Trzęsienia ziemi to krótkotrwałe, trwające ułamek sekundy lub kilka sekund, drgania skorupy ziemskiej wywołane uwalnianiem energii zmagazynowanej w skorupie ziemskiej. Energia ta powstaje gdy skały ulegają deformacji (są ściskane lub rozciągane). Po pewnym czasie osiągają punkt krytyczny i pękając uwalniają energię. Deformacje skał związane są z przemieszczaniem płyt litosfery i to właśnie na granicach płyt dochodzi do trzęsień ziemi.
Trzęsienie ziemi nie występuje jednocześnie i z jednakową siłą na całym obszarze objętym trzęsieniem. Zaczyna się od niewielkiego ośrodka zwanego ogniskiem trzęsienia ziemi (hipocentrum). Punkt na powierzchni ziemi znajdujący się bezpośrednio nad hipocentrum to epicentrum trzęsienia ziemi
Uwalniana energia rozchodzi się w postaci fal. Intensywność trzęsienia ziemi maleje w miarę oddalania się od epicentrum.
Trzęsienia ziemi można podzielić ze względu na głębokość źródła:
- płytkie do 70 km
- pośrednie 70 - 300 km
- głębokie 300 - 700 km
Ze względu na genezę trzęsienia ziemi można podzielić na:
- tektoniczne - (ok. 90%) wywołane nagłym rozładowaniem nagromadzonej w wyniku procesów tektonicznych (ruch płyt litosferycznych ) energii.
- wulkaniczne - (7%) poprzedzają wybuch wulkanu, spowodowane parciem magmy i przemieszczaniem się gazów wulkanicznych wewnątrz skorupy ziemskiej ; są mniej groźne
- zapadowe = zapadliskowe = zawałowe - (3%) wywołane zapadaniem się pustek podziemnych różnego pochodzenia np. zapadanie się jaskiń na obszarach krasowych, lawiny skalne w górach, tąpnięcia związane z działalnością górniczą
Rejony występowania trzęsień ziemi
Geograficzne występowanie trzęsień ziemi pokrywa się z występowaniem wulkanów.
Kula ziemska podzielona została na obszary:
- sejsmiczne - trzęsienia ziemi są tu bardzo częste i bardzo silne ("Ognisty pierścień" wzdłuż Pacyfiku; grzbiety śródoceaniczne; młode góry fałdowe)
- pensejsmiczne - trzęsienia ziemi są tu bardzo rzadkie i słabe (północna Europa, Francja, Polska)
- asejsmiczne - obszary wolne od wstrząsów (stare platformy kontynentalne)
Wielkość trzęsień ziemi mierzy się w skalach: Richtera (9-stopniowa) i Mercallego (12-stopniowa).
Skala Richtera oparta jest na ilości energii uwalnianej podczas trzęsienia ziemi. Utworzona jest tak, że wzrost wielkości o jeden stopień odpowiada dziesięciokrotnie większej ilości uwolnionej energii.
Skala Mercallego ocenia widoczne skutki trzęsienia ziemi. Np. trzęsienie ziemi o wartości 11 i 12 stopni w tej skali powoduje niszczenie wszystkich budynków, powstanie głębokich rozpadlin w gruncie.
Skutki trzęsień ziemi:
- ofiary śmiertelne wśród ludności
- pozbawienie ludności dachu nad głową
- szkody budowlane (pękające mury, rysy na budynkach)
- szkody gospodarcze (pękają rurociągi, gną się szyny kolejowe)
- zmiany w ukształtowaniu powierzchni ziemi
- wywołane przez trzęsienie ziemi obrywy, osuwiska mogą prowadzić do zmiany sieci hydrograficznej
- powodują powstawanie fal tsunami