Polacy pod pruskim zaborem po powstaniu styczniowym

Po klęsce powstania styczniowego (1863-64) nasi zaborcy zaostrzyli rygor, ale nie można zapominać także o tym, że ziemie polskie przeżywały wówczas okres pomyślnego rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego.
W zaborze pruskim rozwijała się praca organiczna. Głównym jej założeniem było wszechstronne wykształcenie wszystkich grup społecznych – również tych najbiedniejszych. Zwolennicy tej metody porównywali społeczeństwo do jednego, wielkiego organizmu, który mógł funkcjonować tylko wtedy, gdy wszystkie jego narządy dobrze pracowały. Pochodną pacy organicznej była praca u podstaw. Zajmowała się ona kształtowaniem ludzi, oraz rozbudzaniem ich tożsamości narodowej. Pozwoliło to na znaczne zmniejszenie analfabetyzmu.
Społeczność polska znajdująca się pod zaborem pruskim miała większe wykształcenie, ale także więcej praw. Pozwoliło im to na konkurowanie z Niemcami. Mogli zakładać stowarzyszenia, organizacje – mieli prawo do zrzeszania się. Zwiększała się przez to solidarność narodowa i patriotyzm (bardzo pomocny w późniejszych latach).
Z początku wszystko wyglądało więc pięknie, jednak sytuacja gwałtownie pogorszyła się. Co do tego doprowadziło? Powstanie zjednoczonych Niemiec (1871r.). Wtedy zaczęto proces germanizacji. Język niemiecki został oficjalnie przyjęty jako jedyny język urzędowy. Wprowadzono również tzw. Kulturkampf – czyli walkę z Kościołem katolickim. Dlaczego ją prowadzono? Ponieważ chciano podporządkować kraj Prusom, które były państwem protestanckim. Plan ten nie doszedł jednak do skutku. Zaczęto wprowadzać wówczas inne zmiany. Nie tylko w języku niemieckim uczono w szkołach, ale zmieniano też polskie nazwy miast na niemieckie.
Kolejnym krokiem germanizacji były rugi pruskie – wysiedlanie ludności przybyłej spod zaboru austriackiego i pruskiego. Chciano tym spowodować sprzedawanie przez Polaków ziem – specjalnie w tym celu powstała Komisja Kolonizacyjna. Jednak stało się coś, czego nie przewidywano – to Niemcy sprzedawali swoje grunty i wyjeżdżali na zachód (tam były większe szanse zarobku). Tak więc plan wysiedlenia nie doszedł do skutku. Powstała jednak organizacja nazywana przez Polaków Hakatą – Niemiecki Związek Marchii Wschodnich. Prowadziła ona ostrą propagandę antypolską, wywierała nacisk na rząd pruski, aby wydawał kolejne zarządzenia wymierzone w Polaków.
Gospodarka w zaborze pruskim była najwyżej rozwinięta spośród wszystkich trzech zaborów, a sam zabór dzielił się na dwa zupełnie różne regiony gospodarcze: Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie. Tak jak Kongresówka dla Rosji, tak oba te regiony były dla Niemiec bazą surowcową. Uwłaszczenie chłopów, wprowadzone tu drogą pruską stworzyło rolnictwo oparte na wielkiej własności ziemskiej. Mimo antypolskiej polityki, polska gospodarka uległa wzmocnieniu, gdyż walka o utrzymanie ziemi wymagała jej ulepszenia. Górny Śląsk stanowił teren o odrębnym profilu gospodarczym. W XIX wieku nastąpił tu rozwój przemysłu ciężkiego, przede wszystkim górnictwa i hutnictwa.
Rozbudowywano też sieci polskich organizacji gospodarczych, kółek rolniczych czy towarzystw kredytowych, które prowadziły działalność kulturalną i oświatową. Wydawano oprócz tego polską prasę („Gazeta Toruńska”, „Tygodnik Wielkopolski”, „Kurier Poznański”), tworzono biblioteki z polską literaturą. Współpracowały wszystkie warstwy społeczne – zarówno kler, jak i chłopi i inteligencja organizowali wspólnie inicjatywy narodowe.
Na ziemiach polskich zapoczątkowały się też polskie partie polityczne. Były to między innymi: „Wielki Proletariat”, Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy, Polska Partia Socjalistyczna. W walce przeciwko obcym wpływom kulturowym, kształtowaniu się świadomości narodowej robotników i chłopów dużą rolę odegrała Narodowa Demokracja, zwana Endecją, założona w 1893 przez Romana Dmowskiego. Powstało też stronnictwo ludowe pod przewodnictwem Wincentego Witosa, który stawiał sobie za zadanie odbudowę państwa polskiego. Również PPS, z Bolesławem Limanowskim i Józefem Piłsudskim na czele, głosiła walkę o niepodległość w połączeniu z realizacją socjalistycznego programu społecznego. Ponieważ w zaborze pruskim uchwalono szereg ustaw na rzecz pogorszenia sytuacji gospodarczej Polaków, zgrupowania te miały również na celu jej rozwój na różne sposoby – zniesienie prywatnej własności środków produkcji oraz nacjonalizacja przemysłu i bogactw naturalnych, internacjonalizm, rewolucje proletariackie. W życie społeczno-kulturalne zaangażowani byli nie tylko inteligenci, ale również szerokie masy robotników, chłopów i drobnomieszczan.
Dowodem na to, że sytuacja narodowościowa w zaborze Pruskim była najgorsza, był protest uczniów szkoły we Wrześni i niezbyt ludzkie postępowanie Niemców wobec protestantów. Kolejnym symbolem walki o polskość może być także zatarg Michała Drzymały z pruskimi władzami.
Przełom XIX i XX wieku był dla Polaków nieustanną walką o swoje prawa i niepodległość. Pozwolił on podbudować naszą solidarność i patriotyzm, dzięki któremu teraz żyjemy w całkowicie wolnym państwie.



Bibliografia:
- Podręcznik do historii
- Vademecum maturzysty- Historia
- Internet
- Encyklopedia multimedialna