w warkocz, a na jej twarzy często pojawiały się rumieńce dodające wdzięku.

Oleńka stanowiła wzór cnót, w tym pobożności, mądrości i roztropności „Lecz było w tej pannie także dumy niemało, a może nawet i nieco zawziętości”. Choć była młodą i "kruchą" niewiastą to swym rozumem i odwagą przewyższała niejednego . Jej upór i odwaga oraz szczerość sprawiały, że nikt nie śmiał sprzeciwiać się jej woli. Na pierwszym miejscu stawiała dobro ojczyzny, była również honorowa i energiczna. Ceniła u ludzi cechy prawdziwego średniowiecznego rycerza „Panna Aleksandra, wnuczka starego żołnierza, wychowana w tradycjach krwi, wojny i czci dla przewag rycerskich (...) nauczono ją bowiem z małego uważać męstwo za pierwszy niemal przymiot męża”. Oleńka potrafiła zachować spokój nawet w najgorszych chwilach - „Przytomna zawsze, pełna energii i siły, nie ustawała w pracy póty, póki każdy ranny nie spoczął w chacie z przewiązanymi ranami”.

Billewiczówna była bardzo czuła. Wysoko ceniła przyjaciół i bliskich. Wartości materialne nie miały dla niej większego znaczenia.
Od pierwszego spotkania pokochała Kmicica – i do końca była wierna swemu wybrankowi, ponieważ „była z tych, co sercem uczciwym mocno kochają”.

Miała trwale określony system wartości - swoich przekonań nie zmieniła nawet pod wpływem miłości do Kmicica. Odrzuciła jego zaloty, bo uważała go za zdrajcę "Lecz ona cofnęła się ze wstrętem w twarzy i zgrozą. -Precz... zdrajco! -odpowiedziała dobitnie". Nie mogła wybaczyć mu tego, iż chciał zniszczyć kraj, który kochała, miała w sercu „ból, żal i niewypowiedzianą pogardę dla człowieka, którego pierwszą miłością pokochała”. Oleńka przeżywała głęboką rozterkę, wewnętrzny dramat, gdyż serce podpowiadało, iż nadal kocha Kmicica, a rozum dyktował jej nienawiść do zdrajcy ojczyzny. W końcu zwyciężyła nad nienawiścią miłość. Panna wybaczyła narzeczonemu wszystkie przewinienia, ponieważ okazało się, iż jako Babinicz przyczynił się do wielu zwycięstw Rzeczpospolitej. W niedługim czasie została jego zona.

Henryk Sienkiewicz przedstawił Billewiczównę jako ideał kobiety swoich czasów. Poprzez nadanie Oleńce niezłomnych cech charakteru ukazał, iż nie tylko mężczyźni mogą przyczynić się do wyzwolenia ojczyzny i swa wiara naprowadzać innych na właściwą drogę. Piękna, skromna, ale śmiała w swoich przekonaniach Oleńka to idealny wzór do naśladowania - cechowała ją niespotykana odwaga, szczerość, sprawiedliwość, „bystrość rozumu”, Aleksandrę było również stać na głębokie uczucia.