Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji

Urbanizacja to złożony proces przemian prowadzący do rozwoju i wzrostu znaczenia miast koszem innych jednostek osadniczych.

Rodzaje urbanizacji

Demograficzna - polega na wzroście liczby ludności miejskiej głównie w wyniku zwiększonej migracji ludności wiejskiej do miast oraz na skutek rozszerzenia granic administracji miast o tereny przylegające
Przestrzenna - prowadzi do przestrzennego rozwoju miast , powstania nowych miast oraz rozległych stref zurbanizowanych
Ekonomiczna - wzrost liczby ludności zatrudnionej w pozarolniczych działach gospodarki, początkowo w przemyśle i budownictwie, później w usługach
Społeczna - polega na upowszechnieniu tzw. miejskiego stylu życia również wśród ludności wiejskiej.

Statystycznym obrazem procesu urbanizacji jest wskaźnik urbanizacji czyli procent ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności państwa czy kontynentu. W skali świata jest on bardzo zróżnicowany i wynosi od kilkunastu procent w krajach afrykańskich do 97% w Belgii.

Im wyższy poziom rozwoju gospodarczego państwa, tym więcej ludności zamieszkuje w miastach. Odstępstwem od tej prawidłowości są kraje Ameryki Łacińskiej w których procesy urbanizacyjne rozwinęły się głównie w płaszczyźnie demograficznej.

Obecnie wyróżnia się cztery etapy procesów urbanizacyjnych
I wstępna urbanizacja - polega na powolnej koncentracji ludności w miastach, spowodowana systematycznie zwiększającym się zapotrzebowaniem na siłę roboczą w rozwijającym się przemyśle i usługach. Na tym etapie mamy do czynienia z urbanizacją demograficzną i ekonomiczną

II suburbanizacja - charakteryzuje się szybkim wzrostem liczby mieszkańców zewnętrznych stref aglomeracji. Napływ ludności wiejskiej powoduje niekontrolowane rozrastanie się ubogich dzielnic peryferyjnych - slumsów. Zaczyna również ubywać mieszkańców w dzielnicach centralnych. Zamożna ludność przenosi się z nich na obszary podmiejskie, dobrze skomunikowane z centrum aglomeracji. W konsekwencji miasta i zespoły miejskie rozrastają się. (demograficzna, ekonomiczna, przestrzenna)

III dezurbanizacja - polega na intensywnym odpływie ludności, zarówno z obszarów centralnych jak i peryferyjnych, na tereny bardziej oddalone. Zjawisko to często określa się mianem "kryzysu śródmieścia", który prowadzi do przestrzennego rozwoju miast i powstania wielkich stref zurbanizowanych. Przyczyną jest modernizacja i automatyzacja produkcji oraz przenoszenie poza miasto zakładów przemysłowych, a także wzrost zamożności mieszkańców. W tym stadium rozwoju dominuje urbanizacja ekonomiczna i przestrzenna.

IV reurbanizacja - charakteryzuje się przemieszczaniem ludności z całych obszarów stref zurbanizowanych do małych jednostek osadniczych, położonych na terenach typowo rolniczych. Powoduje to wyraźne zahamowanie urbanizacji w sensie demograficznym i częściowo ekonomicznym. Przyczyną jest kryzys śródmieścia. Równocześnie na terenach wiejskich zaczyna zachodzić proces urbanizacji w sensie społecznym, upowszechnia się miejski styl życia. Wymaga on rozwoju szeregu usług co powoduje postępowanie procesu urbanizacji przestrzennej. Aktualnie zachodzi ona we wschodniej i przyjeziornej części Stanów Zjednoczonych.

SKUTKI URBANIZACJI

EKONOMICZNE

Pozytywne:
- duży rynek zbytu
- większa wydajność pracy
- rozwój komunikacji miejskiej
- łatwość wymiany informacji i współpracy z innymi placówkami

Negatywne:
- niedostatek wody
- brak wolnych terenów do zagospodarowania prowadzących do wzrostu cen działek budowlanych
- przeciążenie komunikacji miejskiej, powstawanie korków, brak miejsc parkingowych
- wzrost nakładów inwestycyjnych w celu budowania oczyszczalni ścieków, zakładanie filtrów

EKONOMICZNO-SPOŁECZNE

Pozytywne:
- większa możliwość wyboru różnorodnej pracy
- większa możliwość podwyższania kwalifikacji zawodowych
- możliwość znalezienia pracy w pobliżu miejsca zamieszkania
- większa ilość wolnego czasu
- łatwość dostępu do instytucji oświatowych i kulturowych

Negatywne:
- wzrost przestępczości
- wzmożona agresja
- obniżenie się bezpieczeństwa ludności
- "subkultury"

SOCJALNE

Pozytywne:
- wyższe dochody niż na wsi
- większy komfort życia

Negatywne:
- wzrost liczby bezdomnych
- powstanie dzielnic nędzy
- niedobór mieszkań w stosunku do potrzeb
- pogarszanie się warunków sanitarnych

EKOLOGICZNE

Negatywne:
- pogarszanie się warunków środowiska na skutek skażenia powietrza, wód gruntowych i podziemnych, gleb
- problem składowania i utylizacji odpadów
- zwiększenie hałasu i wibracji
- zmniejszenie przestrzeni terenów zielonych

ZDROWOTNE

Pozytywne:
- ułatwiony dostęp do służby zdrowia

Negatywne:
- rozwój nowych bakterii
- ułatwienie szerzenia się bakterii
- zmniejszona odporność organizmu spowodowana zanieczyszczeniami środowiska
- zwiększona umieralność niemowląt
- skrócenie przeciętnej długości życia

Aglomeracja - to obszar o dużym skupieniu ludności utrzymującej się z zawodów pozarolniczych, na którym występuje zgrupowanie miast i osiedli oraz intensywne przemieszczanie się osób, towarów i usług.
PRZYKŁADY: aglomeracja Łodzi, Warszawy, Londynu.

Konurbacja - jest formą aglomeracji, która tworzy zespół miast równorzędnych pod względem pełnionych funkcji społeczno-gospodarczych. Zespół ten powstał z niezależnych od siebie początkowo miast, często położonych w zagłębiach węglowych, między którymi z czasem zatarły się granice.
PRZYKŁADY: miasta Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, Zagłębie Ruhry, Zagłębie Donieckie.

Megalopolis - jest to wielki obszar zurbanizowany powstały w wyniku łączenia się szeregu aglomeracji lub konurbacji. Jest on typowy dla Stanów Zjednoczonych, obejmuje on wschodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych: Boston - Hartford - Nowy Jork - Filadelfię -Baltimore i Waszyngton oraz wybrzeże zachodnie: San Francisco - Los Angeles - San Diego. Występuje także w Japonii.

REGIONALNE ZRÓŻNICOWANIE PROCESÓW URBANIZACJI

Procesy urbanizacji w poszczególnych rejonach świata przebiegają z różnym natężeniem. Świadczy o tym bardzo zróżnicowany wskaźnik urbanizacji. Największe różnice w procesach urbanizacji występują między krajami słabo i wysoko rozwiniętymi.

W krajach słabo rozwiniętych, można wyróżnić trzy grupy państw:
I grupa - kraje najsłabiej rozwinięte, gdzie proces urbanizacji dopiero się zaczyna. W strukturze gospodarki tych państw dominuje rolnictwo. Migracja ludności wiejskiej do miast jest powolna, ponieważ wolno rozwijające pozarolnicze działy gospodarki mają małe zapotrzebowanie na siłę roboczą. Łatwiej znaleźć prace na wsi niż w mieście. Dlatego wskaźnik urbanizacji jest niewielki i wynosi od kilkunastu do 30%. PRZYKŁADY: Pakistan, Nepal, Bangladesz, Wietnam.

II grupa - to państwa które wkroczyły w fazę suburbanizacji np. Indie, Chiny, Filipiny. Charakterystyczną cechą urbanizacji tych obszarów jest gwałtowny rozwój dużych miast, spowodowany napływem ludności wiejskiej, będący wynikiem przeludnienia wsi. Ludność ta osiedla się na peryferiach miasta. Rosną w ten sposób dzielnice biedy - slumsy.

III grupa - to kraje Ameryki Łacińskiej, które określa się jako kraje o urbanizacji pozornej. W krajach tych następuje gwałtowny rozwój wielkich aglomeracji przede wszystkim stolic.

W krajach wysoko rozwiniętych obserwuje się zanikające migracje ludności wiejskiej do miast. Wzrost liczby mieszkańców w wielkich aglomeracjach jest bardzo powolny. Równocześnie zachodzi "ucieczka" ludności z centralnych obszarów aglomeracji na tereny stref podmiejskich, a nawet i bardziej oddalonych. Przyczyną tego stanu rzeczy jest przenoszenie zakładów pracy poza centrum oraz rozwój komunikacji i innych usług. Skutkiem natomiast jest zmniejszająca się liczba mieszkańców głównego miasta i tworzenie się wielkich stref zurbanizowanych typu megalopolis. PRZYKŁAD: Japonia, Europa Zachodnia