Koncepcja odzyskania niepodległości na podstawie wybranych tekstów literackich.

Romantyzm to okres w dziejach kultury i literatury europejskiej przełomu XVIII i XIX w. Epoka ta powstała na fali ruchów wolnościowych, które w nawiązaniu do Wielkiej Rewolucji Francuskiej stały się podstawą opracowania koncepcji dróg niepodległościowych dla wielu krajów europejskich. Ich budowa odbywała w każdej dziedzinie życia codziennego, to w kulturze, sztuce, lecz przede wszystkim w literaturze, która stała się znakomitym narzędziem służącym artystom do szerzenia ideałów wolnej, wyzwolonej i niepodległej ojczyzny. Twórcy tego okresu przyznali poezji szczególne zadanie utrzymania ciągłości tożsamości narodowej, zaś poetę wykreowali na narodowego wieszcza, duchowego przywódcę . Naczelnym tematem twórczości poetów stał się problem odzyskania niepodległości oraz koncepcje dotyczące kształtu przyszłego państwa. Poeta miał być wodzem narodu, a jego dzieła symbolizować miały dążenie do jedności rozbitego i rozdzielonego państwa, pobudzać wśród ludzi uczucia patriotyczne i zachęcać ich do walki o wolność swego kraju. Szczególne znaczenie miał Romantyzm dla narodu polskiego, który to w ówczesnym czasie znajdował się w bardzo ciężkiej sytuacji, i będąc pod zaborami potrzebował mobilizacji, pokrzepienia ducha i otuchy w słowach poetów. W literaturze romantycznej polskiej, podobnie jak i w literaturze innych krajów europejskich, znajdujących się w niewoli, głównym tematem staje się zagadnienie walki narodowowyzwoleńczej. Bohaterowie utworów całe swe działania podporządkowywali idei odzyskania niepodległości i kiedy trzeba składali życie w ofierze tworząc w ten sposób wzorce do naśladowania. W polskiej literaturze niepodległościowej okresu Romantyzmu szczególny udział mieli Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Zygmunt Krasiński. Będąc na emigracji lub wygnaniu tworzyli dzieła, będące typowymi przykładami literatury wolnościowej.

Adam Mickiewicz w III części „Dziadów”, które napisał będąc na emigracji w Dreznie ukazuje sytuację Polaków po klęsce powstania listopadowego. Te przeżycia były dla niego wielkim wstrząsem. Poczucie odpowiedzialności za kraj skłaniało go do tworzenia dzieł o charakterze narodowym i historycznym. Chodziło o pokazanie tragedii narodu prześladowanego za dążenia niepodległościowe i przedstawienie wizji przyszłej Polski. Dramat ten miał stanowić wkład w walkę Polaków o odzyskanie wolności a także miał ich przekonać ze walka ta ma sens. Autor ukazuje w tym utworze rzeczywistość tamtego okresu. Bardzo często zdarzały się bezpodstawne aresztowania, ludzie trafiali do więzień bez winy, jedynie za to że byli Polakami. Wielu z aresztowanych zostało zesłanych na Sybir. W więzieniach spotykali się często z tyranią i nieludzkim traktowaniem, byli głodzeni, torturowani, zakazywano im widzenia z bliskimi, z rodzinami. Mimo tego zachowywali się bardzo dzielnie i do końca manifestowali walkę o niepodległość. Mickiewicz chcąc podkreślić ogrom cierpienia więźniów użył porównania do Chrystusa, który podobnie jak aresztowani Polacy, walczący o naród poświęcił się dla dobra ogółu. Ponadto porównanie Polski do Chrystusa cierpiącego na krzyżu z widzenia księdza Piotra podkreśla tragiczną sytuację narodu polskiego i konieczność niesienia pomocy i poświęcenia. Motyw ten miał szczególne znaczenie dla nas, dla Polaków, jako narodu o głęboko zakorzenionych tradycjach chrześcijańskich, gdyż wyjątkowo wpływał na społeczeństwo polskie i przekonywał o racji nieustannej walki i poświęcenia dla odzyskania niepodległości kraju. Ważnym elementem potwierdzającym niepodległościowy charakter utworu jest wprowadzenie postaci pod którymi kryją się autentyczni uczestnicy wydarzeń historycznych, jakimi są członkowie działającego wówczas klubu filomatów. Ponadto w III części „Dziadów” można odnaleźć krytykę niektórych warstw społecznych oraz ich problemy. Szczególnie źle odnosi się autor do wyższych klas społecznych, do arystokracji, dla której to ważniejsze niż dobro ojczyzny stają się korzyść materialna i własne interesy współpracując nawet z wrogiem Polaków-carem. Ludzie ukazani w scenie „Salonu warszawskiego” przyjmują postawę obojętną w sytuacji Polski zniewolonej, często boją się mówić i słuchać o sprawach narodowych, bo jest to niebezpieczne. Widać brak zjednoczenia grup społecznych co może w konsekwencji spowodować utratę tożsamości narodowej. W niezwykle dosadnym fragmencie „Dziadów”- Improwizacji widać tragizm sytuacji, w jakiej znalazła się Polska i chęć wyrwania jej z niej. Mickiewicz wprowadza bohatera, który podejmuje walkę w imię ocalenia kraju. Jest on przedstawicielem cierpień całego narodu polskiego, zdolnym kochać i cierpieć za miliony. W imię wyzwolenia Polski jest nawet zdolny bluźnić przeciwko Bogu i przeciwstawiać mu się. Konrad ponosi klęskę bo jest sam. Ratunek stanowi jedynie zgodne działanie całego narodu.

Kolejnym utworem, w którym widać charakter niepodległościowy jest niewątpliwie „Kordian” Juliusza Słowackiego. Główny bohater po wielu przygodach, po wielu przeżyciach i długich poszukiwaniach odnajduje cel swojego życia jakim jest walka o wolność i niepodległość nawet kosztem swojego życia. Najważniejszą wartością stała się dla niego ojczyzna. Cel, jakim było odzyskanie niepodległości dla swojego kraju dawało mu sil. Jednak podobnie jak w przypadku Konrada z „Dziadów” Mickiewicza walczy on sam, w wyniku czego wkrótce ponosi klęskę. Mimo tego odkrywa, że patriotyzm i poświęcenie się za ojczyznę jest sensem jego życia. Utwór dotyczy problemów narodu polskiego w dramatycznym okresie jego historii. Juliusz Słowacki krytykuje w swym dramacie zwykłych, poddających się systemowi ludzi, prezentując zarazem sugestywną sylwetkę działacza-bojownika, wielkiego patrioty, gotowego poświęcić swe życie dla dobra ojczyzny, nawołuje do czynów i walki. Autor pochwala taką postawę, wie iż jedynie takie działanie może prowadzić do przyszłej wolności. Spełnia więc swoją rolę pobudzając społeczeństwo do walki podkreślając jej szczególną wartość, a także wskazując wcześniejsze popełnione błędy (polemizuje na temat przyczyn klęski powstania listopadowego).

Również Zygmunt Krasiński w „Nie-boskiej komedii” porusza problem odzyskania niepodległości przez zniewoloną Polskę. Był on dla autora szczególnie ważny, gdyż podczas powstania listopadowego, kiedy to Polacy walczyli o wolność swojej ojczyzny, on z nakazu ojca nie mógł wziąć udziału w walkach, choć bardzo tego pragnął. W utworze występują dwa obozy: arystokracji i ludu, które mają wyznaczone swoje cele. Główny bohater staje na czele arystokracji, przeciw rewolucjonistom, którzy są pełni nienawiści i żądzy zemsty. Mimo, że sam Krasiński był arystokratą, uznał tę warstwę społeczną za zdegenerowaną i skazaną na przegraną. Krytykuje ich tak jak Mickiewicz w „Dziadach” za działanie na niekorzyść Polski i dbanie jedynie o własne interesy. Również zwykły lud jest krytykowany za to, że jako grupa społeczna, mimo chęci walki w obronie swych praw, nie przedstawia żadnego programu zawierającego postulaty dotyczące przyszłości, nie ma żadnych ideałów, prócz chęci zemsty. Krasiński dostrzega groźbę świata bez porządku, tradycji za to ciągłej walki, mordu i klęski. Autor bije na alarm, przywołuje cała siłę wyobraźni i całą wiedzę aby przestrzec przed niebezpieczeństwem.

W epoce romantyzmu wielu autorów podejmowało temat obrony ojczyzny i walk o niepodległość. Było to ściśle związane z ich własnymi przeżyciami i uczuciami w stosunku do ojczyzny, która znajdowała się pod zaborami. Przewidywali nieszczęścia i klęski, przed którymi chcieli ostrzec obywateli. Przede wszystkim chcieli jednak wyzwolenia ojczyzny z niewoli. Do tego wybrali walkę słowem, które było wspaniałym narzędziem służącym szerzeniu ideałów wolnego kraju. Poprzez swoje utwory chcieli dotrzeć do społeczeństwa i przekonać do walki w imię wyzwolonej ojczyzny. Było to najlepsze co mogli zrobić, gdyż jako jednostka udało im się wpłynąć na miliony ludzi i w rezultacie wspólnie z nimi, choć daleko od ojczyzny doprowadzić do odzyskania niepodległości.