Prawa Mendla

II prawo Mendla - tzw. prawo niezależnego dziedziczenia dwóch cech - mówi, że geny niealleliczne, tzn. allele należące do dwóch różnych genów, dziedziczą się niezależnie od siebie i mogą tworzyć dowolne kombinacje (niezależna segregacja dwóch cech).
Prace G. Mendla nie znalazły uznania u jemu współczesnych, a jego spostrzeżenia i przemyślenia sformułowali w postaci dwóch praw dopiero inni, późniejsi uczeni. Toteż używane tu terminy i pojęcia genetyczne (jak gen, allel, chromosomy jako zbiory genów, fenotyp, genotyp itd.) pochodzą z czasów pomendlowskich i wprowadzono je tu dla ułatwienia. Jednakże niewątpliwą zasługą Mendla stało się ustalenie natury czynników dziedziczenia jako wyodrębnionych :cząstek" i rządzących nimi praw. Obecnie mendelizm zalicza się do genetyki klasycznej, ale prawidłowości czy reguły, które opracował, cechuje pewna uniwersalność wynikająca z samej natury genów. Późniejsze zdobycze naukowe w dziedzinie genetyki wykazały, że istnieją odstępstwa od praw Mendla.

FENOTYP [gr.], zespół cech organizmu, np. anat., fizjol., chem.; stanowi wynik współdziałania genotypu (zespół czynników dziedzicznych) i warunków środowiska, w których organizm się rozwija i przebywa; np. osobniki o jednakowym genotypie mogą mieć różny fenotyp, jeżeli rozwijają się w innych warunkach, m.in. różny wzrost w zależności od pobieranego pokarmu; termin fenotyp wprowadził do genetyki 1909 W.L. Johannsen.

GENOTYP [gr.], genet. zespół wszystkich genów organizmu warunkujący jego właściwości dziedziczne; genet. skład organizmu; genotyp ma charakterystyczny dla niego rodzaj, układ i liczbę genów; w trakcie rozwoju osobniczego, w wyniku współdziałania genotypów i różnorodnych czynników zewn., wytwarza się fenotyp organizmu, tzn. zespół jego cech morfologicznych, fizjol. itp.; termin wprowadzony 1909 przez W.L. Johannsena.
Recesywność genetyczna, recesywność cech, ustępowanie cech, nieujawnianie się jednego z genów allelicznych warunkujących określoną organizmu, spowodowane działaniem drugiego, dominującego allelu tego.
Jeżeli np. osobnik posiada w swoim genotypie dwa allele genu barwy kwiatów, z których jeden jest dominujący (np. barwa czerwona), a drugi recesywny (np. barwa biała), to w jego fenotypie (wyglądzie zewnętrznym) ujawni się cecha dominująca, a recesywna będzie ukryta, choć gen tej cechy może dziedziczyć potomstwo.
Cecha recesywna może ujawnić się wyłącznie wtedy, gdy osobnik posiada dwa jej allele (wtedy np. jego kwiaty będą białe). Allele recesywne oznacza się we wzorach genetycznych małymi literami.
Allele, allelomorfy, geny alleliczne, różne formy tego samego genu , powstałe w wyniku mutacji, zlokalizowane w identycznych miejscach chromosomów homologicznych i wywołujące odmienne wykształcenie określonej cechy , np. różnego koloru kwiatów (u wielu roślin). W komórkach organizmów diploidalnych, czyli w komórkach większości zwierząt i roślin, każdy gen jest reprezentowany przez parę identycznych lub różnych alleli. Do komórek rozrodczych (gamet) przechodzi w procesie mejozy po jednym allelu z każdej pary.

1. GENETYKA – nauka o dziedziczności i zmienności organizmów
2. GEN – podstawowa jednostka dziedziczności;
· odcinek DNA kodujący jeden łańcuch polipeptydów
· jednostka informacji, odpowiadająca określonemu segmentowi DNA kodującemu aminokwasową sekwencję polipeptydu
3. GENOTYP – suma genów w organizmie
4. ALLEL – jedna z kilku form genu zajmującego dane miejsce w chromosomie homologicznym (siostrzanym), lub geny odpowiedzialne za tą samą cechę.
[ Pojęcia gen i allel są często mylone, np. gen barwy fioletowej kwiatów V(violet) posiada dwie formy czyli dwa allele: allel oznaczany literą v i allel oznacznay literą V ]
5. FENOTYP – wygląd organizmu, czyli cechy morfofizjologiczne będące wynikiem działania genów. Ten sam fenotyp może być spowodowany różnym genotypem, np. fioletowa barwa kwiatów może być spowodowana genotypem V V lub v v
6. GEN RECESYWNY – gen, który nie ujawnia się fenotypowo w pierwszym pokoleniu mieszańców [zwykło się oznaczać małą literą np. a]
7. GEN DOMINUJĄCY – gen, który daje efekt fenotypowy w pierwszym pokoleniu mieszańców [zwykło się oznaczać dużą literą np. A]
8. HOMOZYGOTA – osobniki posiadające dwie jednakowe kopie tego samego genu np. AA lub aa
9. HETEROZYGOTA – osobnik posiadający dwie różne kopie tego samego genu np. Aa
· homozygota dominująca: AA
· homozygota recesywna: aa
· heterozygota: Aa
10. HAPLOID – (1n) komórka lub organizm posiadający pojedynczy zespół chromosomów
11. DIPLOID – (2n) komórka lub organizm posiadający podwójną liczbę chromosomów


PODSUMOWANIE:
Aa i Aa mają ten sam fenotyp pomimo różnych genotypów
Czyli z fenotypu nie zawsze wynika genotyp osobnika, bowiem fenotyp osobnika AA i osobnika Aa są takie same. Cecha recesywna objawia się tylko w homozygocie aa.


I PRAWO MENDLA – tzw. prawo czystości gamet; czynniki dziedziczne rozdzielają się w czasie tworzenia się gamet, a gamety zawierają tylko 1 czynnik danej pary.
Alle tego samego genu przechodzą do gamet pojedynczo.

II PRAWO MENDLA – tzw. prawo niezależnego dziedziczenia cech; geny każdej pary dziedziczą się niezależnie od innych par.