Dekalog zdrowego trybu życia

Dekalog zdrowego stylu życia

1 WIEDZA O SAMYM SOBIE

Oznacza, najogólniej rzecz biorąc, konieczność zrozumienia wszystkich podstawowych zasad funkcjonowania organizmu w takim stopniu, aby człowiek umiał oceniać stan swego zdrowia, prawidłowo interpretować różne dolegliwości i co najważniejsze, aby posługując się tą wiedzą umiał uprawiać strategię zdrowego stylu życia, planować i realizować różne przedsięwzięcia wyprzedzające chorobę, nie dopuszczać do zachorowań, przewidywać, wybiegać myślą w przyszłość, nie tylko unikać choroby, ale wspomagać zdrowie.
Wiedza, a szczególnie ta, którą konfrontujemy z praktyką, daje nam poczucie siły i pewności siebie. Tak uzyskana pewność siebie, odnosząca się do ciała przenosi się w szerokim zakresie na psychikę, wzmacnia ją, podwyższa stresowy próg wrażliwości, człowiek po prostu "byle, czego się nie boi". Wiedza rozjaśnia ciemność i przegania strachy. Z siły i pewności siebie wyrasta spokój, gotowość do współdziałania, umiejętność zrozumienia problemów innych, skłonność do i kompromisów. Człowiek, który dużo ma, (bogactwo osobowości) chętnie część tego, co ma, odda innym.

2 UTRZYMANIE SIŁ OBRONNYCH ORGANIZMU W STAŁEJ GOTOWOŚCI

Jeżeli wiemy, jak funkcjonuje ciało i jego wszystkie narządy, to pozwala nam skutecznie przewidywać, planować, działać.
Utrzymywanie na wysokim poziomie bariery immunologicznej zależne jest od świadomie realizowanego modelu zdrowego stylu życia, w którym co najmniej cztery grupy działań mają duże znaczenie.
- Pierwsza, to niedopuszczanie do takich zachowań, które mają bezpośredni wpływ na obniżenie bariery immunologicznej (lekomania, palenie papierosów, alkohol, narkotyki).
- Druga, to realizowanie takich procedur, które wzmacniają nasze siły obronne. Są to m.in. właściwe odżywianie, systematyczna aktywność fizyczna, hartowanie ciała.
- Trzecia, to umiejętne postępowanie podczas różnych chorób i dolegliwości, by nie tylko nie spowodowały one niekorzystnych następstw, ale aby wykorzystać je dla wzmocnienia organizmu. Postępujemy tak, by pomóc, (ale nie zastępować) naszym siłom organicznym w pokonaniu choroby.
- Czwarta, to pogłębianie umiejętności wykorzystania naszych sił psychicznych. Chodzi tu m.in. o różne techniki autopsychoterapii. Ochrona i wzmacnianie naszych barier immunologicznych ma ogromne znaczenie dla człowieka zarówno w skali gatunku, jak i jednostki. Otóż w ciągu ostatnich zaledwie kilkunastu lat, rozprzestrzeniają się epidemie chorób cywilizacyjnych oraz liczne choroby banalne, które ze względu ma masowość i częstotliwość występowania pogarszają warunki życia całych populacji. Takim np. groźnym zjawiskiem są alergie.



3 NIE NADUŻYWAĆ LEKÓW

Nadużycie leków jest jednym z najgroźniejszych współczesnych zjawisk społeczno-zdrowotnych. Niestety do patologicznego szerzenia się tego zjawiska przyczyniają się zarówno lekarze jak i chorzy. Ci pierwsi z pośpiechu i pod presją pacjentów, ci drudzy, głównie z braku wiedzy i wyobraźni. W większości przypadków różne dolegliwości (ból, złe samopoczucie, gorączka itp.) są świadectwem walki organizmu z chorobą, ale same w sobie chorobą nie są. Ba, można nawet powiedzieć, że objawy te, choć przykre, są jednak w jakimś stopniu świadectwem dobrej kondycji organizmu.
Tymczasem najczęściej pacjent kieruje swe wysiłki na usunięcie objawów, a nie samej choroby. Mamy, więc taką sytuację, że w chwili, kiedy organizm podjął walkę z chorobą, interwencja z zewnątrz dezorganizuje tę walkę, nie pozwala siłom wewnętrznym organizmu na wykonanie zadania, do którego są powołane. Ta procedura wielokrotnie ponawiana osłabia barierę immunologiczną. Powoduje, że organizm staje się bezbronny wobec kolejnych ataków różnych chorób. Nie oznacza to oczywiście całkowitej rezygnacji z leków, a jedynie bardzo znaczące ograniczenie ich użycia do przypadków absolutnie niezbędnych.

4 UTRZYMYWANIE WSZECHSTRONNEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ

Współczesny człowiek daleko oddalił się od natury, która wymaga od każdej istoty zachowania pełnej gotowości i nieustannej walki o byt, a więc demonstrowania siły, szybkości i wytrzymałości. W świecie człowieka możliwość respektowania praw natury są znacznie ograniczone, choć zakodowane genetycznie potrzeby wciąż dają o sobie znać. Musimy, więc tworzyć sytuacje, w których człowiek mógłby sprawniej odbierać sygnały natury, respektować je i odpowiednio na nie reagować. Najbardziej naturalną płaszczyzną tych reakcji jest aktywność fizyczna realizowana w normie, wynikającej z obiektywnych biologicznie potrzeb.
Dodać należy, że te obiektywne biologiczne potrzeby dotyczą wszystkich: robotników i nauczycieli, księży i lekarzy, gospodynie domowe i profesorów filozofii, można powiedzieć, że tych ostatnich dotyczą najbardziej.
Dobrze wiemy, że ruch wtedy jest skuteczny, gdy realizowany jest w odpowiedniej częstotliwości, intensywności i objętości. Częstotliwość wynika z prawa superkompensacji, co oznacza, że kolejny wysiłek (trening) powinien nastąpić w momencie, kiedy zasoby energetyczne wyczerpane w ostatnim ćwiczeniu, zostaną nie tylko odbudowane (kompensacja), ale jeśli ćwiczenie było dość intensywne i trwało dostatecznie długo, odbudowane z nadmiarem (superkompensacja).
Objętość oznacza, iż trening musi trwać tak długo, by całe ciało zdołało się wszechstronnie zaadaptować do zmienionych wymagań i zaangażować w niezbędny wydatek energetyczny, a zasoby organizmu tak głęboko wyczerpane, żeby powstał silny bodziec (potrzeba) do ich odbudowy.
Intensywność najłatwiej mierzyć. Korzystamy tu z doskonałej precyzji takiego pomiaru, który wprost i bardzo dokładnie oddaje wielkość wysiłku tj. tętna.
Dopiero te trzy wielkości razem wzięte tworzą udaną kompozycję normy ruchu. Stąd właśnie wziął się optymalny wzór aktywności fizycznej tj. 3x30x130, który oznacza, że: "Każdy człowiek, a szczególnie niepracujący fizycznie, powinien ćwiczyć, co najmniej 3 razy w tygodniu, a co najmniej 30 minut każdego treningu powinno być tak intensywne, by tętno wynosiło 130".
Oczywiście pamiętamy, że tętno wysiłkowe mierzymy przez 15 sekund, a uzyskany wynik mnożymy przez 4.
Ten wzór stosownie do wieku, płci i stopnia wytrenowania może ulegać zmianom; I tak: dla dzieci w wieku 10-15 lat wzór ten mógłby mieć postać 5x20x140, a dla osób po 60 roku życia proponuje się tętno wg wzoru 170 - wiek, optymalne tętno wysiłkowe dla 60-latka wynosić, więc będzie 110. Dodać należy, że najwartościowsze ze wszech miar są wszelkie wysiłki wytrzymałościowe, a więc różne formy marszu, truchtu, biegu, jazda na nartach biegowych, pływanie, kolarstwo.
Ludzie chorzy, a w szczególności chorzy cierpiący na różne schorzenia serca, muszą oczywiście ćwiczyć wg dokładnych wskazówek lekarza. Wszyscy zaś powinni wiedzieć, że nie ma żadnego innego sposobu na wzmocnienie serca, jak poddawanie go systematycznym wysiłkom.
Lista zalet ćwiczeń fizycznych jest wielka i nie sposób ją całą wymienić. Koniecznie jednak podkreślić należy, że procesowi wzmacniania sił fizycznych z reguły towarzyszy wzmacnianie sił psychicznych. Fizyczna pewność siebie łatwo przenosi się na pewność siebie w ogóle - wzmacnia i podwyższa kondycję antystresową, czyni człowieka pogodniejszym i życzliwszym dla innych. Można powiedzieć, że życzliwość dla świata wzrasta z ilością przebiegniętych kilometrów.

5 PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE SIĘ

Ożywieniu napisano wiele ogromnych ksiąg i wciąż trwają różne spory o doktryny żywieniowe, diety, normy itp. Sprawa nie jest jednak tak skomplikowana. Bo oto spośród ogromu zaleceń i norm łatwo wyłonić i na jednej stronie spisać te zalecenia, które są decydujące i gdybyśmy tylko w tych kilku sprawach osiągnęli powszechne stosowanie byłby to sukces ogromny.
Te kilka prostych zasad to:
- Przestrzeganie prawa bilansu energetycznego tzn. należy tylko tyle spożywać, ile organizm zużywa.
- Wyeliminowanie maksymalne z diety tłuszczów zwierzęcych (i zastąpienie ich tłuszczami roślinnymi), oraz produktów wysokoprzetworzonych, czasem zwanych "białymi truciznami" jak cukier, sól, biała mąka.
- Spożywanie dużych ilości warzyw i owoców. Nazwałbym to zmierzaniem ku wegetarianizmowi.
- Ograniczenie spożycia potraw o wysokiej zawartości cholesterolu.
Odżywianie się, spożywanie posiłków jest jedną z ważniejszych czynności życiowych i nie może być źródłem stałych ograniczeń i zakazów. Powinno przynosić satysfakcje, być źródłem przyjemności. Przestrzeganie zasad zdrowego odżywiania się nie musi, więc być katorgą i samoudręczeniem.




6 HARTOWANIE SIĘ

Jest to zasada szczególnie związana z drugą (o utrzymaniu w gotowości sił obronnych organizmu), ale stanowi jej rozwinięcie. Chodzi tu, bowiem nie tylko o wzmocnienie bariery immunologicznej (chroniącej przed chorobami), ale o takie świadome, planowe poddawanie swego ciała (i psychiki) różnego rodzaju bodźcom, czasem nawet skrajnym, by wzmocnić się, przygotować do sytuacji trudnych, uodpornić się na ekstremalne bodźce w sferach: fizycznej, psychicznej i społecznej. Nie tylko bronić i chronić przed inwazją, ale wzmacniać pozytywny potencjał zdrowia.
Trening hartujący dysponuje szeregiem technik fizycznych, psychoterapeutycznych i socjoterapeutycznych. Warto je znać i po prostu stosować. Chodzi o życie pełne, dynamiczne, aktywne. Zgodne z koncepcjami promocji zdrowia.

7 ROZWIJANIE UMIEJĘTNOŚCI WALKI Z DYSTRESEM

Najpierw dwa porządkujące wyjaśnienia. Mówimy: te stresy, przypisując pojęciu stres wyłącznie znaczenie negatywne. To błąd. Negatywny jest dopiero ten bodziec, czy ten strumień bodźców, który przekracza pewną granicę wytrzymałości indywidualnej konkretnego człowieka. Takie zjawisko nosi nazwę dystresu. Natomiast wiele różnych bodźców odczuwanych jako przyjemne (ekscytujące), albo nieprzyjemne nieprzekraczające pewnej niebezpiecznej granicy nazywane są eustresem. Eustress jest bardzo potrzebny, "bodźcując" człowieka wzmacnia go, podnosi jego próg reaktywności.
Znajomość tych zasad pozwala nam na świadome i planowe sterowanie swymi reakcjami, ograniczanie i eliminowanie wpływu bodźców negatywnych, ale też na pełniejsze ich wykorzystanie. Ma to zastosowanie także w przypadku wprowadzania bodźców sztucznych, symulujących (trening fizyczny, psychiczny, społeczny).
Tego typu treningi mają duże znaczenie dla wszechstronnego wzmocnienia człowieka. Chodzi tu nie tylko o trening fizyczny (sportowy), który opisany został w zasadzie czwartej, ale też o różne techniki psychoterapeutyczne w tym m.in. treningi asertywności, pozwalające na obronę własnego JA bez uszczerbku dla innych.
Konieczne jest też spopularyzowanie najprostszych i powszechnie dostępnych metod ograniczających i eliminujących nadmierne napięcia psychiczne. Otóż z niewielkim uproszczeniem można przyjąć, że u każdej istoty żywej, przed którą staje jakieś konkretne zadanie do rozwiązania (zdobywanie pożywienia, obrona terytorium, walki godowe, klęski żywiołowe itp.) następują takie zjawiska fizjologiczne, które mają przygotować do wzmożonego wysiłku. Polega to na podniesieniu w organizmie człowieka poziomu hormonów i wielu różnych substancji zwiększających nieraz znacznie wydolność organizmu.
Tymczasem, kiedy w świecie zwierząt z reguły następuje rozładowanie tj. wykorzystanie tych nagromadzonych substancji na zasadzie reakcji "atak lub ucieczka", u cywilizowanego człowieka często taka możliwość nie wchodzi w rachubę, a niespożytkowane substancje stają się dla organizmu człowieka toksyczne. Wtedy z pomocą mogą nam przyjść różne zastępcze formy "ataku lub ucieczki"', czyli sztuczne wyładowanie nagromadzonej energii, a więc "odtrucie"' organizmu, co najlepiej udaje się przez zorganizowany trening fizyczny, szczególnie o charakterze wytrzymałościowym, który zastępuje naturalne formy zużycia nagromadzonej energii. Mówiąc dosadnie: na dystres najlepszy jest bieg, co najmniej półgodzinny po zoranym polu i najlepiej boso. To ostatnie zdanie, to nie żaden żart, a najskuteczniejsza receptura.

8 WYELIMINOWANIE NAŁOGÓW

Chodzi tu przede wszystkim o nikotynizm, alkoholizm i różne odmiany narkomanii, (choć na dobrą sprawę można do tej listy dopisać wszystkie te trwałe przyzwyczajenia, które obniżają poziom zdrowia np. lekomania, obżarstwo, lenistwo, przesiadywanie przed telewizorem, komputerem, nadmierne spożycie używek: kawy, herbaty itp.).
O ile w wielu poprzednich zasadach mieliśmy do czynienia z sytuacją, w której aby osiągnąć cel, trzeba było coś zrobić, tu potrzebna jest decyzja odwrotna, aby cel osiągnąć, trzeba się od czegoś powstrzymać i czegoś nie robić.
Podstawowym kluczem do sukcesu jest motywacja i wyparcie. Żeby człowiek nie wpadł w jakiś nałóg, albo się go pozbył, musi w zasięgu jego ręki znaleźć się coś tak atrakcyjnego, co zastąpi i wyprze ów nałóg. Porzucenie nałogu musi przynosić temu, kto taką decyzję podejmuje, odpowiednią nagrodę. Nagrodą może być: uznanie ludzi, polepszenie zdrowia, satysfakcja z własnej silnej woli, uprawianie jakiegoś fascynującego zajęcia.
Drogą do pozbycia się nałogu mogą zaś być różne czynności i zajęcia prowadzące do osiągnięcia stanów zapewniających nagrodę. Na pierwszym miejscu można postawić wszelkiego rodzaju aktywność fizyczną, która systematycznie prowadzona przynosi pożądane rezultaty zdrowotne, a w ślad za nimi rozbudowuje motywacje.
Oczywiście człowiek wszechstronnie ukształtowany, o bogatej osobowości, znajdujący w swym życiu wiele atrakcyjnych podniet będzie skuteczniej opierał się nałogom. Wiemy też, że najskuteczniejszą drogą do pozbycia się niszczącego nałogu jest ukazanie człowiekowi atrakcyjnej możliwości, także intelektualnej, rozwoju i "bycia kimś".

9 ŻYCZLIWOŚĆ DLA INNYCH

Mówimy już, że jednym z wymiarów zdrowia jest zdrowie społeczne. Cóż to oznacza w praktyce? Nie wdając się w rozliczne zawiłości powiedzmy, że zdrowym społecznie jest ten, kto czyni dobro, jest życzliwym dla innych, zna wartość pojęć: tolerancja i kompromis i posługuje się nimi w praktyce. Jednocześnie jest asertywnym, czyli ma poczucie własnej wartości, jest pewny siebie, potrafi powiedzieć "nie'' wtedy, gdy narusza się jego interesy lub godność, jest ustabilizowany, budzący zaufanie, można na nim polegać.

10 ZACHOWANIE POSTAWY COPINGOWEJ

Zasada ta wywodzi się z praktyki i doświadczeń wyniesionych z wszystkich poprzednich zasad. Zewnętrznym wyrazem postawy copingowej (coping - dawanie sobie rady w życiu) są w społecznościach wielu krajów takie lapidarne słowa jak o.k., all right, ca va czy va bene.
Ludziom wypowiadającym te słowa - zaklęcia nie zawsze idzie dobrze, nie wszystko u nich jest o.k., ale demonstrując takie optymistyczne postawy, wzmacniając się psychicznie, tworzą swój obraz u innych bardziej pozytywnym, niż jest w rzeczywistości. Są wtedy odbierani jako ludzie sukcesu, którym się powiodło. Z takimi warto trzymać, warto robić interesy i zabiegać o ich przyjaźń. Takim ludziom łatwiej żyć niż tym, którzy często nie mając po temu racjonalnych powodów narzekają na byle, co, roztaczają wokół siebie atmosferę nieudacznictwa i wszelkich możliwych nieszczęść. Taka "martyrologiczna" postawa odstrasza ludzi, traci się przyjaciół a i wreszcie samemu sobie można wmówić to, czego rzeczywiście nie doświadczamy.