Struktura procesu wychowania

Struktura procesu wychowania

Proces – (termin z łac. procedere – postępowanie naprzód) –ciąg uporządkowanych działań lub zmian, które mają swoja strukturę, właściwości i kierunek.

Proces wychowania:

1. podejście subiektywistyczne - które jest reprezentowane przez Sośnickiego, mówi, że proces wychowania to zmiany psychiczne i fizyczne, które zachodzą w osobowości wychowanka. Te zmiany świadczą o skuteczności wychowania.

2. podejście obiektywistyczne – przyjmują socjologowie, reprezentant: Wroczyński mówi, że proces wychowania to ciąg działań wychowawców wobec wychowanków, które są ukierunkowane i zaplanowane a są to zmiany porządne w zachowaniach.

3. Romana Miler krytykuje oba podejścia; są jednostronne. Wprowadza własne, które rozpatruje na dwóch płaszczyznach:
I polityków
II nauczycieli
Politycy wpływają na nauczycieli, oświatę i odwrotnie (uchwalanie ustaw oświatowych, budżet, standardy wykształcenia nauczycieli, określają pewne warunki, które są brane pod uwagę przy selekcji nauczycieli).

Proces wychowania składa się z 5 elementów:
1. ideał wychowania
2. cele
3. formy
4. metody
5. środki

Ideał wychowania – to opis zintegrowanych cech człowieka wartościowych z punktu widzenia społeczeństwa, odłamów lub grup.

Ideał wychowania – postulowany kształt dojrzałej osobowości tzn. osobowości, która zawiera cechy wartościowe z punktu widzenia potrzeb społeczeństwa, tradycji kulturowych lub wymagań ideologii *jest to wyłącznie konstrukt teoretyczny).

Wzory osobowe realne lub fikcyjne, posługujemy się przybliżając je, kiedy dążymy do osiągnięcia ideałów.

Ideał wychowania powstaje na podstawie filozofii lub badań. Z ideału wychowania wyprowadzamy cele wychowania na kilku różnych etapach:
1. nadrzędna – odpowiednio do 3 głównych wartości piękna, dobra i prawdy wyróżniamy dziedziny wychowania:
prawda – wychowanie umysłowe
dobro – wychowanie moralne
piękno – wychowanie estetyczne
2. strategia wychowania – jeżeli będziemy chcieli kształtować ideały życiowe, wartości to będzie to strategia kierunków, wiedza, umiejętności, sprawności – strategia instrumentalna.
3. cele etapowe – biorąc za podstawę standard osobowości na podstawie wieku życia.
4. cele operacyjne – wyprowadzane przez poszczególnych nauczycie lina poszczególnych lekcjach.


Analiza ideału wychowania – ( w 2 aspektach)

a) formalny – opis ideału i opis jego struktury, tym aspektem zajmuje się teologia (nauka o celach) bada zasady współzależności pomiędzy celami a ideałami. Podstawowa zasad to spójności, między ideałami a celami wychowania musi istnieć spójność.
b) treściowy – aksjologia wychowania zajmuje się analizą merytoryczną ideału, inaczej analizę treściową (jakie wartości ma przyjąć wychowanek i jakie jego stany osobowości są bardziej wartościowe).

Cel wychowania to taki stan rzeczy, którego osiągnięcie jest postulowane. Wyróżnia się 2 grupy zabiegów przy ustalaniu celów:
1) możemy określać tzw. cele ostateczne i etapowe – będziemy projektować rzeczywistość (jego przyszłą osobowość) i takie podejście jest charakterystyczne dla pedagogiki urabiającej.
2) cele rozwojowe - to jakie cele na danym etapie rozwoju dziecka możemy osiągnąć, charakterystyczne dla pedagogiki, która kładzie nacisk na swobodny rozwój dziecka.
W praktyce oscylujemy między 1 a 2.

Formy wychowania – proces wychowania zachodzi w sytuacjach społecznych. Te sytuacje mogą być przypadkowe lub celowo zorganizowane. Organizacja działań po to, aby wychowankowie przejawiali aktywność, która prowadziłaby do ukształtowania jakichś dyspozycji określana jest jako forma.

Proces wychowania przyjmuje pewną formę ze względu na aktywność.

Klasyfikacja form:
1. ze względu na przedmiot aktywności, czyli dziedziny życia społecznego wyróżniamy formy:
· przez działalność wytwórczą (pracę) np. podczas lekcji praca – technika
· przez zabawę
· przez sztukę
· przez naukę
2. ze względu na relacje, jakie zachodzą między wychowankiem a innymi osobami
· indywidualną - współdziałanie
· zbiorową - rywalizacja
· zespołową - zwalczanie


Metody – celowy sposób postępowania opiekuna, wychowawcy z wychowankiem, który znajduje się pod jego opieką.

Metody – powtarzanie czynności, które zmierzają do celu, którym są zmiany osobowości.

Metody – sprawdzony układ zabiegów polegających na inspirowaniu i inicjowaniu działań pomiędzy podmiotami wychowania oparty o społecznie akceptowane normy etyczno – moralne.

Jest to funkcja celów i ideałów wychowania.

Klasyfikacja metod:
Muszyński wyróżnia 4 grupy metod w każdej grupie techniki:

1) metody wpływu osobistego:
- wysuwanie sugestii,
- perswazja,
- oddziaływanie przykładem osobistym,
- wyrażanie aprobaty, dezaprobaty,
2) metody wpływu sytuacyjnego:
- karanie i nagradzanie wychowawcze
- instruowanie
- organizowanie doświadczeń wychowanka
- wywoływanie antycypacji odstępstw zachowań społeczno – moralnych,
- przydzielenie funkcji i ról społecznych
- ćwiczenie
3) metody wpływu społecznego
4) metody kierowania samowychowania

Konarzewski wyróżnia:

1) metody indywidualne:
- karanie i nagradzanie
- modelowanie
- perswazja (tworzymy i przekazujemy wychowankom komunikaty językowe w celu wywołania zmian w strukturach jego wiedzy)
- metoda zadaniowa (wzbudzanie aktywności wychowanka i ukierunkowaniu tej aktywności przez stawianie zadań co również prowadzi do zmian a strukturach jego wiedzy)
2) metody grupowe:
- ukształtowanie odniesienia poznawczego (wpływy na grupę w taki sposób, aby ta grupa wpływała na ukształtowanie się osobowości wychowanka)
- metody nacisku grupowego (nacisk grupowy różni się od karania i nagradzania tym, że bierze w nim udział wielu członków grupy)
3) metody kształtowania system norm i ról grupowych
4) metody kształtowania grupowych wzorów życia

Środki – są treścią metod. W przypadku perswazji środkiem będzie słowo, w karaniu i nagradzaniu kara i nagroda, modelowanie – osobowość modela, metody zadaniowe – czynność wychowania przez wychowanka przy wykonywaniu zadania.