Litosfera, atmosfera, hydrosfera i biosfera - pojęcia

Warstwy planety Ziemi, w której istnieją obok siebie, przenikają się i oddziałują na siebie to: atmosfera, litosfera, hydrosfera i biosfera.

Mieszaninę gazów otaczających Ziemię nazywamy atmosferą.

Biosferą określa się sferę życia na Ziemi.

Litosferą jest powłoka skalna Ziemi a hydrosferą wszystkie wody-oceany, morza, rzeki, lodowce, wody podziemne a nawet para wodna w powietrzu.

Zmiana jednego komponentu powoduje zmianę pozostałych komponentów.

Wśród gazów tworzących atmosferę dominuje azot, tlen, oraz gazy pozostałe.

Jako dolną granicę atmosfery przyjmuje się powierzchnię wód i lądów, więc graniczy od dołu z litosferą i przez przenikanie powietrza w głąb gleb i próżni skalnych dociera do setek tysięcy metrów w jej głąb.

Hydrosferę z atmosferą łączą procesy parowania i skraplania. W wyniku parowania zmienia się zawartość pary wodnej w atmosferze, a w wyniku skraplania i opadów atmosferycznych zmienia się ilość wody w zbiornikach. W postaci pary wodnej oraz chmur razem z powietrzem przenoszona jest przez wiatr w inne regiony świata. Stamtąd w postaci opadu atmosferycznego spada na powierzchnię Ziemi. Jeśli jest to ląd, woda wsiąka w grunt, przedostaje się do rzek, potem do mórz i oceanów, natomiast część zamienia się ponownie w parę wodną i przedostaje się do atmosfery.

Niesione przez wiatr chmury zamieniają się w deszcz i uwadniają suche tereny, powstają stawy, w stawie pojawiają się pierwsze organizmy, organizmy oddychają i wprowadzają kolejne związki do atmosfery itd.

Hydrosfera - inaczej woda, ma szczególne znaczenie na Ziemi, gdyż jest niezbędna do życia człowieka jak i całej przyrody. Odgrywa również istotną rolę we współistnieniu poszczególnych sfer na Ziemi. Zmieniając swój stan skupienia krąży między nimi.

Produkcja gazów: dwutlenku węgla i tlenu przyczyniła się do zmiany składu atmosfery.

Atmosfera stanowi parasol ochronny dla życia na Ziemi.
W warstwie atmosfery u schyłku litosfery i hydrosfery zachodzą procesy kształtujące pogodę i klimat. Występujące w atmosferze wiatry niejednokrotnie wpływają na ukształtowanie danego terenu.

Działalność atmosfery na litosferę to głównie oddziaływania wiatru, który rzeźbi nowe formy takie choćby jak wydmy.

Kolejnym przykładem może być wybuch wulkanu na lądzie powoduje przedostanie się do atmosfery wielu związków chemicznych pod postacią pyłów i gazów. Zmienia się wtedy skład powietrza na danym terenie.

Wraz ze wzrostem wysokości obserwuje się nie tylko zmniejszenie gęstości atmosfery, ale też zmiany temperatury powietrza, które z kolei mają wpływ na biosferę.

Biosfera obejmuje wszystkie organizmy żywe na Ziemi. Występują one na powierzchni i w wierzchniej warstwie litosfery, w prawie całej hydrosferze i przyziemnej warstwie atmosfery.

Biosfera istniejąca na styku sfer Ziemi, współtworzy je i jest ważnym czynnikiem wpływającym na pozostałe sfery.

Roślinność wydzielająca tlen, zwiększa jego zawartość w atmosferze, natomiast nagromadzenie odpadków organicznych prowadzi do zmiany w składzie chemicznym i fizycznym wody oraz do zanikania jezior. Biosfera oddziałuje także na ukształtowanie powierzchni Ziemi i ma wpływ na utrzymywanie wilgoci w otoczeniu. System korzeniowy roślin niszczy podłoże skalne, na którym wzrasta. Prowadzi to do przekształcenia się skał w glebę.

Oddziaływanie innych sfer na biosferę jest silne i zróżnicowane.

Organizmy żywe występują prawie wszędzie na naszej planecie- wchodzą w skład oceanów, w postaci planktonu. Opanowały całą powierzchnię lądów.
Zwierzęta i rośliny pozostawiły swój ślad w litosferze w postaci wapieni i pokładów węgla.

Litosfera może oddziaływać na biosferę poprzez skład chemiczny podłoża, gdyż inne gleby wytworzą się na podłożu piaszczystym, a inne na podłożu wapiennym
Wszystkie sfery nieustannie działają na siebie. Jednocześnie bronią się przed dominacją każdej z nich.

Przypatrując się ogólnie każdej ze sfer można dojść do wniosku, że najmocniejszą z nich jest litosfera. Płaszcz Ziemi nad wodami i pod, rozciąga się na całą planetę.
To, że płyty litosfery ulegają przesunięciom, powoduje tworzenie olbrzymich łańcuchów górskich, trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów. Przesunięcia te wynoszą do 10 centymetrów rocznie i jest prawdopodobne że za miliony lat kontynenty ulegną innemu rozmieszczeniu Jednak czynniki innych sfer potrafią silnie oddziaływać na skorupę.
Największy wpływ ma tu hydrosfera m.in. poprzez erozję. Płynący strumyk żłobi koryto, zmieniając się w rzekę tworzy większe zagłębienia - doliny rzeczne.
Niesiony wraz z prądem materiał skalny osadza się na różnych odcinkach nurtu rzeki. W ten sposób dochodzi do przemieszczenia minerałów.

Duży wpływ na kształtowanie linii brzegowej kontynentów mają fale. Podmywając plaże dochodzi do „zabierania” części lądu w głąb mórz i osadzania go na dnie.
Następnym przykładem oddziaływania na skorupę Ziemi przez hydrosferę jest ruch lodowca. Lodowiec zmienia całe krajobrazy. Żłobi doliny, przesuwa warstwy skalne na duże odległości, a roztopiony tworzy nowe rzeki i jeziora w wydrążonych przez siebie korytach.

Hydrosfera jest szczególnie ważna, gdyż bez niej nie narodziłaby się biosfera.

Wody Ziemi są w dużej mierze zależne od atmosfery, gdyby nie odpowiednia ochronna tej warstwy przed działaniem słońca, hydrosfera mogłaby się w ogóle nie pojawić.

Hydrosfera jest ograniczana przez litosferę głównie w postaci lądów, również minerały występujące w litosferze przyczyniły się do zmiany składu chemicznego mórz i oceanów.

Atmosfera chroni ją przed szkodliwym działaniem Słońca, a także przyczynia się do magazynowania ciepła przez nie wytwarzanego poprzez efekt cieplarniany.

Zależności tego rodzaju jest bardzo dużo. Wszystkie przedstawione powyżej przykłady są jedynie najistotniejszymi i bezpośrednimi współ zależnościami pomiędzy sferami. Świadczą o dużym zróżnicowaniu naszego otoczenia.

Nie można jednoznacznie określić czy dane oddziaływanie jest negatywne czy pozytywne.

Mają one raczej charakter naturalnych procesów Ziemi. Jednak poznając dokładnie te zależności łatwiej dojdziemy do rozwiązań wielu nurtujących nas problemów związanych z klimatem, pogodą czy występowaniem flory i fauny.